Więcej

    Z historii Wilna: Wilno Jagiełły (1)

    Czytaj również...

    29 września 1379 r. Kiejstut zawarł w Trokach wymierzony w Jagiełłę pakt z Zakonem Krzyżackim Fot. Marian Paluszkiewicz

    Olgierd z dwiema żonami Marią (ok. 1300-1348) i Julianną (Uljana, księżniczka twerska, ok. 1325-1392) miał aż dziewiętnaścioro dzieci.

    Maria od 1320 roku urodziła księciowi sześcioro dzieci, natomiast Julianna od 1350 r. urodziła mu trzynaścioro potomków. Spośród tej czeladki było aż jedenastu synów. Od Marii — Dymitr (1327-1399), Konstantyn (?-przed 1390), Władimir (?-po 1398), Fiodor (?-po 1399); od Julianny — Kaributas (Korybut) Dymitr (1350-1404), Korigaila (Korygiełło) Kazimierz (1350-1390), Vygantas (Wigant) Aleksander (1350-1392), Skirgaila (Skirgiełło) Bolesław (ok. 1354-1397), Lengvenis (Lengwen) Siemion (1355-1431), Jogaila (Jagiełło) Władysław(1362-1434), Švitrigaila (Świdrygiełło), Bolesław (1370-1452).

    Najukochańszym synem Olgierda był Jogaila-Jagiełło i jeszcze przed śmiercią ojca, Jogaila został wyraźnie wyznaczony przez niego na następcę tronu litewskiego. Władzę objął w maju 1377. Początek rządów był bardzo niespokojny, ze względu na to, że stryj Kiejstut (Kęstutis) jak i przyrodni bracia: książę briański i drucki Dymitr Starszy, książę połocki Andriej, książę czernihowski i czartoryski Konstantin, książę kijowski Władimir czy książę ratneński Fiodor mogli pokusić się o zdobycie władzy na Litwie. Jogaila musiał także zmierzyć się z wrogością ze stron Wielkiego Księstwa Moskiewskiego i Zakonu Krzyżackiego.

    W momencie objęcia rządów przez Jagiełłę powierzchnia Wielkiego Księstwa Litewskiego wynosiła około 800 000 km m kw.. Jagiełło zdawał sobie sprawę z politycznej wagi przyjęcia chrztu przez Litwę. Chrystianizacja bowiem nie tylko umocniłaby autorytet władcy wobec jego prawosławnych poddanych, ale także odebrałaby moralne prawo do prowadzenia podboju Litwy przez Zakon Krzyżacki, który stale głosił, iż powodem jego obecności nad Bałtykiem jest konieczność nawracania Litwinów na wiarę chrześcijańską. Zamierzał pojąć za żonę kniażnę Sofię (?-1427), córkę kniazia moskiewskiego Dmirija Dońskiego (1350-1389), ochrzcić siebie i Litwę w obrządku prawosławnym i wprowadzić na Litwę kulturę ruską. Jednakże wkrótce od zamiaru tego odszedł i później zwrócił się ku Polsce.

    W latach 1377-1379 ziemie litewskie pod Wilnem oraz Podlasie, należące do Kiejstuta, były atakowane przez Krzyżaków. Na pustoszenie terytoriów litewskich Giedyminowicz odpowiadał pustoszeniem krajów zakonnych. 29 września 1379 zawarł z Zakonem Krzyżackim układ w Trokach, na mocy którego Krzyżacy zobowiązali się nie najeżdżać na ziemie Kiejstuta, za to mieli wolną rękę w najazdach na ziemie Jagiełły. W konsekwencji 27 lutego 1380 roku w Rydze, a następnie 31 maja 1380 roku w Dawidziszkach Jagiełło zawarł z Krzyżakami kilkumiesięczne układy, mówiące o swobodzie w atakowaniu ziem Kiejstuta. Umowy te były rewanżem Jagiełły za traktat Kiejstuta, pozwalający mu skupić się na polityce wschodniej.

    W polityce zagranicznej Jagiełło utrzymywał bardzo dobre stosunki z władcą Tatarów Mamajem (1335?-1380), który w 1378 poniósł klęskę od wojsk moskiewskich w bitwie nad Wożą. Pogromca Mamaja, wielki książę moskiewski Dymitr Doński, czynnie popierał opozycję książąt litewskich wobec Jagiełły. W związku z tym spodziewano się, że w wojnie rusko-tatarskiej Jagiełło poprze Tatarów. Ustalono, że 1 września 1380 wojska wielkiego księcia litewskiego i Mamaja połączą się nad Donem, skąd wspólnie ruszą na Moskwę. Wódz tatarski przybył na umówione miejsce i cały tydzień oczekiwał na wojska litewskie, lecz do spotkania nie doszło. 8 września 1380 stoczono bitwę na Kulikowym Polu, w której Tatarzy ponieśli dotkliwą klęskę, a chan Mamaj po poniesionej w niej klęsce został zabity przez stronników chana Tochtamysza (?-1406 lub 1407). Różnie można tłumaczyć absencję Litwinów na polu walki. Latopisy ruskie podają, że Jagiełło był o 3-4 godziny od pola bitwy. Można jednak mniemać, że w interesach Litwy było, aby Tatarzy nie uzyskali zupełnej przewagi nad Rusią, ponieważ wówczas staliby się groźni dla Litwy.

    ***

    Jak podają kronikarze, na dworze Jagiełły był niejaki Wojdyłło, chłop prosty, dawniej parobek. Gdy dostał się na dwór księcia, pracował w piekarni, potem wyznaczono go do posługiwania Jagielle. Pełniąc te obowiązki zbliżył się do księcia i tam mu schlebiał i starał się podobać, że Jagiełło dał mu w dzierżawę Lidę. Tych łask książęcych było mało, więc wkrótce stał się nawet doradcą swego pana i tak się przypochlebiał, że Jagiełło wkrótce dał mu za żonę swoją siostrę Marię, wdowę po Dawidzie, księciu grodzieńskim. Przeciwko małżeństwu chłopa z księżniczką był oczywiście Kiejstut. Dowiedział się o tym Wojdyłło i postanowił skłócić Jagiełłę ze stryjem Kiejstutem, i sprowadzić między nimi wojnę. Namówił Jagiełłę, by ten w 1380 roku potajemnie, bez wiedzy Kiejstuta, zawarł w Rydze przymierze z Krzyżakami. Kiejstut postanowił się zemścić i najpierw wysłał różnymi drogami trzysta Żmudzinów do Wilna, którzy w mieście niby podróżni się rozłożyli obozem. Potem wysłał czterysta wozów, w których było sześćset ludzi zbrojnych, pokrytych skórami, sianem i słomą i różnymi bramami do Wilna wjechali, sam zaś Kiejstut w tysiąc koni z Trok pośpieszył. 1 listopada 1381 Kiejstut niespodziewanie uderzył na Wilno i wziął do niewoli Jagiełłę wraz z jego matką i młodszymi braćmi, wziął do niewoli także Wojdyłłę z żoną. Kiejstut zemścił się na Wojdylle: kazał powiesić go na szubienicy na Łysej Górze w obecności mieszkańców stolicy.

    Jagiełło w tymże 1381 roku został zmuszony do pisemnego zrzeczenia się władzy wielkoksiążęcej na rzecz stryja. Kiejstut ofiarował zdetronizowanemu zamek w Krewie i Księstwo Witebskie. Tam miał mieć go na oku z pobliskiego Połocka przywrócony do władzy przez Kiejstuta Andriej Olgierdowicz. Zamach stanu był odwetem za traktaty Jagiełły z Krzyżakami podpisanymi w 1380 roku.

    Gdy w 1382 r. Kiejstut udał się z wyprawą wojenną do Zakonu Krzyżackiego, Jagiełło ułożył plan powrotu na tron. Namówił księcia siewierskiego Korybuta, aby ten odmówił wielkiemu księciu udzielenia pomocy wojskowej przeciw Krzyżakom i płacenia rocznej daniny. Kiejstut, nie podejrzewając Olgierdowiczów o zmowę, prowadził dalej oblężenie Jurborka. W tym samym czasie Jagiełło zorganizował wojsko i ruszył na Wilno. Tam przy pomocy mieszczan pod wodzą Hawnula (lub Hanulona) 12 czerwca 1382 pokonał Witolda, który pod nieobecność ojca rządził Wilnem. Gdy o tych wydarzeniach dowiedział się Kiejstut, wyruszył do Wilna, lecz w drugiej dekadzie czerwca 1382 r. został pokonany przez Korybuta.

    Podczas negocjacji o rozejmie Kiejstut i Witold zostali aresztowani i odtransportowani do zamku w Krewie. Kiejstut zmarł tydzień później w niejasnych okolicznościach, litewscy historycy twierdzą, że został uduszony, ciało jego zostało przywiezione do Wilna i uroczyście spalone na stosie w dolinie Świntoroga. Witold natomiast w przebraniu, w szatach niewieścich, zdołał zbiec z Krewy i następnie zawarł sojusz z Krzyżakami. W konsekwencji ich połączone siły najechały ziemie litewskie.

    Według kronikarzy Wilno w okresie panowania Jagiełły zaczęło przybierać postać zamożnego i rozległego miasta Fot. Teresa Markiewicz

    Według kronikarzy Wilno w okresie panowania Jagiełły zaczęło przybierać postać zamożnego i rozległego miasta. „Na wysokiej górze — pisze kronikarz — przy ujściu rzeki Wilny do Wilii wznosiły się wielkie mury silnie warownego zamku, trzema basztami strzelające w górę i wysokim wałem opasane. Na południe między górą a rzeką Wilią znajdował się obszerny dom jednego z najprzedniejszych panów litewskich Monwida. U spodu góry rozciągał się dolny zamek, Krzywym grodem nazwany, a dalej nieco, przy połączeniu się dwóch rzek, na świętej dolinie Świntoroga, odwiecznymi dębami porosłej, widniały drewniane budowle świątyni z tlejącym wiecznie ogniem. Tuż zaraz ciągnęły się mieszkania kapłanów pogańskich. Nieco dalej wśród ogromnych dębów stał posąg pogański Perkunasa, wsparty na podstawie z kamienia. Wokół tego placu, Świętym zwanego, stały rozległe budynki zamku dolnego, po większej części drewniane, z wieżami. Pałac wielkoksiążęcy składał się z kilku obszernych budynków, pomiędzy którymi był dom przeznaczony na chronienie skarbów oraz stajnia. Na południe od świątyni Perkunasa wznosiła się wysoka, okrągła wieża z kamienia, z oknem, przez które najwyższy kapłan wole bogów ludowi ogłaszał. Historycy przypuszczają, że ta wieża to obecnie dzwonnica katedralna, z dobudowanymi do niej dwoma piętrami. Cały Krzywy gród otoczony był gęstym ostrokołem i prócz tego opasany z jednej strony rzeką Wilną (Wilenką), której kierunek był inny, a z drugiej kanałem Giedymina, obecnie jest to ujście Wilenki do Wilii.

    Z zachodniej bramy dolnego zamku prowadziła droga przez dwa mosty, zbudowane na rzece Wilence i Wingrze, droga szła dalej na północ, a także przez prom na Wilii do Kiernowa, dawnej stolicy Litwy, i do zamku wiłkomierskiego, a w lewo od promu, gdzie obecnie są Łukiszki, droga ciągnęła się ku gajom świętym, gdzie rosły potężne dęby i wysmukłe sosny. Od Krzywego grodu szły jeszcze dwie drogi: jedna do Trok na zachód koło klasztoru franciszkanów, a druga obok klasztoru prawosławnego św. Ducha, za którym rozchodziła się na trzy strony: do Grodna, Lidy i Miednik. I jeszcze jedna droga szła do Połocka przez most na Wilence obok soboru Przeczystej Matki Boskiej”.

    WIĘCEJ NIŻEJ | Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Kronikarze wspominają też, że za czasów Jagiełły, zanim został królem polskim, oprócz świątyni Perkunasa w dolinie Świntoroga, druga świątynia pogańska była w miejscu kościoła św. Jana. Na Antokolu — świątynia bogini miłości Mildy, obecnie w tym miejscu stoi kościół św. Piotra i Pawła; był też panteon bogów litewskich w miejscu, gdzie dawniej znajdował się pałac Sapiehów, a obecnie park i budynki dawnego szpitala. Maciej Stryjkowski (1547-między1586 a 1593) podaje, że na zamku górnym, nad urwiskiem nad Wilenką, była również świątynia pogańska, zamieniona później na kościół św. Marcina. Była jeszcze świątynia Ragutisa, bożka radości i wesela, na tym miejscu żona Olgierda, Julianna, zbudowała cerkiewkę Piatnicką.

    Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Afisze

    Więcej od autora

    Nietypowy pomnik dla wyjątkowej osoby: Schody Czesława Miłosza w Wilnie

    Na lewym brzegu rzeczki Wilenki w pobliżu cerkwi Przeczystej Bogarodzicy (Prieczistienskaja) w XVI-XVII w. stały domy i warsztaty safianników, czyli garbarzy wyrabiających safian, cienką i miękką, wyprawioną garbnikami roślinnymi i barwioną skórę koźlą lub baranią, używaną do oprawiania książek,...

    Władysław Syrokomla w Wilnie i na Borejkowszczyźnie (cz. 3)

    Zapraszamy do pierwszej i drugiej części. „Różne plotki krążyły po mieście — pisał A. H. Kirkor — biegły za Kirkorową, domy zamykały się przed nią i przed Syrokomlą”. Po rozstaniu się z mężem Helena Majewska-Kirkorowa postanowiła wrócić na scenę, ale...

    Władysław Syrokomla w Wilnie i na Borejkowszczyźnie (cz. 2)

    Czytaj więcej: Wileńskie wizyty Władysława Syrokomli (cz. 1) Przyczyna śmierci dzieci i dokładniejsze daty tego tragicznego ciosu nie są znane. Stało się to prawdopodobnie w październiku 1852 r.  w Załuczu, skoro J. I. Kraszewski w liście z 1 listopada 1852...

    Wileńskie wizyty Władysława Syrokomli (cz. 1)

    Naukę rozpoczął w 1833 r. w szkole o.o. dominikanów w Nieświeżu, a zakończył w V klasie szkoły powiatowej w Nowogródku. W latach 1841-1844 pracował jako kancelista w zarządzie dóbr Radziwiłłowskich w Nieświeżu. W tym okresie ujawnił zdolności literackie, debiutował...