Więcej

    Wędrówki ulicami wileńskimi: Andrzej Wolan, humanista z epoki Batorego

    Czytaj również...

    Na skwerku pomiędzy gmachem ministerstwa i kościołem św. Michała znajdował się zbór kalwiński Fot. Justyna Giedrojć
    Na skwerku pomiędzy gmachem ministerstwa i kościołem św. Michała znajdował się zbór kalwiński Fot. Justyna Giedrojć

    Andrzej Wolan urodził się ok. 1530 r. w zachodniej Wielkopolsce. Tak się potoczyły jego losy, że znalazł się w Wilnie. Dziś jedna z najbardziej urokliwych i ciekawych pod względem historycznym uliczek wileńskich nosi jego imię (A. Volano g-vė). W swoich dziejach zmieniała ona niejednokrotnie nazwę: Pokrowska , Św. Michalska III , Wolana, Oświaty (Švietimo).

    Jedna z najkrótszych uliczek starówki (długość 70 metrów) jest szczelnie zabudowana, ale należy do niej tylko jeden budynek Ministerstwa Oświaty i Nauki Litwy. Fasady innych domów wychodzą na przyległe uliczki, dlatego mają inne adresy.
    W miejscu, gdzie dziś jest skwerek, znajdował się zbór kalwiński. W 1639 roku wypuszczono z niego kilka strzał w kierunku pobliskiego katolickiego kościoła św. Michała.

    Jedna ze strzał utkwiła w obrazie na fasadzie świątyni. Jak pisze Juliusz Kłos: „…powstał tumult, studenci akademii w obronie zakonnic urządzili „pogrom” kalwinów, uśmierzony dopiero przez straż marszałkowską; sprawa oparła się o sejm i o króla Władysława IV, który nakazał kalwinom przenieść się poza wały miejskie , a zbór dawny zburzyć do fundamentów”.
    Decyzją władz miejskich zbór przeniesiono poza mury miasta na ulicę Zawalną (Pylimo). Obecny zbór murowany wzniesiono wg projektu Karola Podczaszyńskiego w latach 1830-1835.

    Wileńscy kalwini modlili się w świątyni do 1945 roku, po włączeniu Wilna w skład ZSRR kościół zamieniono na kino „Kronika”. Po 1991 został zwrócony lokalnej parafii reformowanej.

    Ciekawe są dzieje budynku, w którym mieści się dziś siedziba Ministerstwa Oświaty i Nauk Litwy. W miejscu tym w XVI wieku stał pałac Hornostaja, należący później do Radziwiłła Rudego. Przekazał on posesję ewangelikom reformowanym. Budynek został częściowo zniszczony przez katolików, obwiniających ewangelików o ostrzał kościoła pw. św. Michała.

    Z ulicy Wolana roztacza się malowniczy widok na zaułek Literacki Fot. Justyna Giedrojć
    Z ulicy Wolana roztacza się malowniczy widok na zaułek Literacki Fot. Justyna Giedrojć

    Wielokrotnie go przebudowano pod kierunkiem znanych architektów wileńskich m. in. Michała Szulca i Juliusza Kłosa. W XIX wieku pałac należał do Kolegium Chemicznego Uniwersytetu Wileńskiego. Wielka, okrągła dwupiętrowa sala wykładowa została zbudowana specjalnie dla wykładów słynnego chemika Jędrzeja Śniadeckiego. Na piętrze natomiast było mieszkanie i pracownia znanego artysty malarza Franciszka Smuglewicza. Tu też zakończył on swój żywot.

    Andrzej Wolan, zwany „papieżem kalwinów litewskich”, studiował we Frankfurcie nad Odrą i w Królewcu. Był sekretarzem Mikołaja Radziwiłła Rudego, następnie królów: Zygmunta Augusta, Stefana Batorego, Zygmunta III. Jak podaje Przewodnik Encyklopedyczny „Literatura Polska” był: „używany do ważnych zleceń dyplomatycznych. Wybitny polemista, zwalczał Kościół rzymski i arian, a propagował zasady wyznania reformowanego (głośne polemiki z Piotrem Skargą, który próbował go nawrócić na katolicyzm), autor pism politycznych, w których bronił wolności obywatelskiej, wzięty mówca. Pisał w języku łacińskim wytwornym stylem”.

    Tomas Venclova określił Andrzeja Wolana w następujący sposób: „Humanista z epoki Batorego, który pozostawił około trzydziestu książek propagujących reformację i równość stanów…”. Najsłynniejszy jego traktat „O wolności rzeczypospolitej albo szlacheckiej” (przekład z łaciny) zawiera żądanie większych praw dla włościan, szczególnie wywyższani są mieszczanie. Szlachtę Wolan porównywał do złotego pierścienia, mieszczan — do klejnotu w złocie.
    Andrzej Wolan zmarł w 1610 roku w Bijuciszkach pod Oszmianą (teren Białorusi).

    Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Afisze

    Więcej od autora

    Dr Marzena Mackojć-Sinkevičienė spotka się z noblistami w Lindau

    Idea spotkań młodych badaczy z laureatami Nagrody Nobla zrodziła się z inicjatywy dwóch lekarzy z Lindau, Franza Karla Heina i Gustava Wilhelma Parade oraz hr Lennarta Bernadotte, członka szwedzkiej rodziny królewskiej. Pierwsze spotkanie miało miejsce w 1951 r. W tym...

    Wileńska palma w nowej odsłonie

    Wileńskie palmy oraz sztukę ich wicia zaprezentowano na wystawie w galerii „Židinys”. Ekspozycja powstała w ramach projektu „Verba-rze” (lit. verba – palma). Jego inicjatorką jest Agata Granicka, mistrzyni sztuki ludowej, palmiarka w siódmym pokoleniu.  – Celem projektu jest przybliżenie tradycji...

    Na Litwie ponad 40 tys. dawców krwi — razem oddali jej ponad 32 tys. litrów

    W ub. roku liczba krwiodawców wzrosła o 7 proc. w porównaniu z 2022 r. Udało się też zebrać rekordową, po okresie pandemii, ilość — ponad 32 tys. litrów cennego daru ratującego życie. — W 2023 r. mieliśmy ponad 40 tys. krwiodawców,...

    „Niezrównany spiskowiec” Konstanty Kalinowski

    Konstanty Kalinowski po studiach prawniczych w Petersburgu rozpoczął działalność rewolucyjną na Grodnieńszczyźnie. — Przebrany za kupca wędrownego lub włóczęgę wędrował po wsiach, agitując chłopów do walki z caratem. Tłumaczył im, że zniesienie pańszczyzny jest tylko namiastką, że prawdziwą wolność może...