Wiele państw świata obecnie zastanawia się nad czasem rozpoczęcia obowiązkowej edukacji i przyśpiesza ją. Korzyści płynące z edukacji przedszkolnej ujawniają liczne międzynarodowe badania, a od września roku bieżącego obowiązkową edukację przedszkolną zamierza też wprowadzić Litwa. Przedstawiciele systemu oświaty przyznali, iż ta uchwała znacznie wpłynie na sukcesy dzieci w szkole i w ich dalszym życiu. Ponadto edukolodzy i lingwiści stwierdzają, że od wczesnego wieku należy też rozwijać wielojęzyczność, będącą kluczem do pomyślnej przyszłości.
Przede wszystkim – nauka obcowania
Edukacja przedszkolna na rok przed szkołą przede wszystkim jest ukierunkowana na kształcenie podstawowych nawyków w zakresie socjalizacji i obcowania. Takie zwyczajnie rzeczy, jak słuchanie tego, co mówi nauczyciel czy rówieśnik, uczenie się poprawnego formułowania i zadawania pytań, uzupełnienie innej wypowiedzi – tych podstawowych rzeczy uczy się w grupie przedszkolnej.
Gdy się idzie do pierwszej klasy, rzeczą ważniejszą od czytania czy pisania jest umiejętność grupowego współdziałania, obcowania z nauczycielem. Grupy przedszkolnej nie należy więc traktować jako „repetycji” przed pierwszą klasą, gdzie się siedzi za stołem i słucha, co mówi pedagog: jedną z podstawowych metod nauczania są tu zabawy, zadania twórcze w grupach, wycieczki itp.
„Przede wszystkim należy uświadomić sobie, że grupa przedszkolna nie obarcza uczniów cyframi i literami oraz innymi sprawami, należącymi już do kompetencji szkolnej. W grupie przedszkolnej dziecko powinno się nauczyć współżycia w zespole. Dlatego też w takiej grupie raczej nie siedzimy przy stołach, nauczanie jest interaktywne w formie zabawy, ponieważ podczas zabawy dzieci uświadamiają sobie, że w życiu istnieją zasady, granice, uczą się porozumiewania, szukania kompromisów” – mówi dyrektorka wileńskiego polskiego żłobka-przedszkola „Šypsena” Olga Beliaš.
Zdaniem dyrektorki, te dzieci, które nie uczęszczały do grupy przedszkolnej, nierzadko w pierwszej klasie uczą się socjalizacji, obcowania, współdziałania w grupie rówieśników, a przecież jest to okres przeznaczony na rozpoczęcie nauki czytania i liczenia.
Uczęszczające do przedszkola sześciolatki zarówno po polsku, jak i po litewsku mówią bez akcentu
Specyfika edukacji przedszkolnej w języku mniejszości narodowej różni się od dowolnego przedszkola litewskiego tylko większą możliwością poznania języka litewskiego. W żłobku-przedszkolu „Šypsena” od roku 2007 wspólnym staraniem pedagogów i rodziców przygotowano projekt edukacji dwujęzycznej. Takie wychowanie obowiązuje dzieci już w wieku od trzech lat: w pierwszej połowie dnia jedna wychowawczyni rozmawia z dziećmi po polsku, a w drugiej połowie dnia ten sam temat po litewsku porusza już inna wychowawczyni. W ten sposób dzieci są jak gdyby „pogrążane” w język litewski (Olga Beliaš nazywa to metodą immersji), ucząc się języków sposobem porównania.
„Początkowo najczęściej niczego nie rozumieją, ale bardzo szybko zaczynają się orientować. A następnie już rozmawiają między sobą. Bardzo pomocne jest to, że mamy wychowawczynie mówiące i po polsku, i po litewsku, z którymi dzieci przyzwyczajają się odpowiednio obcować” – mówi Olga Beliaš.
Uczęszczające do przedszkola sześciolatki mówią bez akcentu zarówno po polsku, jak i po litewsku. Te dzieci, które wcześniej nie uczęszczały do przedszkola, a rodzice przyprowadzili je dopiero do grupy przedszkolnej, początkowo nieco gorzej mówią po litewsku.
„Raczej się nie zdarza, aby dziecko z polskiej rodziny przyszło do grupy przedszkolnej, całkiem nie znając litewskiego: wszak ogląda kreskówki w telewizji litewskiej, w mniejszym lub większym stopniu słyszy ten język w swoim środowisku. Jednakże »domowe« dziecko będzie się różniło od przedszkolaka swoją umiejętnością przystosowania się, socjalizacji, ponieważ dotychczas przeważnie obcowało z członkami swojej rodziny” – tłumaczy dyrektorka przedszkola.
Dbałość o wczesną wielojęzyczność
Olga Beliaš zgadza się z opinią, że dzieci dwujęzyczne zazwyczaj bywają bardziej chłonne wiedzy i otwarte na inne języki.
W żłobku-przedszkolu „Šypsena” według specjalnego programu dzieci uczą się również języka angielskiego, a rodzice wychowanków zauważyli, że nawet oglądając telewizję, dzieci z miejsca reagują na nieznane im języki obce.
Profesor Uniwersytetu Witolda Wielkiego lingwistka Ineta Dabašinskienė, prowadząca badania z zakresu rozwoju językowego dzieci, twierdzi, że wczesna nauka języków powinna być dokładnie zaplanowanym procesem. Rozmówczyni mówi, że nauka języka powinna być dosyć intensywna, gdyż jedno zajęcie tygodniowo nie da większej korzyści.
Należy tworzyć niewielkie grupy, aby pedagog miał czas i możliwość udzielenia uwagi każdemu dziecku. Rola pedagoga jest tu wyjątkowo ważna: powinien być nie tylko doskonałym znawcą języka, posiadać wyraźną wymowę i intonację, ale też uczyć, tak aby dziecko, jak najbardziej zachęcić do pracy twórczej.
„Liczne badania dowodzą, że dzieci wielojęzyczne cechują większa wyobraźnia, lepsze rozumowanie analityczne, lepiej formułują one pojęcia, są bardziej twórcze.
Od dawna wiadomo również, że nauka języków rozwija zainteresowanie, krytyczne myślenie, kształtuje wartości, uczy tolerancji. Dzięki różnorodności językowej i kulturowej dzieci poszerzają swój horyzont.
Nie należy zapominać też o tym, że znajomość innych języków budzi również większe zainteresowanie językiem ojczystym. Sądzę, iż dzieci mniejszości narodowych ze swoim bagażem językowym w przyszłości będą miały znaczną przewagę i większe możliwości ugruntowania się na konkurencyjnym rynku pracy” – mówi lingwistka.
Edukacja przedszkolna na rok przed szkołą pomaga przygotować dzieci do szkoły i pomyślnie rozpocząć naukę w klasie pierwszej. Dlatego tak ważne jest, aby z tej możliwości skorzystały wszystkie nasze sześciolatki. Obecnie do grup przedszkolnych uczęszcza ponad 95 proc. dzieci sześcioletnich. Wśród nieuczęszczających są dzieci z najbardziej problematycznych grup socjalnych i z miejscowości wiejskich.
Aby stworzyć wszystkim dzieciom warunki do jakościowej edukacji, wciela się w życie finansowany z unijnych środków strukturalnych projekt „Rozwój edukacji przedszkolnej”. Edukację młodszych dzieci uzgadnia się z potrzebami rodzin zamieszkałych w konkretnej miejscowości: dostosowuje się czas pracy placówek edukacyjnych, oferuje więcej zajęć, tworzy nowe grupy. Wielką wagę przywiązuje się również do poprawy jakości wychowania przedszkolnego. Wychowawczyniom, kierownikom przedszkoli oraz innym specjalistom zorganizowano szkolenia, opracowano programy doskonalenia kwalifikacji oraz przygotowano środki metodyczne.
(zam. 1620)
