Więcej

    Los ucznia Adama Mickiewicza (1)

    Czytaj również...

    Dyplom o nadaniu stopnia kapitana kawalerii Konstantemu Dobrowolskiemu Fot. archiwum
    Dyplom o nadaniu stopnia kapitana kawalerii Konstantemu Dobrowolskiemu Fot. archiwum

    Jestem potomkiem byłego prefekta Kowieńskiej Szkoły Powiatowej Stanisława Dobrowolskiego. Urodziłem się w dworku Stanisława Dobrowolskiego Kartofliszkach i słynny domek Mickiewicza widziałem codziennie, ponieważ był on nieodłącznym elementem środowiska moich gier dziecięcych.

    Domek zniesiono decyzją kowieńskiego samorządu w kwietniu 1940 roku. Miałem wtedy 7 lat.
    Chyba od samych moich dojrzałych młodych lat zbieram materiały (dokumenty, literaturę, świadectwa i pod.) o tym domku, o pobycie w Kartofliszkach i tym domku Adama Mickiewicza, o całym okresie pobytu Mickiewicza w Kownie.
    Przed laty w internecie i polskiej prasie opublikowano kilka moich artykułów na ten temat, a zebranych przeze mnie materiałów wystarczyłoby na całą księgę. Dzisiejszy artykuł też związany jest z Mickiewiczem, ponieważ bohater jego Konstanty Dobrowolski był uczniem Adama.
    Siedem lat temu w Kownie zmarł Aleksander Dobrowolski, jak i ja, potomek St. Dobrowolskiego, lecz z gałęzi starszego syna Dobrowolskiego, Konstantego. Wśród rzeczy Aleksandra Dobrowolskiego znalazłem ciekawy stary dokument, w którym przodek Aleksander Konstanty Dobrowolski jest mianowany przez paryski emigracyjny Litewski Komitet Wojskowy kapitanem kawalerii.
    Kim był Konstanty Dobrowolski, jakie było jego życie i los?
    Rok urodzenia Konstantego Dobrowolskiego możemy ustalić ze słów Michała Brensztejna, biografa Stanisława Dobrowolskiego:
    „Bliskie sąsiedztwo z Doliną dworku Dobrowolskiego i serdeczny stosunek z jego gospodarzem sprawiły, że Mickiewicz prawie codziennie o niego zawadzał. (…) Kilka miesięcy po swoim do Kowna przybyciu Mickiewicz zaczął stołować się u niego, a po powrocie na początku roku szkolnego 1823 z rocznego urlopu, przeniósł się do jego dworku całkowicie. (…) Kamilla Woytkiewiczowa, córka Dobrowolskiego, słyszała z ust ojca swego, że nachodziły Mickiewicza jakby chwile „odejścia bólu” i wtedy ożywiał się, weselał, bawił się z dzieciakami prefekta – siedmioletnim Kostusiem i pięcioletnim Józiem”.
    Ponieważ rzecz tu szła o pierwszym roku pobytu Mickiewicza w Kownie, tzn. roku 1820, rok urodzenia Konstantego Dobrowolskiego wypada na 1813, a Józefa — 1815.
    Michał Brennsztejn, ze słów siostry Konstantego Dobrowolskiego Kamilli Woytkiewiczowej, opisuje dalsze losy Konstantego:
    „Trosk ze strony rodziny” przysparzał Dobrowolskiemu najstarszy syn jego — Konstanty. Obdarzony niepoślednimi zdolnościami, zapowiadał od dziecka świetną przyszłość i był chlubą ojca. Skończył z odznaczeniem szkołę kowieńską i, z woli ojca, wstąpił na wydział lekarski uniwersytetu wileńskiego. Atoli po paru latach nauki uniwersytet porzucił, chcąc przenieść się na inny wydział, a pokłóciwszy się z ojcem, wyjechał tajemnie zagranicę. Był w Paryżu, gdzie widział się z Mickiewiczem i po kilkoletnim pobycie poza krajem, wrócił, lecz, schwytany na granicy, skazany został na wysłanie do Wiatki. Dziesięcioletnia bytność jego we Wiatce zachwiała jego równowagę umysłową. Powrócił do Kowna na pogrzeb ojca, lecz pozostał aż do śmierci psychopatą i zmarł w roku 1871”.
    Ani słowa tu o powstaniu listopadowym 1831 r. i uczestnictwie w nim Konstantego Dobrowolskiego. Nie pozwalała tego carska cenzura, ponieważ był to rok 1907, rok reakcji i represji po rewolucji 1905 roku.

    Franciszek Stanisław Justyn Szemioth Fot. archiwum
    Franciszek Stanisław Justyn Szemioth Fot. archiwum

    Że Konstanty Dobrowolski rzeczywiście był uczestnikiem powstania listopadowego, w powstaniu miał stopień wojskowy podporucznika, po stłumieniu powstania ze swoim oddziałem znalazł się we Francji, w Lyonie, we Francji stał członkiem Polskiego Towarzystwa Demokratycznego, dowodzą podpisy Konstantego Dobrowolskiego, złożone pod wieloma odezwami Paryskiego Polskiego Komitetu Demokratycznego (komitet Lelewela i dalsze jego transformacje). Poniżej podaję kilka dowodów tego — wypisy z ksiąg.
    Manifest towarzystwa demokratycznego polskiego, tak zwany Wielki Manifest 1836 r., według którego do kraju wysłano emisariuszy z zadaniem przygotowania ogólnonarodowego, trójzaborowego powstania, które miało rozpocząć się w lutym 1846.
    Podpisy pod manifestem: Konstanty Dobrowolski, str. 27
    „Całoroczne trudy Komitetu Narodowego Polskiego na dniu 8 grudnia 1831 r. we Francji zawiązanego”. Zdanie sprawy z czynności Komitetu Narodowego Polskiego od grudnia 1831 do maja 1832; od 15 kwietnia do końca września 1832.
    Lista tułaczów polskich, którzy przystąpili do działań zgromadzenia paryskiego i Komitetu Narodowego Polskiego:
    str. 201: ppr. Konstanty Dobrowolski; podpisał w Awinion 29 maja 1832 „Adres tułaczów polskich we Francji do izby niższej Wielkiej Brytanii i Irlandii”.
    Str. 235: „Adres stu siedemnastu z Awinionu do Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu” podpisali: Konstanty Dobrowolski, Awinion, 20 maja 1832 r.,
    str. 236: Konstanty Dobrowolski, pp — Awinion, 20 maja 1832 r.
    Towarzystwo Demokratyczne Polskie. Paryż. „Okólniki Towarzystwa Demokratycznego Polskiego — 1838/40” (od 25 grudnia 1838 r. do 20 lutego 1840 r.) Lista Członków Komitetu Demokratycznego Polskiego (z wyrażeniem miejsc pobytu): Konstanty Dobrowolski — w Paryżu.
    Konstanty Dobrowolski, stronica księgi: 194. Tekst: Będąc w Aurillac (Cantal) 25 sierpnia 1834 r. Konstanty Dobrowolski podpisał Akt z roku 1834 przeciw Adamowi Czartoryskiemu.

    Podajemy tekst naszego dokumentu pisany w językach polskim i francuskim. Dokument jest z podpisami wszystkich członków Komitetu Wojskowego Litewskiego, na czele z jego prezesem Antonim Przeciszewskim:
    Komitet Wojskowy Litewski,
    Oceniając zasługi wojskowe, w potrzebie Ojczyzny poniesione, zebrany w Komplecie, Obywatelowi Konstantemu Dobrowolskiemu Stopień Kapitana Kawaleryi przyznai — I na to niniejsze Dyploma, pod pieczęcią Komitetu Wojskowego, z podpisem Prezesa i Członków wydaie.
    Roku 1832, Miesiąca Lipca, dnia 1 — w Paryżu
    Prezes Komitetu Wojskowego Litewskiego:
    Dowódca Kawaleryi Upickiej p. Pułkownik i Kawaler (Antoni Przeciszewski)
    Członkowie:
    Kawaleria pułku Szemioty. (Fr. Szemiot)
    Kapitan piechoty i Kawaler (J. Grothowski)
    Dowódca Dezperatów Kapitan i Kawaler (Józef Zinkowicz)
    Dowódca powstania i Kawaler (A. Kołyszko)
    Członek Sekretarz Komitetu Wojskowego Naczelnik oddziału Lity zbrojnej wojskowej Litewskiej Kapitan i Kawaler (Michał Lisiecki)
    Pod dokumentem stoi pieczęć herbowa treści: „Komitet Wojskowy Litewski”. (Herb Pogoń. Nad herbem korona). Pod pieczęcią przyklejony sfałdowany w brzegach okrągły papier
    Na drugiej stronie karty Nr 207:
    Le Comite Militaire Lithuanien
    Wymieniona wyżej treść po francusku.
    Le Comite Militaire Lithuanien
    Signe: Le president la Comite Przeciszewski,
    Les Members: Szemiot, Grothowski, Zinkowicz, Kołysko, Lisiecki
    Conforme par fonduetion Membere A. Secreitaire de Comite Michał Lisiecki
    A teraz krótkie biografii prezesa i członków Litewskiego Komitetu Wojskowego.
    1. Przeciszewski Antoni, (Polski Słownik Biograficzny 24448: t. 28 s. 671) (ur. 1797) oficer, powstaniec litewski 1831, poseł, emigrant Antoni Przeciszewski — wpływowy członek Komitetu Narodowego Polskiego. Podpis jego pod projektem ustawy komitetu złożony zaraz za podpisem Lelewela. Cały skład Komitetu wymieniony został pod odezwą Komitetu od 31 marca 1832 r. Prezes: Joachim Lelewel, członkowie: Leonard Chodźko, Antoni Hłuszniewicz, Antoni Przeciszewski, Erazm Rykaczewski, Michał Hube. Sekretarz: Walerian Pietkiewicz, lecz żadnego słowa o Litewskim Komitecie Wojskowym.
    2. Franciszek Stanisław Justyn Szemioth (ur. 8 maja 1802 r. dwór Dykteryszki powiatu Szawelskiego, zmarł 23 stycznia 1882 r. w Dreźnie) — jeden z dowódców powstania listopadowego 1831 r. Uczył się w Rosieniach, studiował w Uniwersytecie Wileńskim. Organizował powstanie w rejonie szawelskim, był zastępcą Konstantego Herubowicza — dowódcy powstańców powiatu szawelskiego. Po jego zranieniu przejął dowództwo. Odznaczył się przy Bejsiagole, rozbrajając i biorąc do niewoli rosyjski oddział wojskowy. Potem walczył przy Rosieniach, Citowianach, Janiszkach, pod Powendeniem. Antoni Giełgud za to wszystko przyznał Fr. Szemiocie stopień majora. Po przegranej bitwie 19 czerwca oddział Fr. Szemioty włączono do korpusu generała F. Rohlanda, z którym przekroczył pruską granicę i dostał się do Francji.
    3. Grotowski Jan Kanty, (kawaler krzyżu polskiego), kapitan piechoty, najprawdopodobniej syn czy krewny byłego w okresie od 20 stycznia 1815 r. do1818 r dowódcy 7 Pułku Piechoty Liniowej pułkownika Feliksa Grotowskiego (1778-1817). Po nim dowództwo 7 pułku przejął płk. Franciszek Rohland, pod którego dowództwem pułk brał udział w walkach powstania listopadowego aż do przejścia granicy Prus po ostatniej bitwie przy Powendenie 11 lipca. Jego nazwisko, jako członka Litewskiego Komitetu Wojskowego, figuruje w naszym dokumencie, a dalej wypływa w Turcji, w spisach oficerów 2 pułku Sadyka Paszy (Pułk Drugi Dragonów Kozacko-Ottomańskich, Lista Imienna Korpusu Kozaków Ottomańskich (Osmańskich, Sułtańskich).
    4. Józef Zinkowicz, Dowódca Dezperatów Kapitan i Kawaler. Organizator powstania w powiecie Oszmiańskim.
    5. Kołyszko (Kołysko) Adam (1796-1870), po­wstaniec 1831 r., poseł na sejm, towiańczyk. Ur. w pow. wiłkomierskim, w rodzinie pieczętującej się h. Jelita. Matka pochodziła ze szlacheckiej rodziny litewskiej Morykonich, wywodzącej się z Włoch. Kołysko poświęcił się pracy na roli w swych dobrach Pelisze w pow. wiłkomierskim. Wybrany został w r. 1821 prezesem sądu powiatowego wiłkomierskiego. W początkach kwietnia 1831 r. Kołysko przystąpił do powstania. Przez dwa miesiące walczył, stojąc wraz z Aleksandrem Milbitzem na czele kawalerii insurekcyjnej pow. wiłkomier­skiego. Wraz z oddziałami z pow. upickiego i wiłkomierskiego, a pod dowództwem Karola Załuskiego, wziął udział w nieudanych próbach zaatakowania Wilna i Kowna. W końcu czerwca, wraz z innymi żołnierzami jazdy wiłkomierskiej, przydzielony został do regularnego dywizjonu jazdy poznańskiej i wraz z nim odbył resztę kampanii litewskiej. Na początku sierpnia przybył do War­szawy. Dn. 10.VIII odbyły się w Warszawie wybory posłów do Sejmu z woj. wileńskiego. Kołysko został wybrany posłem z pow. upickiego. Obecny był na wszystkich sierpnio­wych i wrześniowych posiedzeniach Sejmu. Po upadku powstania poszedł na emigrację i osiadł w Paryżu.
    6. Michał Lisiecki (1803-1882) urodził się w ziemiańskim dworze Porakiszkach. Skończył gimnazjum w Kiejdanach. W 1818 r. wstąpił na Uniwersytet Wileński, na wydział literatury i prawa. Skończył ze stopniem kandydata prawa. Dla odzyskania praw obywatelskich, straconych w czasie procesów w uniwersytecie, był oficerem w armii rosyjskiej, otrzymał dymisję i mieszkał w Wilnie, gdzie uczestniczył w tajnej organizacji młodzieżowej. W roku 1831 dostał rozkaz organizować powstanie w rejonie Rakiszek i na pograniczu z Kurlandią. Oddział organizował w Sołach, w dworze i przy pomocy hrabiego Benedykta Marykoniego. Oddział ze zmiennym powodzeniem walczył całą wiosnę i latem w północno-wschodnich rejonach Litwy, przyłączył się do większych oddziałów, z nimi przeszedł do Królestwa Pruskiego. Tu oddział internowano. Michał Lisiecki tu napisał w formie wspomnień raport o powstaniu walkach swojego oddziału. Emigrował do Francji. Działał w organizacjach emigranckich, w roku 1836 zamieszkał w Lily, zajął się handlem. Ożenił się z Konstancją Bańkowską, miał trzy córki. Zmarł w Anglii.

     Włodzimierz Chomański
    Cd. w kolejnym
    wydaniu magazynowym

    Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Afisze

    Więcej od autora

    Prezentacja książki „Tak teraz postępują uczciwi ludzie. Polacy z Wileńszczyzny ratujący Żydów”

    W wydarzeniu wzięła udział autorka książki, Ilona Lewandowska, Danutė Selčinskaja, kierowniczka projektu upamiętnienia ratujących Żydów Muzeum Historii Żydów im. Gaona Wileńskiego oraz przedstawiciele wydawcy, czyli Instytutu Polskiego w Wilnie. Wydarzenie rozpoczęło się od projekcji filmu „Świat Józefa”, który opowiada historię...

    Laurynas Kasčiūnas nowym ministrem obrony Litwy. Wśród priorytetów reforma poboru

    Prezydent ocenił kandydaturę Nominacja Kasčiūnasa została przedłożona prezydentowi przez premier Ingridę Šimonytė w zeszłym tygodniu, a głowa państwa powiedziała, że chce ocenić informacje dostarczone przez służby na temat kandydata.Arvydas Anušauskas, który do tej pory pełnił funkcję ministra, podał się do...

    Centrum Kultury Samorządu Rejonu Solecznickiego zaprasza na koncert chóru „Res Musica” z Gryfina

    Chór też zaśpiewa podczas nabożeństwa. Chór „Res Musica” w Gryfinie działa od 23 lat. Występował w kraju i za granicą. W swoim dorobku posiada złote, srebrne i brązowe dyplomy zdobyte na festiwalach i w konkursach chóralnych. Założycielem i pierwszym dyrygentem...

    Wiec w Wilnie w obronie oświaty [GALERIA]

    Więcej na ten temat w kolejnych numerach magazynu i dziennika „Kuriera Wileńskiego”. Fotodokumentację z wiecu organizowanego przez ZPL przygotował nasz fotoreporter, Marian Paluszkiewicz.