22 września na Litwie obchodzono Dzień Zagłady Żydów. 23 września 1943 roku rozpoczęto likwidację wileńskiego getta. W czasie II wojny światowej na Litwie zamordowano ponad 200 tysięcy Żydów, czyli 90 procent przedwojennej społeczności żydowskiej.
Dla całej wspólnoty żydowskiej ten dzień jest Dniem Pamięci i Żałoby. Ceremonia uczczenia ofiar odbyła się uroczyście — przed Memoriałem Ponarskim zostały złożone wianki od prezydent oraz kierowników ważnych instytucji państwowych.
— Wykreślić, zapomnieć o tamtej zbrodni, która została dokonana na narodzie żydowskim w tamtych latach, to byłoby to samo co poprzeć tę zbrodnię. Dlatego też bardzo dużo uwagi udzielamy, by nasza młodzież wiedziała, jakie przestępstwo zostało wtedy dokonane. Nie możemy dopuścić do zapomnienia czarnych i strasznych okresów historii. Holocaust powinien być znany i zrozumiany, to nasza historia — mówiła Loreta Graužinienė, przewodnicząca Sejmu, podczas obchodów Dnia Zagłady Żydów Litewskich przed Memoriałem Ponarskim.
Amiras Maimonas, ambasador Izraela na Litwie powiedział, że ważnym zadaniem jest pamiętać i nigdy nie zapomnieć o Holocauście, ale najważniejszym zadaniem jest nie dopuścić, żeby to się nie powtórzyło.
Ponary nieraz określane są jako „fabryka śmierci”. Niemieccy okupanci oraz ochotnicy litewscy zamordowali tam około 100 tys. osób — 70 tys. Żydów, 20 tys. Polaków, setki Białorusinów, Rosjan, Ukraińców, Romów, Litwinów. Holocaust na Litwie doprowadził do niemal całkowitej zagłady Żydów polskich i litewskich na terytoriach litewskich. Spośród ok. 210 000 Żydów zamieszkujących ten obszar, do końca wojny przetrwało ok. 15 000.
— Jesteśmy z Izraela. Przyjechaliśmy tutaj do córki i nie wyobrażamy sobie, żeby w tak ważnym dniu dla naszego narodu żydowskiego być w innym miejscu. To jest najważniejszy dzień dla Żydów na całym świecie. Pochodzę z Warszawy i podczas ludobójstwa straciłam całą swoją rodzinę. Zostałam sama. 23 września to dzień pamięci o tych, którzy zginęli w tamtych czasach — powiedziała „Kurierowi” Tamara Nulmann.
Ihuda Nulmann z Izraela zaznaczył, że 23 września Jom Kipur jest jednym z najważniejszych świąt żydowskich o charakterze pokutnym, to także dniem pamięci o zmarłych.
— Tego dnia wspominamy całą rodzinę, którą wtedy straciliśmy. To bardzo smutne święto — mówił Ihuda Nulmann.
Eleonora Bujłuk z Wilna podczas rozmowy z „Kurierem” powiedziała, że ten dzień jest smutny nie tylko dla narodu żydowskiego, ale też dla ludzi na całym świecie.
— Bardzo ważne jest, żeby w tym dniu być wszystkim razem. Nie można o tym zapomnieć. Musimy popierać jeden drugiego. Wiem, że dla narodu żydowskiego ten dzień przynosi wiele smutnych wspomnień — zaznaczyła Eleonora Bujłuk.
Dzień Zagłady Żydów Litewskich został ustanowiony w 1994 roku. Jest związany z datą likwidacji Getta Wileńskiego, którego ostateczna eksterminacja nastąpiła 23-24 września 1943 r. Osłabionych i chorych Żydów wywieziono wtedy do obozów zagłady w Majdanku i Sobiborze lub rozstrzelano w Ponarach. Około 7 tys. osób zdolnych do pracy przewieziono do obozów pracy na Łotwie i w Estonii.
Eksterminacja Żydów była zorganizowana przez okupanta niemieckiego, jednak w znaczącym stopniu była popierana lub biernie tolerowana przez kolaborantów litewskich. Największą niesławą cieszy się formacja Ypatingasis būrys, odpowiedzialna za zbrodnię w Ponarach. Do dziś jest to drażliwa kwestia na Litwie, gdyż wielu litewskich bohaterów narodowych, walczących z okupantami, było równocześnie powiązanych z wydarzeniami Holocaustu.
HOLOCAUST
Holocaust — „całopalenie, ofiara całopalna”, „Zagłada Żydów” — ludobójstwo około 6 milionów europejskich Żydów oraz milionów innych prześladowanych grup dokonane w czasie II wojny światowej przez III Rzeszę i wspierane w różnym stopniu przez uzależnione od niej państwa sojusznicze.
Zagłada Żydów w większości przeprowadzona została na okupowanych przez III Rzeszę ziemiach polskich. Stanowiła, łącznie z zagładą Romów, bezprecedensową próbę wymordowania całych narodów przy użyciu metod przemysłowych, która nigdy wcześniej i później nie była przeprowadzona w takiej skali. Stanowiła systematyczny i realizowany przez aparat państwowy proces likwidacji całego narodu.
Liczba żydowskich ofiar Holocaustu jest szacowana na prawie 6 milionów, choć dokładna liczba nie jest znana z powodu braku kompletnej ewidencji oraz systematycznego niszczenia archiwów i zacierania śladów przez władze niemieckie w obliczu klęski wojennej. Jedną trzecią tej liczby, czyli ok. 2 miliony, stanowiły dzieci. Liczba polskich Żydów wśród ofiar zagłady szacowana jest według różnych źródeł od 2,6 mln do 3,3 mln osób.
