Dr Adam Bobryk jest dobrze znany stałym czytelnikom „Kuriera Wileńskiego” z publikacji „Odrodzenie narodowe Polaków w Republice Litewskiej w latach 1987-1997”, której odcinki ukazywały się na łamach dziennika w latach 2005-2006.
Polski socjolog i wykładowca, dziennikarz i samorządowiec, specjalizuje się w tematyce mniejszości narodowych i wyznaniowych, w tym w problematyce Polaków na Wschodzie.
W 1995 ukończył studia socjologiczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 2002 uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie socjologii na Wydziale Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II na podstawie wyżej wymienionej pracy zatytułowanej „Odrodzenie narodowe Polaków w Republice Litewskiej 1987-1997”. W 2015 rada działu Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach na podstawie rozprawy pt. „Społeczne znaczenie funkcjonowania polskich ugrupowań politycznych w Republice Litewskiej 1989-2013” nadała mu stopień doktora habilitowanego nauk społecznych w zakresie socjologii. Dodać należy, że rozprawa ta ukazała się w wydaniu książkowym pod tym samym tytułem w Siedlcach w 2013 r.
Książka jest wyrazem szczególnego zainteresowania autora kwestią Polaków w Republice Litewskiej oraz stanowi pierwszą solidną próbę ukazania społecznego znaczenia funkcjonowania polskich ugrupowań politycznych w Republice Litewskiej w latach 1989-2013. „Ukazuje rolę, jaką odgrywały one w określaniu statusu tej ludności poprzez podejmowane przez nie mechanizmy obrony i aktywizacji grupowej — pisze autor w przedmowie do książki. — Opisuje relacje z większością litewską. Przedstawia też wpływ na rozmaite rodzaje zachowań politycznych. Wskazuje jednocześnie na społeczne znaczenie funkcjonowania polskich ugrupowań dla samoorganizacji mniejszości polskiej, uchronienia jej stanu posiadania, poszerzenia standardu praw i swobód, zachowania tożsamości narodowej, zaspokajania potrzeb zbiorowych oraz oczekiwań zarówno w życiu codziennym jak również pewnej perspektywie czasowej”.
Tytułowe sformułowanie „ugrupowania polityczne” zostało użyte celowo z pominięciem wyrazu „partia”, gdyż spektrum analizowanej działalności politycznej polskiej społeczności na Litwie wychodzi poza ramy pojęciowe terminu. W polu zainteresowania autora znalazły się różne formacje pełniące role polityczne, ale nie posiadające statusu partii. Przykładowo funkcje polityczne spełniała początkowo organizacja społeczno-polityczna, czyli Związek Polaków na Litwie. Po powstaniu pierwszej partii AWPL, zawiązana została organizacja społeczna KPL (Kongres Polaków Litwy), która jednak stawiała sobie szereg celów politycznych i uczestniczyła pośrednio w walce o władzę, uzyskując reprezentację w organach przedstawicielskich. Były też polskie kluby w partiach litewskich, które jednak wymagały przynależności do danej partii.
Jako ramy chronologiczne przyjęto lata 1989-2013, mimo że odrodzenie narodowe Polaków na Litwie rozpoczęło się jeszcze w 1987 r., a pierwsza organizacja społeczna — Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Polaków na Litwie (SSKPL) — powstała w 1988 r. Rok 1989 był okresem, w którym Polacy podjęli działalność polityczną, przekształcając 15 kwietnia SSKPL w samodzielną organizację — Związek Polaków na Litwie (ZPL), poszerzając zakres działania również o cele polityczne. Okres dogłębnej analizy obejmuje całe ćwierćwiecze, ukazując różnorodność działalności i następujące zmiany społeczne. Zamykającą ramą czasową jest rok 2013. Wówczas AWPL była w koalicji rządzącej krajem, posiadała własną frakcję w Sejmie, po raz pierwszy jej przedstawiciel zasiadał w prezydium Sejmu, partia rządziła lub współrządziła w 6 samorządach, posiadała swoją reprezentację europarlamentarną.
Autor zwraca szczególną uwagę na wyjątkowość zjawiska, jakim była działalność polskich ugrupowań politycznych na Litwie, gdyż zakres ich oddziaływania, podejmowane inicjatywy i znaczenie nie mają analogicznego odpowiednika wśród skupisk polskich znajdujących się poza granicami Rzeczypospolitej. Zwraca uwagę na interakcje nie tylko w ramach własnej zbiorowości, ale też relacje z narodowością dominującą i instytucjami państwa. Wykazuje, że ich funkcjonowanie odgrywa ogromne znaczenie społeczne przez realizowanie działań w zakresie ochrony przed asymilacją, przeciwdziałanie dominacji większości, wychodzenie z inicjatywami na rzecz rozwiązania wielu istotnych problemów.
Jak pisze dr Adam Bobryk, działalność polskich ugrupowań politycznych jest o tyle ważna, że było to nowe zjawisko na Litwie. Punktem wyjścia analizy jest zarysowanie tła historycznego współczesnych zjawisk, co umożliwia lepsze zrozumienie sytuacji. Po zakończeniu II wojny światowej, w wyniku prześladowań, zmiany granic poprzez oderwanie Wileńszczyzny od Rzeczpospolitej i włączenie Litwy do ZSRR, kolektywizacji, presji ideologicznej, pozbawienia elit przywódczych, procesów asymilacji, ograniczeń w możliwościach awansu, szeregu barier prawnych i nieformalnych, zmierzano do marginalizacji ludności polskiej i obniżenia jej statusu społecznego oraz wynarodowienia. Zapoczątkowana w połowie lat 80. polityka „pieriestrojki” i „głasnosti” stworzyła warunki do odrodzenia narodowego na obszarze całego ZSRR. W republice zarówno Litwini, jak i Polacy zaczęli dążyć do ukształtowania swoich instytucji. W coraz większym zakresie pojawiała się również walka polityczna, a interesy poszczególnych nacji niejednokrotnie okazywały się rozbieżne. Podstawowym źródłem konfliktów było z jednej strony dążenie ludności litewskiej do ukształtowania niepodległego państwa, ale o wyraźnym narodowym charakterze, z drugiej zaś wywoływało to obawy i odruchy obronne u Polaków oczekujących zwiększenia standardu praw oraz swobodnego rozwoju swojej społeczności. W konsekwencji od 1988 r. organizowano ruch na rzecz autonomii polskiej, co spowodowało w 1991 r. rozwiązanie samorządów zdominowanych przez Polaków.
Zmiany na początku niepodległości Litwy niosły szereg zagrożeń. Związane one były ze sporami na tle narodowościowym oraz wynikały z kontekstu ekonomicznego, w zakresie reprywatyzacji. Transformacja ustrojowa wymagała aktywnego reagowania na zachodzące procesy. W efekcie uzyskano reprezentację samorządową, parlamentarną i europarlamentarną. Miało to korzystny wpływ na zakres funkcjonowania oświaty polskiej, języka ojczystego, kultury.
Autor przedstawia stopniowe tworzenie się najważniejszego ugrupowania politycznego Polaków na Litwie (Akcji Wyborczej Polaków na Litwie), które z czasem staje się liderem środowiska polskiego i innych mniejszości narodowych. W efekcie partia ta zaczęła odgrywać najważniejszą rolę w zakresie ochrony praw Polaków i innych narodowości.
„Mając wpływ na funkcjonowanie społeczności lokalnych, na ich terenie zapewnia nie tylko rozwiązywanie bieżących problemów, ale szczególną troskę przywiązuje do kwestii zachowania ojczystej oświaty, języka i kultury. W sposób zasadniczy wpływa to na ograniczenie procesów asymilacyjnych. Pobudza aktywność społeczną. Zwiększa szanse awansu społecznego młodzieży. Ważne znaczenie ma także nagłaśnianie przez AWPL postulatów Polaków w skali kraju i na arenie międzynarodowej. Akcja podjęła też szereg inicjatyw wykraczających poza kwestie mniejszości, wiele postulatów odnosi się do kwestii gospodarki, podniesienia standardu życia” — zaznacza dr Adam Bobryk.
Autor książki przedstawia również inne ugrupowania polityczne — Alians Mniejszości Narodowych — Alians Obywateli Litwy, Kongres Polaków Litwy, Polską Partię Ludową, Polski Podkomitet Nowego Związku, Klub Polaków na Litwie „Pro Libera”, które jednak okazały się krótkotrwałe czy mało efektywne. Nie zyskały też szerszego poparcia społecznego.
500-stronicowa książka Adama Bobryka „Społeczne znaczenie funkcjonowania polskich ugrupowań politycznych w Republice Litewskiej 1989-2013” jest rzetelnym bezstronnym źródłem wiedzy o politycznych i społecznych aspektach życia Polaków na Litwie w okresie ćwierćwiecza odradzającej się Litwy demokratycznej. Jest to książka o początkach organizowania się Polaków w Litwie niepodległej, wzroście obecności Polaków w życiu publicznym poprzez formowanie różnych polskich ugrupowań politycznych. Wiele miejsca poświęca autor omówieniu procesu kształtowania władzy reprezentowanej przez Polaków na różnych szczeblach: od odbudowy samorządności do wzrostu znaczenia pozycji AWPL na szczeblu samorządowym, przedstawia proces kształtowania polskiej reprezentacji parlamentarnej oraz rządowej, omawia udział Polaków w wyborach prezydenckich na Litwie oraz uzyskanie przez AWPL reprezentacji w Parlamencie Europejskim. Osobny rozdział został poświęcony omówieniu problemów polskiej mniejszości w świetle polityki państwa litewskiego: kwestii języka polskiego jako pomocniczego, pisowni imion i nazwisk, zagrożenia dla funkcjonowania oświaty polskiej, problemu reprywatyzacji. Jest to wyczerpujące źródło wiedzy o najnowszej historii Polaków na Litwie.