Więcej

    Mendog, pierwszy i jedyny król Litwy – wędrówki ulicami

    Czytaj również...

     Pomnik Romaina Gary w Wilnie Fot. Marian Paluszkiewicz
    Pomnik Romaina Gary w Wilnie Fot. Marian Paluszkiewicz

    6 lipca mieszkańcy Litwy będą obchodzili święto państwowe — Dzień Koronacji Króla Litwy Mendoga (Mindaugasa). Święto to zostało ustanowione przez Radę Najwyższą — Sejm Restytucyjny Litwy jesienią 1990 r. Jest to na Litwie dzień wolny od pracy.

    W Wilnie odbędą się oficjalne uroczystości państwowe. Okolicznościowe imprezy, koncerty, festyny zaplanowano na terenie całego kraju. Tradycyjnie momentem kulminacyjnym obchodów będzie wspólne śpiewanie hymnu narodowego.

    W przededniu ogólnolitewskiego święta zapraszamy na wędrówkę ulicą Mendoga (Mindaugo g.), która przebiega przez centrum naszego miasta i liczy 1,4 km. Początki swe bierze przy ulicy K. Kalinausko (przed II wojną światową Mała Pohulanka) nazwanej w cześć jednego z najsłynniejszych przywódców Powstania Styczniowego na Litwie Konstantego Kalinowskiego, przecina ulicę noszącą nazwisko patriarchy narodu Litewskiego Jonasa Basanavičiusa (Wielka Pohulanka) i kończy się przy ul. Panerių (Ponarska).
    W latach Litwy Radzieckiej panowała tendencja honorowania władców Litwy poprzez umieszczenie ich imion w spisie nazewnictwa miejskiego Wilna. Powstały w ten sposób ulice Vytenio (Wytenisa), Algirdo (Olgierda), Kęstučio (Kiejstuta),Vytauto (Witolda) oraz Mindaugo (Mendoga). Nazwę Jogailos (Jagiełły) nadano dopiero w okresie Litwy Niepodległej, podobnie Švitrigailos (Świdrygiełły). Przywrócono także nazwę Giedymina głównej arterii stołecznej, która przed II wojną światową była ulicą Adama Mickiewicza, w czasach sowieckich kolejno ulicą Stalina i Lenina.

     Gmach „Lietuvos geležinkeliai” Fot. Marian Paluszkiewicz
    Gmach „Lietuvos geležinkeliai” Fot. Marian Paluszkiewicz

    Mendog (1203-1263) był pierwszym i jedynym królem Litwy, który doprowadził do zjednoczenia księstw plemiennych. W końcu lat 40. XIII w. Mendog znalazł się w trudnym położeniu: był otoczony z każdej strony przez wrogów (od zachodu — Jaćwingowie, Krzyżacy i Żmudzini, od północy — Zakon Kawalerów Mieczowych, od wschodu — zbuntowani krewniacy, od południa — Ruś Halicko-Włodzimierska), którzy chcieli obalić Mendoga. W tej sytuacji pogański władca postanowił przeciągnąć na swoją stronę państwa zakonne i zbliżyć się do cywilizacji chrześcijańskiej. Mendog zdołał nawiązać kontakty z Państwem Kościelnym i obiecał Krzyżakom, że w zamian za sojusz Litwa stanie się państwem chrześcijańskim. W 1251 r. przyjął chrzest, co było warunkiem wydania przez papieża Innocentego IV zgody na jego koronację.

    Nie jest pewne, czy Mendog został faktycznie koronowany, ponieważ nie zachowały się na to żadne dokumenty, jednak wielu historyków litewskich przyjmuje to za fakt i jest zdania, że jeśli do niej doszło, to nastąpiło to prawdopodobnie 6 lipca 1253 roku. Nie jest też znane miejsce koronacji. Przyjmuje się, że prawdopodobnie było to Wilno, Nowogródek lub Onikszty (Anykščiai).
    Oficjalnie status królestwa państwu litewskiemu przyznano — po chrzcie Mendoga — 17 lipca 1251, specjalną bullą Innocentego IV, która stwierdzała zwierzchność papieża nad Litwą.
    W 1255 papież Aleksander IV wydał Mendogowi pozwolenie na koronację jego syna.
    Młode królestwo nie miało jednak szczęścia. Już w 1259 południowe rubieże państwa zostały najechane przez Mongołów baskaka Burundaja. Armia litewska została pobita, a część miast i zamków złupiona.

    Sam Mendog na początku lat 60. XIII wieku zaczął powoli odchodzić od chrześcijaństwa. Jednym z powodów mogło być powstanie Żmudzinów przeciwko Kawalerom Mieczowym. Po dwóch żmudzkich zwycięstwach Mendog wsparł pogan w dalszej wojnie z Krzyżakami.
    W 1263 roku państwu został zadany drugi cios: kniaziowie Dowmunt i Treniota, niezadowoleni z twardych rządów króla, stanęli na czele buntu innych kniaziów i zamordowali Mendoga oraz jego dwóch synów — Ruklysa i Rupeikisa. Możni, po śmierci władcy, nie dopuścili do nowej koronacji i zerwali związki z Rzymem, powracając do pogańskich kultów. Tym samym Litwa utraciła status królestwa.

    Ulica Juliusza Słowackiego znajduje się w dzielnicy Nowa Wilejka Fot. Marian Paluszkiewicz
    Ulica Juliusza Słowackiego znajduje się w dzielnicy Nowa Wilejka Fot. Marian Paluszkiewicz

    Wróćmy na ulicę noszącą imię jedynego litewskiego króla. Znajduje się przy niej kilka obiektów godnych wymienienia. Najokazalszą budowlą na rogu z ulicą J. Basanavičiusa pod nr 12 jest gmach spółki „Lietuvos geležinkeliai” („Litewskie Drogi Kolejowe”) . Warto wspomnieć, że przebudowy w ówczesnym gmachu Dyrekcji Kolei w 20. latach XX wieku zajmował się znany architekt wileński hrabia Tadeusz Rostworowski.
    Tuż przy tym budynku w 2007 roku stanął niewielki pomnik francuskiego pisarza Romaina Gary. Niektóre źródła podają, że Roman Kacew, tak brzmiało jego prawdziwe nazwisko, urodził się w Wilnie, inne — że w Moskwie.
    Dzieciństwo jednego z największych mistyfikatorów współczesnej literatury oraz dyplomaty upłynęło w Wilnie.

    Swoje wspomnienia z wileńskiego dzieciństwa w piękny i wzruszający sposób opisał w autobiograficznej książce „Obietnica poranka”.
    Litewski rzeźbiarz Romas Kvintas uwiecznił w rzeźbie epizod z życia Romana Kacewa, opisany w „Obietnicy poranka”, kiedy zakochany w dziewczynce o imieniu Walentyna mały Roman demonstracyjnie zjadł kawałek kalosza, aby zwrócić uwagę ukochanej.
    Na skwerze u zbiegu ulic Mindaugo i Vivulskio w 2011 roku odsłonięty został pomnik w kształcie połówki jabłka. Symbolizuje on dobroć serca i upamiętnia osoby wywodzące się ze wszystkich narodowości, które zamieszkiwały Wilno i które w różnych okresach, dawniej i obecnie, poświęcały się działalności charytatywnej na rzecz społeczności miasta. Inicjatorką ustawienia tej rzeźby jest znana dziennikarka telewizyjna Edita Mildažytė. Na pomniku w kolejności alfabetycznej wykuto pięćdziesiąt nazwisk osób i rodzin, które zasłynęły dobroczynnością, niosąc pomoc najbiedniejszym i prowadząc różnego rodzaju działalność na rzecz wspólnego dobra. Od Paców, Radziwiłłów i Chodkiewiczów poczynając, na współczesnych działaczkach społecznych, paniach Almie Adamkienė i Agnė Zuokienė, kończąc.

    Pomnik Mendoga w Wilnie Fot. Marian Paluszkiewicz
    Pomnik Mendoga w Wilnie Fot. Marian Paluszkiewicz

    W budynku pod nr 11 w 1998 roku został otwarty pierwszy supermarket sieci „Maxima”. W czasach sowieckich znajdował się tu największy sklep meblowy w Wilnie.
    Wracając do króla Mendoga, warto wspomnieć, że jest on głównym bohaterem dramatu Juliusza Słowackiego „Mindowe” (1829). Ironia losu czy zbieg okoliczności, że przed II wojną światową ulica Mindaugo nosiła imię Juliusza Słowackiego ( w okresie zaboru carskiego – Kaukaska), zaś równolegle biegnąca do niej ulica Algirdo — Józefa Piłsudskiego.

    Na skwerze u zbiegu ulic Mindaugo i Vivulskio w 2011 roku odsłonięty został pomnik w kształcie połówki jabłka Fot. Marian Paluszkiewicz
    Na skwerze u zbiegu ulic Mindaugo i Vivulskio w 2011 roku odsłonięty został pomnik w kształcie połówki jabłka Fot. Marian Paluszkiewicz

    Znany wileński publicysta i dziennikarz św. p. Jerzy Surwiło pisał, że historia Wilna ma wiele łączących i wiążących faktów: „Mówimy o Piłsudskim, czy mówimy o Słowackim. Przecież Piłsudski i Słowacki — to nierozerwalne”. Byli powiązani z Wilnem, Słowacki uchodzi za ulubionego poetę Marszałka. Wersety z jego dzieł wyryte są na płycie nagrobnej na wileńskiej Rossie, pod którą spoczywa serce Piłsudskiego. Pewnie nieprzypadkowo ulice noszące ich imiona znajdowały się w pobliżu. W czasach sowieckich ulicom noszącym imiona wielkich Polaków nadano imiona pogańskich władców.
    Ulica Juliusza Słowackiego została przeniesiona na obrzeża Wilna do dzielnicy Nowa Wilejka. Licząca 270 metrów długości uliczka przebiega niedaleko kościoła pw. św. Kazimierza prawie w centrum tej dzielnicy.
    Jest zabudowana prywatnymi domami. Ulicy Józefa Piłsudskiego w Wilnie nie ma…

    Fot.1 Pomnik Romaina Gary w Wilnie Fot. Marian Paluszkiewicz
    Fot.2 Gmach „Lietuvos geležinkeliai” Fot. Marian Paluszkiewicz
    Fot. 3 Ulica Juliusza Słowackiego znajduje się w dzielnicy Nowa Wilejka Fot. Marian Paluszkiewicz
    Fot.4
    Fot.5 Na skwerze u zbiegu ulic Mindaugo i Vivulskio w 2011 roku odsłonięty został pomnik w kształcie połówki jabłka Fot. Marian Paluszkiewicz

    Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Afisze

    Więcej od autora

    Dr Marzena Mackojć-Sinkevičienė spotka się z noblistami w Lindau

    Idea spotkań młodych badaczy z laureatami Nagrody Nobla zrodziła się z inicjatywy dwóch lekarzy z Lindau, Franza Karla Heina i Gustava Wilhelma Parade oraz hr Lennarta Bernadotte, członka szwedzkiej rodziny królewskiej. Pierwsze spotkanie miało miejsce w 1951 r. W tym...

    Wileńska palma w nowej odsłonie

    Wileńskie palmy oraz sztukę ich wicia zaprezentowano na wystawie w galerii „Židinys”. Ekspozycja powstała w ramach projektu „Verba-rze” (lit. verba – palma). Jego inicjatorką jest Agata Granicka, mistrzyni sztuki ludowej, palmiarka w siódmym pokoleniu.  – Celem projektu jest przybliżenie tradycji...

    Na Litwie ponad 40 tys. dawców krwi — razem oddali jej ponad 32 tys. litrów

    W ub. roku liczba krwiodawców wzrosła o 7 proc. w porównaniu z 2022 r. Udało się też zebrać rekordową, po okresie pandemii, ilość — ponad 32 tys. litrów cennego daru ratującego życie. — W 2023 r. mieliśmy ponad 40 tys. krwiodawców,...

    „Niezrównany spiskowiec” Konstanty Kalinowski

    Konstanty Kalinowski po studiach prawniczych w Petersburgu rozpoczął działalność rewolucyjną na Grodnieńszczyźnie. — Przebrany za kupca wędrownego lub włóczęgę wędrował po wsiach, agitując chłopów do walki z caratem. Tłumaczył im, że zniesienie pańszczyzny jest tylko namiastką, że prawdziwą wolność może...