Więcej

    Maciej Mitera: Dlaczego Polska reformuje swój system sądownictwa

    Czytaj również...

    Reforma sądownictwa w Polsce obejmuje sądy powszechne, Krajową Radą Sądownictwa i Sąd Najwyższy Fotomontaż Marian Paluszkiewicz

    Reforma sądownictwa w Polsce budzi bardzo duże emocje nie tylko w Polsce, ale także w całej Unii Europejskiej. O tym, jakie są jej główne założenia i dlaczego napotyka na tak duży opór w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” opowiada dr Maciej Mitera, sędzia z Ministerstwa Sprawiedliwości RP.

    – Dla mnie sama reforma ma bardzo przejrzysty charakter. Odchodzimy od systemu korporacyjnego w kierunku większej demokratyzacji. Według mnie wybór jest oczywisty, ale oczywiste jest, że nie brakuje osób, które chciałyby zachować status quo – podkreśla sędzia.


    Reforma sądownictwa w Polsce wzbudza wiele emocji. Jaki jest cel i główne założenia wprowadzanych zmian?

    Od początku zmian demokratycznych w Polsce, czyli po 1989 r. sądownictwo pozostało praktycznie bez zmian. Założenia reformy mają za zadanie usprawnić pracę sędziów i całkowicie wyeliminować naciski, zarówno zewnętrze, jak i – co warto podkreślić – naciski wewnętrzne. Wszyscy mówią o naciskach zewnętrznych, które może wywierać władza wykonawcza czy ustawodawcza, natomiast nikt nie mówi o naciskach wewnętrznych, które, w mojej ocenie, mogą sprawiać, że sędziowie poddawani byliby presji środowiskowej. Temu zapobiec ma w założeniu ustawa o ustroju sądów powszechnych, którą Pan Prezydent w lipcu podpisał, jak również te dwie kluczowe ustawy, które niedawno zostały opublikowane czyli ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa i ustawa o Sądzie Najwyższym.

    Jeżeli chodzi o naciski wewnętrzne, o których Pan wspominał, czy zaobserwował Pan tego rodzaju zjawisko w środowisku sędziowskim?

    Ja osobiście nie zetknąłem się z tego rodzaju sytuacją, natomiast wiem, że takie sytuacje można zaobserwować. Chodzi o nieformalną presję środowiska sędziowskiego, prezesa, czy przewodniczącego. Niekoniecznie chodzi w takich sytuacjach o aspekt polityczny, ale np. o możliwości szybszego awansu. Coś jest w stwierdzeniu, że środowisko sędziowskie stało się zamknięte i tylko grupy uprzywilejowane z samego środowiska mogły mieć wpływ na awanse czy też różnego rodzaju profity płynące z pełnienia, bądź co bądź, ale jednak, służby.

    dr Maciej Mitera

    Jakie konkretne rozwiązania zawarte we wspominanych ustawach mają doprowadzić do usprawnienia polskiego sądownictwa?

    Ustawa o ustroju sądów powszechnych wprowadza rewolucyjny, według mnie, system losowania składów sędziowskich. Przedtem, jak wielokrotnie to podkreślałem, społeczeństwo wyobrażało sobie, że jakiś mityczny prezes czy przewodniczący mógł „ustawić” skład sędziowski. Teraz nie będzie takiej możliwości, bo o tym, jaki sędzia będzie rozpatrywał sprawę, zadecyduje system składający się z matematycznych algorytmów. Według mnie dzięki takiemu rozwiązaniu nikt nie będzie już mógł zarzucić, że ktokolwiek ma wpływ na to, że konkretną sprawę otrzymał właśnie sędzia Iksiński, a nie inny. Ten system pokaże również sprawność sędziów. Jeżeli jakiś sędzia szybko zakończy np. 10 spraw, system to pokaże, jeżeli inny radzi sobie dużo gorzej, również będzie to widać. W mojej ocenie dojdzie więc do weryfikacji pracy i sprawności poszczególnych sędziów. Jeżeli chodzi o ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa i Sądzie Najwyższym, to nowe rozwiązania wprowadzają chociażby Izbę Dyscyplinarną umiejscowioną w strukturze Sądu Najwyższego. W odczuciu społecznym dotychczasowy system sądownictwa dyscyplinarnego nie weryfikował należycie sędziów pod kątem ich przewinień dyscyplinarnych, jak i nawet kryminalnych. Kolejną zmianą będzie możliwość rozpatrywania tzw. skargi nadzwyczajnej przez Sąd Najwyższy w sytuacji, gdy orzeczenie okazało się rażąco niesprawiedliwe. Natomiast Krajowa Rada Sądownictwa jako organ konstytucyjny jest strażnikiem, który stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. W przeszłości również istniały wątpliwości, czy ten organ wypełniał swoje konstytucyjne obowiązki w pełnym zakresie. Stąd konieczność zmian.

    Zmiany wprowadzane w sądownictwie spotykają się jednak w Polsce z bardzo dużym oporem społecznym. Co w tych ustawach może szczególnie niepokoić?

    Szanowna Pani Redaktor ,co to znaczy bardzo duży opór? Kryterium bardzo cenne. Proszę zwrócić jednak uwagę na to, że teraz tutaj, w kraju nad Wisłą, każdy jest ekspertem od interpretacji Konstytucji RP. Każdy, od przysłowiowego piekarza (nie umniejszając oczywiście piekarzom) po profesora ekonomii uważa, że może oceniać, co jest konstytucyjne a co nie. Podstawowa zasada, której uczą na każdym uniwersytecie, głosi natomiast, że przepis jest konstytucyjny, tzn. istnieje takie domniemanie, dopóty, dopóki Trybunał Konstytucyjny nie stwierdzi jego niezgodności z Konstytucją. Natomiast to, że ktoś wygłasza na ten temat swoje poglądy, nie jest wiążące i nie musimy przyjmować tego rodzaju stwierdzeń jako pewnik. Opozycja polityczna zwykle, nie tylko zresztą w Polsce, nie ma zwyczaju przyjmowania rozwiązań uchwalanych przez większość za dobrą monetę. Prawda jest natomiast taka, że przez wiele lat nie dokonano żadnych zmian w polskim systemie sądownictwa i uważam, że przyszedł najwyższy czas na to, by dokonać korekty. Świat nie stoi przecież w miejscu i rozwiązania w tak newralgicznym obszarze, jakim jest sądownictwo, muszą być odpowiednie dla rzeczywistości. Być może słuszny jest postulat Pana Prezydenta Andrzeja Dudy o konieczności rozpoczęcia prac nad zmianami dotyczącymi Konstytucji RP. Jeżeli istnieje tak duży margines do różnorodnej interpretacji jej zapisów to znak, że nie do końca jest to akt doskonały. Czasem, z perspektywy nawet tak bliskiego sąsiedztwa, jak polsko-litewskie, te zmiany, zwłaszcza ze względu na towarzyszący im sprzeciw środowiska, mogą wyglądać niemalże na zamach stanu, ale w rzeczywistości nie wychodzą one poza granice prawa i standardy europejskie. Tak jest np. w przypadku wymiany prezesów w sądach powszechnych. W mediach zagranicznych ta sprawa przedstawiana jest jako usunięcie kogoś z zawodu lub pozbawienie funkcji, natomiast faktycznie mamy do czynienia z ciągłością, komuś kończy się kadencja, ktoś nowy zostaje powołany na stanowisko. Przypomnę tylko że prezesem się bywa a sędzią się jest. Nikt nikogo nie usuwa z zawodu, jak jest to nierzetelnie przedstawiane opinii europejskiej czy krajowej.

    Jednym z pojawiających się zastrzeżeń jest nowy sposób wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa, którzy, zgodnie z nowym ustawodawstwem, będą wybierani nie przez sędziów, ale przez sejm. Dlaczego taka zmiana?

    W moim odczuciu chodzi o większy wpływ suwerena, czyli całego społeczeństwa na wybór sędziów. Proszę zauważyć, że sędziów Trybunału Konstytucyjnego również wybiera sejm, a nikt nie zgłasza w tej sprawie zastrzeżeń. Jako sędzia sądu powszechnego nie widzę tu żadnego zagrożenia. Można postawić pytanie, czy lepszy był poprzedni wzorzec korporacyjny, gdy o wyborze sędziów decydowały zamknięte i niekontrolowane korporacje, czy też proponowany obecnie, bardziej otwarty, transparentny i według mnie demokratyczny. Ja nie mam żadnych wątpliwości co do tego.

    Reforma sądownictwa to również sprawa, która spowodowała falę krytyki wobec Polski w Unii Europejskiej…

    WIĘCEJ NIŻEJ | Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Zapewne, mówiąc o tym, ma Pani na myśli kwestie polityczne. Niestety, na ten temat nie mogę się wypowiadać, bo nie jestem politykiem, ale sędzią. Pod względem rozwiązań prawnych nie widzę zupełnie problemów. Miałem do czynienia z oceną raportów Komisji Weneckiej i uważam, że polskie założenia są co najmniej równe, jeśli nawet nie bardziej demokratyczne niż w innych krajach UE, dlatego, jako prawnik, nie rozumiem stanowiska UE wobec Polski. Jeżeli natomiast chodzi o kwestie polityczne – to zapewne bardziej wyczerpującej odpowiedzi może udzielić zawodowy polityk.

    Uważa więc Pan, że nie ma podstaw prawnych, by zarzucać Polsce w kwestii reformy sądownictwa odejście od wartości demokratycznych?

    Ja tego nie dostrzegam. Wymiar sprawiedliwości jest obszarem, gdzie państwo członkowskie ma pełną władzę do kształtowania w sposób suwerenny i autonomiczny swojej wizji w tym zakresie. Wydaje mi się jednak, że w tej dyskusji warto byłoby, by poszczególne kraje unijne, zanim „rzucą kamieniem”, najpierw przyjrzały się swoim rozwiązaniom w segmencie wymiaru sprawiedliwości.. Pierwsze, co przychodzi mi do głowy, to kwestionowany przez UE i Komisję Wenecką sposób sprawowania nadzoru przez prokuratora generalnego nad prokuraturą, zgodnie z którym prokurator generalny może wydawać polecenia prokuratorom. Przyjrzałem się temu nieco dokładniej i okazało się, że np. w Austrii prokurator generalny może wydawać polecenia nawet do konkretnego śledztwa i nikt jego uprawnień nie kwestionował. Zdumiewające są również zarzuty dotyczące np. inicjatywy obywatelskiej w zakresie uprawnienia 100 000 obywateli do poddania danej kwestii pod referendum. Mnie uczono, że referendum to istota demokracji. Jeśli chodzi o sposób wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa, czynnik kontroli politycznej jest znacznie bardziej zauważalny w ustawodawstwie choćby takiego kraju związkowego, jak Saksonia, czy w ogóle Niemiec jako kraju związkowego. Mam więc podstawy, by oceniać, że zastrzeżenia wobec założeń polskiej reformy mają charakter wybitnie polityczny. Dla mnie sama reforma ma bardzo przejrzysty charakter. Odchodzimy od systemu korporacyjnego w kierunku większej demokratyzacji. Według mnie wybór jest oczywisty, ale oczywiste jest, że nie brakuje osób, które chciały by zachować status quo. Każda korporacja, już od średniowiecznych cechów, ma skłonności do zamykania się. Ja jestem zwolennikiem jak największej otwartości, transparentności. Oczywiście, daleko nam do rozwiązań anglosaskich, ale przecież „nie od razu Kraków zbudowano”. Powoli, aczkolwiek systematycznie, musimy wprowadzać zmiany w tym zakresie, zwłaszcza, że do działania systemu polskiego sądownictwa były poważne zastrzeżenia a jako obywatel oczekiwałbym sądownictwa, czy szerzej – wymiaru sprawiedliwości – na miarę XXI wieku.

     

     

    Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Afisze

    Więcej od autora

    Liczy się tylko uczciwa, sumienna praca. Szkic do portretu Janiny Strużanowskiej

    Na pozostanie w Wilnie zdecydowała się w bardzo świadomym celu. Chciała, żeby ktoś w tym mieście za 30 czy 50 lat mówił jeszcze po polsku…  Na jej oczach dawne, wielokulturowe Wilno przestawało istnieć. Najpierw zagłada wileńskich Żydów, którzy od wieków...

    Radosław Sikorski: „Dzisiaj grozi nam ten sam kraj, który jest agresorem w Ukrainie”

    Podsumowując wydarzenie w Trokach – główny powód przyjazdu szefa polskiej dyplomacji na Litwę – Radosław Sikorski zauważył:  – To jest spotkanie, które ma swoją renomę. Bywałem na wcześniejszych edycjach i bardzo mi miło, że drugą edycję zagraniczną jako minister spraw...

    Nikogo nie ominął prezent

    W tym świątecznym okresie nie mogło zabraknąć życzeń, które złożyli Polakom z Litwy przedstawiciel Ambasady RP w Wilnie Andrzej Dudziński, I radca-kierownik Wydziału Polityczno-Ekonomicznego, oraz organizatorzy koncertu – Mikołaj Falkowski, prezes zarządu Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana...

    Tych nie trzeba zmuszać do nauki historii

    Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego po raz kolejny zorganizowała w Domu Kultury Polskiej w Wilnie konkurs „Historiada”.  – Dziękuję, że wam się chce, że nie musicie się zmuszać, ale z ochotą przystępujecie do tych lektur, które wam...