Więcej

    „Halo, Polskie radio, Wilno” – przed 90 laty odbyło się otwarcie Rozgłośni Wileńskiej Polskiego Radia

    Czytaj również...

    Pierwsze lata radiowcy przepracowali przy ulicy Witoldowej 21 (obecnie ul. Liubarto 2) Fot. Marian Paluszkiewicz

    Rozgłośnia Wileńska Polskiego Radia powstała jako piąta w Polsce. Próbnie zaczęła działać pod koniec 1927 roku, natomiast uroczyste otwarcie i poświęcenie stacji odbyło się 15 stycznia 1928 roku.

    Dyrektorem techniczno-administracyjnym mianowany został Roman Pikiel, a kierownikiem programowym Witold Hulewicz. Była to jedna z najlepszych rozgłośni w Polsce.
    Początek publicznej radiofonii w Polsce przypada na 1 lutego 1925 roku. W tym dniu Polskie Towarzystwo Radiotechniczne nadało pierwszą oficjalną audycję radiową. Funkcjonowały już wtedy radiofonie w innych krajach. Najwcześniej, w 1920 roku, rozpoczęli nadawanie programu Amerykanie. Dwa lata później pierwsze audycje usłyszeli mieszkańcy ZSRR, Francji oraz Wielkiej Brytanii. W Niemczech i Czechosłowacji początek emisji radiowej przypada na rok 1923.
    Radio traktowano, po telefonie i filmie, jako kolejną nowinkę techniczną. Józef Piłsudski wyznał przed mikrofonem: „…czuję się dziwnie, bo nie jestem przyzwyczajony przemawiać do maszyny, a do ludzi’’. Na szczęście, radiowcy nie podzielali uprzedzeń Marszałka i radio rozkwitało.
    W Polsce w 1925 roku postawiono silny nacisk na rozwój ośrodków regionalnych. Jako pierwsza powstała rozgłośnia w Krakowie, w następnej kolejności otwarto stacje w Poznaniu, Katowicach, Wilnie i Lwowie. Rozgłośnia Wileńska Polskiego Radia zaczęła nadawanie audycji 15 stycznia 1928 r. Uroczystości rozpoczęły się od transmisji mszy św. z Bazyliki wileńskiej. Po odegraniu Mazurka Dąbrowskiego przed mikrofonem wystąpił chór „Echo” a „Sonety Krymskie” Adama Mickiewicza recytował Juliusz Osterwa.
    Wileńska rozgłośnia była pierwszą, w której wprowadzono teatr. Przed mikrofonem występowały najwybitniejsze osobistości Wilna. W programach udział brali także młodzi poeci: Konstanty Ildefons Gałczyński, Teodor Bujnicki, Czesław Miłosz, Józef Maśliński, Jerzy Zagórski. Pierwszym dyrektorem programowym rozgłośni został Witold Hulewicz. Słynne w wileńskim radiu były gawędy „Ciotki Albinowej”, „Wincuka Markotnego” i „Adwerdki”, zapowiadane sygnałem Wileńskiej Rozgłośni Polskiego Radia – przerywanym głosem kukułki. „110 Środa Literacka” zapoczątkowała cykl Śród Mickiewiczowskich, które odbywały się co miesiąc, w każdą pierwszą środę i były nadawane przez wileńskie radio na całą Polskę.

    W 1935 r. rozgłośnia wileńska otrzymała nowy budynek przy ul. Mickiewicza 22 (obecnie siedziba Państwowego Wileńskiego Teatru Małego) Fot. Marian Paluszkiewicz

    Młoda placówka zasłynęła wspaniałymi słuchowiskami, w których występowali m. in. aktorzy Reduty. Furorę zrobiło pierwsze słuchowisko oryginalne „Pogrzeb Kiejstuta” Witolda Hulewicza, transmitowane przez program ogólnopolski. Po tym historycznym wydarzeniu w dziejach radiofonii polskiej wszyscy zrozumieli, że istnieje możliwość podnoszenia radia ze stopnia komunikowania na stopień sztuki. Codziennie też nadawano mszę św. z Ostrej Bramy. Warto dodać, że audycje w Wilnie nadawano też w językach litewskim i białoruskim. Wszystkie znaczne wydarzenia znajdowały odzew na antenie radiowej. Gdy w 1931 roku odkryto groby królewskie, radio wileńskie stale czuwało nad przebiegiem robót. Pierwsza relacja (22 września) nosiła tytuł „Odkrycie Grobów Królewskich w Bazylice wileńskiej”. Audycję prowadził Witold Hulewicz, a uczestniczyli w niej biskup Władysław Bandurski, Ferdynand Ruszczyc i Stanisław Lorentz.
    Pierwsze lata działalności radiowcy przepracowali na Zwierzyńcu, w willi przy ulicy Witoldowej 21 (obecnie ul. Liubarto 2). W tym budynku Rozgłośnia Wileńska Polskiego Radia mieściła się w latach 1928-1935. Rok 1930 był rokiem przygotowań do uruchomienia nowej stacji nadawczej, która umożliwiałaby odbiór w promieniu 150 kilometrów od miasta. Wieże antenowe stanęły na południowych przedmieściach Wilna, na wzgórzu w dzielnicy Lipówka. Willa przy ulicy Witoldowej była za ciasna. Na tyle, że – jak wspominają pracownicy – trzecie studio urządzone zostało w łazience. Rozpoczęto więc wstępne przymiarki do przeprowadzki. Pod uwagę brane były dwie lokalizacje – przy ulicy Końskiej na Starym Mieście oraz przy ulicy Mickiewicza w budynku po kinoteatrze Polonia. Ostatecznie wybrano ten drugi. Przeprowadzka odbyła się pod koniec października 1935 roku. W dawnej sali kinowej o powierzchni 220 m kw. i wysokości 7,5 metra zorganizowane zostało największe w Polsce studio koncertowe. Ponadto w budynku znalazło się jeszcze miejsce na studio odczytowe, literacko-słuchowiskowe i spikerskie. Ogółem nowy lokal zajmował powierzchnię około 1 000 m kw. – trzykrotnie większą od pomieszczenia na Zwierzyńcu.
    W 1937 roku rozpoczęto budowę nowej stacji nadawczej w miejscowości Wierszuliszki na wschodnich przedmieściach Wilna. Po jej uruchomieniu obiekt na Lipówce miał zostać zlikwidowany. 1 lipca 1939 roku gotowy był już budynek stacyjny oraz dwa 140-metrowe maszty.

    Witold Hulewicz, dyrektor programowy Fot. archiwum

    Brakowało jeszcze nadajnika. 30 sierpnia 1939 roku pociąg z aparaturą nadawczą wyruszył z Warszawy. Na miejsce już nie dotarł. 1 września 1939 roku wybuchła druga wojna światowa…16 września 1939 roku w południe niemieckie samoloty zbombardowały stację na Lipówce. 26 listopada 1939 roku stacja wznowiła pracę po naprawie, której dokonali Litwini. Kolejne uszkodzenie miało miejsce, gdy w 1944 roku przez Wilno przechodził front. Potem nie została już przywrócona do użytku. W 1944 roku Niemcy wysadzili też zbudowane przez Polaków maszty w Wierszuliszkach.
    Wszystkie trzy budynki polskiej rozgłośni radiowej w Wilnie zachowały się do dziś. Gmach dawnej Wileńskiej Rozgłośni na Zwierzyńcu mieści się na terytorium Centrum Rozwoju Dziecka. Kilka lat temu do ściany budynku przymocowano dwujęzyczną tabliczkę. W ten sposób upamiętniono pierwszą Rozgłośnię Wileńską Polskiego Radia …W gmachu przy dawnej ulicy Mickiewicza – dziś Aleja Giedymina – początkowo mieściła się siedziba litewskiego radia, teraz jest tam Państwowy Wileński Teatr Mały. Zachował się budynek stacyjny na Lipówce. Po wojnie nowe władze wykorzystały pozostawiony budynek stacyjny w Wierszuliszkach. Stacja rozpoczęła pracę w maju 1945 roku i była aktywna do 2012 roku.
    Dziś warto wspomnieć niektóre osoby z plejady najwybitniejszych pionierów polskiej radiofonii w Wilnie…
    Konstanty Ildefons Gałczyński był już znanym poetą, kiedy postanowił przenieść się do Wilna. Zaprosił Gałczyńskiego do Wileńskiej Rozgłośni Polskiego Radia jej współpracownik aktor i reżyser, Tadeusz Byrski. Słuchacze od razu się przekonali, że Gałczyński wszystko, czego dotknie, potrafi zamienić w poezję. Czytał swoje wiersze, a wkrótce zaczął prowadzić satyryczną, cotygodniową audycję o nazwie „Kwadrans dla ponurych”. Bywał na Środach Literackich w Celi Konrada. Wokół – wspaniali ludzie: Czesław Miłosz, Witold Hulewicz, Stanisław Lorentz, Ferdynand Ruszczyc, Stanisław Mackiewicz-Cat…

    Grupa techników i inżynierów wileńskiej rozgłośni Radia Polskiego w radiostacji na Lipówce (1931) Fot. archiwum

    Poeta z żoną Natalią mieszkał w Wilnie w latach 1934-1936 na Zarzeczu w domu przy ulicy Młynowej 2. Tam w 1936 urodziła się ich córka Kira. Gdy Gałczyński rozpoczął pracę w rozgłośni, kierownikiem programowym był Witold Hulewicz. Jesienią 1924 roku przeniósł się z Poznania do Wilna. Przez pewien czas mieszkał na Antokolu w domu nr 24A. Drewniany zielony domek zachował się do dziś, jest tylko mocno zaniedbany. W Wilnie Hulewicz rozwinął wszechstronną działalność jako współzałożyciel Rady Wileńskich Zrzeszeń Artystycznych i organizator wielu imprez kulturalnych. Był redaktorem „Tygodnika Wileńskiego”, kierownikiem literackim Teatru Reduta, autorem kilku zbiorów poezji, powieści i licznych przekładów.
    Radio, jako nowy środek wyrazu artystycznego zafascynowało Hulewicza. Twórca pierwszego oryginalnego słuchowiska „Pogrzeb Kiejstuta” szybko stał się najwybitniejszym w Polsce reżyserem i teoretykiem teatru radiowego. Po ostrym konflikcie ze Stanisławem Catem-Mackiewiczem przeniósł się do Warszawy, gdzie w latach 1935-1939 kierował Działem Literackim Polskiego Radia. We wrześniu 1940 roku został aresztowany przez hitlerowców. Dni subtelnego tłumacza literatury niemieckiej dopełniły się 12 czerwca 1941 przed hitlerowskim plutonem egzekucyjnym w Palmirach. W 1946 r. zwłoki Witolda Hulewicza zidentyfikowano na podstawie medalika z Matką Boską Ostrobramską, kwitu z paczki pisanego ręką matki i zapalniczki kupionej w czasie służbowego wyjazdu na olimpiadę w Berlinie…
    Głos kukułki – sygnał Wileńskiej Rozgłośni Polskiego Radia – przerwał wybuch wojny. Ostatni program Polskie Radio w Wilnie nadało 16 września 1939 roku…

     

     

     

     

     

    Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Afisze

    Więcej od autora

    Dr Marzena Mackojć-Sinkevičienė spotka się z noblistami w Lindau

    Idea spotkań młodych badaczy z laureatami Nagrody Nobla zrodziła się z inicjatywy dwóch lekarzy z Lindau, Franza Karla Heina i Gustava Wilhelma Parade oraz hr Lennarta Bernadotte, członka szwedzkiej rodziny królewskiej. Pierwsze spotkanie miało miejsce w 1951 r. W tym...

    Wileńska palma w nowej odsłonie

    Wileńskie palmy oraz sztukę ich wicia zaprezentowano na wystawie w galerii „Židinys”. Ekspozycja powstała w ramach projektu „Verba-rze” (lit. verba – palma). Jego inicjatorką jest Agata Granicka, mistrzyni sztuki ludowej, palmiarka w siódmym pokoleniu.  – Celem projektu jest przybliżenie tradycji...

    Na Litwie ponad 40 tys. dawców krwi — razem oddali jej ponad 32 tys. litrów

    W ub. roku liczba krwiodawców wzrosła o 7 proc. w porównaniu z 2022 r. Udało się też zebrać rekordową, po okresie pandemii, ilość — ponad 32 tys. litrów cennego daru ratującego życie. — W 2023 r. mieliśmy ponad 40 tys. krwiodawców,...

    „Niezrównany spiskowiec” Konstanty Kalinowski

    Konstanty Kalinowski po studiach prawniczych w Petersburgu rozpoczął działalność rewolucyjną na Grodnieńszczyźnie. — Przebrany za kupca wędrownego lub włóczęgę wędrował po wsiach, agitując chłopów do walki z caratem. Tłumaczył im, że zniesienie pańszczyzny jest tylko namiastką, że prawdziwą wolność może...