„Naród, który traci pamięć, traci sumienie” – tym mottem Zbigniewa Herberta została opatrzona tegoroczna XXIX Olimpiada Literatury i Języka Polskiego. Zmagania konkursowe drugiego stopnia rozpoczęły się we wtorek 6 lutego.
Uczestnicy tych eliminacji, uczniowie 11 i 12 klas z polskich szkół na Wileńszczyźnie, zawalczą o prawo reprezentowania swych szkół w kolejnym etapie, na krajowej olimpiadzie języka ojczystego. Zwycięzcy będą reprezentowali Litwę podczas olimpiady ogólnopolskiej w Warszawie.
Uczestnicy rejonowych eliminacji w rejonie solecznickim tradycyjnie spotkali się w Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego w Solecznikach. Gimnazjum im. św. Jana Bosko w Jałówce zaprosiło do siebie uczniów rejonu wileńskiego, uczniowie szkół polskich z rejonu trockiego spotkali się w Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Landwarowie, jedyna polska szkoła w rejonie święciańskim – Gimnazjum Żejmiana – zorganizowała konkurs polonistyczny u siebie, zaś Gimnazjum Inżynieryjne im. Joachima Lelewela w Wilnie otworzyło swe podwoje dla uczniów stołecznych gimnazjów.
Dziesiątka „olimpijczyków” z polskich gimnazjów Wilna została uroczyście przywitana – gimnazjaliści z „Lelewela” przygotowali dla nich krótki koncert, wyrazy uznania składał również starszy specjalista z działu kształcenia ogólnego stołecznego samorządu, Marius Labanauskas, życzenia do uczestników skierowała dyrektor szkoły Edyta Zubel.
W pierwszym dniu olimpijskich zmagań uczniowie musieli dokonać pisemnej interpretacji wybranego utworu literackiego Fot. Marian Paluszkiewicz
Tegoroczna olimpiada polonistyczna jest poświęcona 100-leciu niepodległości Polski. Jej temat brzmi: „Literackie wizje drogi do Niepodległości”, a przygotowywano się do niej w oparciu o następujące utwory literackie: „Dziady” cz. III Adama Mickiewicza, „Gloria victis” Elizy Orzeszkowej, „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego, „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, poezję Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Zbigniewa Herberta i innych polskich autorów.
Olimpiada potrwa dwa dni. W pierwszym dniu odbywały się eliminacje pisemne, podczas których uczestnicy pisali wypracowanie oraz test językowy. W drugim dniu zmagań uczniowie prezentują przed komisją 15-minutowe wypowiedzi ustne na przygotowany wcześniej temat literacki.
Finał 29. Olimpiady Literatury i Języka Polskiego odbędzie się w dniach 15–17 marca w Wilnie. Tegorocznym gospodarzem krajowych olimpijskich zmagań będzie Litewski Uniwersytet Edukologiczny. Uroczystość ogłoszenia wyników i wręczenia nagród odbędzie się w Gimnazjum im. Jana Pawła II w Wilnie.
Alarmowym dzwonkiem jest zmniejszająca się z każdym rokiem liczba uczestników olimpiady polonistycznej. Przyczyną przerzedzających się szeregów „olimpijczyków” jest nie tylko sezonowa grypa. Z rozmów z polonistami z różnych szkół wynika, iż coraz trudniej jest znaleźć chętnych do udziału w olimpiadzie z języka ojczystego. Tak poważny konkurs wymaga solidnego przygotowania, co oznacza, że uczniowie muszą przewertować stosy literatury polskiej, wykazać się znajomością krytyki literackiej (opracowania krytyczne są raczej trudno dostępne), muszą zapamiętać i umieć zastosować cytaty, a nade wszystko posługiwać się nienaganną polszczyzną w mowie i piśmie.
Praca nauczyciela polonisty w tym kontekście jest porównywalna z syzyfową, ponieważ systemowy błąd w oświacie uniemożliwia poważne zajmowanie się takim szkolnym przedmiotem, jakim jest ojczysty język polski. Poza tym końcowa ocena z maturalnego egzaminu z tego przedmiotu nie jest uwzględniana przy rekrutacji na litewskie uczelnie wyższe, co rzutuje na to, że ranga języka ojczystego została pomniejszona, a język polski jest zepchnięty na margines priorytetowych przedmiotów.
Nauczanie języka ojczystego jest utrudnione również przez to, że w 11 i 12 klasie brak podręczników do nauczania literatury polskiej. Natomiast, uwzględniając proporcje nauczania języków, ojczystym językiem dla uczniów szkół polskich na Litwie staje się powoli… litewski. Jeżeli na nauczanie języka litewskiego przeznacza się w starszych klasach 7 godzin tygodniowo, to na naukę języka polskiego uczniowie mają zaledwie 4 lekcje. Przy takim rozkładzie sił i lekcji potrzeba niemało samozaparcia, by dochować wierności mowie ojczystej.
***
Do udziału w eliminacjach tegorocznej olimpiady polonistycznej w Wilnie zgłosiło się 10 uczniów: Albert Bogdanowicz, Donat Jurewicz, Justyna Kałaszewska, Karolina Kliukaitė-Limanowska, Aneta Komolubio, Diana Sylwia Kwakszys, Marieta Mikulewicz, Ewa Mincewicz, Paulina Ramaneckaitė oraz Dorota Sokołowska. Wymieniam ich z imienia i nazwiska, ponieważ mimo systemowo nadwątlonej rangi języka polskiego jako szkolnego przedmiotu stawiają czoła wyzwaniom i, po prostu, są najlepsi.
Tematy prac pisemnych XXIX
Olimpiady Literatury i Języka Polskiego
1. Interpretacja wiersza Seweryna Goszczyńskiego „Wyjście z Polski”
2. Interpretacja wiersza Leopolda Staffa „Polsko, nie jesteś już niewolnicą!”
3. Interpretacja porównawcza fragmentu epopei Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz” i wiersza Zbigniewa Herberta „Ręce moich przodków”
4. Interpretacja fragmentu powieści Olgi Tokarczuk „Prawiek i inne czasy”.