W minioną sobotę dobiegła końca oficjalna trzydniowa wizyta, z którą Prezydent RP Andrzej Duda wraz z Małżonką przebywał na Litwie z okazji 100-lecia odbudowy Państwa Litewskiego. Tego dnia w Pałacu Prezydenckim odbyło się spotkanie Prezydentów Polski i Litwy oraz rozmowy plenarne polskich i litewskich dyplomatów. Podczas plenarnego spotkania pod przewodnictwem prezydentów obu państw podpisano umowę między Rządem RL a Rządem RP w sprawie dokumentacji granicznej, określającej przebieg linii granicy państwowej między Litwą a Polską. Ze strony polskiej umowę podpisał Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, Jan Dziedziczak.
W trakcie rozmowy „w cztery oczy” Andrzej Duda i Dalia Grybauskaitė dyskutowali na tematy gospodarki, bezpieczeństwa, polityki Unii Europejskiej oraz sytuacji polskiej mniejszości na Litwie. Podczas konferencji prasowej, która odbyła się po rozmowie przywódców państw, Prezydent Duda zaznaczył, że wizyta zbliża Polskę i Litwę do realizacji dobrosąsiedzkich relacji.
„Rozmawialiśmy z Panią Prezydent, wspominając te świetne relacje polsko-litewskie, które były realizowane przez Pana Prezydenta prof. Lecha Kaczyńskiego, najpierw z Panem Prezydentem Valdasem Adamkusem, a później z Panią Prezydent. Mam nadzieję, że ta dzisiejsza wizyta przyczynia się do powrotu do tamtej atmosfery dobrego dialogu pomiędzy władzami i pomiędzy naszymi państwami, i rzeczywiście realizacji bardzo dobrych sąsiedzkich relacji” – powiedział Prezydent Andrzej Duda.
Tymczasem Prezydent Litwy podczas konferencji prasowej odniosła się m.in. do debaty, jaka toczy się między polskim rządem a Komisją Europejską. „Stanowisko Litwy będzie bardzo wyraźne, my nie będziemy popierali stosowania żadnych przymusowych metod siłowych przeciwko żadnemu krajowi, w tym również przeciwko Polsce. Jesteśmy za wzajemnym dialogiem i poszukiwaniem rozwiązań. Litwa nie będzie popierała głosowania przeciwko państwu polskiemu” – powiedziała prezydent Dalia Grybauskaitė, dodając, że wcześniej podobne stanowisko Litwa zajmowała w kwestii migracji.
Prezydenci podkreślili, że mają zbieżne stanowiska nie tylko w sprawie polityki UE, ale też bezpieczeństwa i niezależności energetycznej. Chodzi tutaj przede wszystkim o sceptyczną ocenę gazociągu Nord Stream 2. „Chcę tylko wyrazić zdziwienie, że Unia Europejska, myślę przede wszystkim o tej części zachodniej, chce się uzależnić od Gazpromu” – powiedział Andrzej Duda.
Prezydent Polski przypomniał, że strona rosyjska używała gazu jako instrumentu politycznego, dlatego właśnie Polsce bardzo zależy na dywersyfikacji dostaw gazu. Prezydent nie wykluczył zarazem, że Polska będzie kupować gaz od Gazpromu, jeśli będzie miała też alternatywne źródła i będzie mogła negocjować cenę.
Jednym z najważniejszych aspektów rozmowy Prezydentów Polski i Litwy była sytuacja polskiej mniejszości narodowej na Litwie. Po rozmowie z Prezydentem Dudą, Prezydent Grybauskaitė obiecała, że zostanie zwrócona większa uwaga przy rozwiązywaniu problemów Polaków na Litwie. Według Grybauskaitė jedną z możliwości byłoby wznowienie pracy komisji, która zajęłaby się sprawami dotyczącymi polskiej mniejszości, m.in kwestiami edukacji i zwrotem ziemi. Prezydent Litwy przyznała, że wcześniej pojawiały się pewne nieporozumienia na tle politycznym, ale obecnie atmosfera jest „zupełnie inna”.
„Rozumiem, że życzliwość polityczna po obu stronach pozwoli na rozstrzyganie bez nacisków, wszelkich problemów związanych z mniejszościami, zarówno na Litwie, jak i w Polsce. Jedną z naszych propozycji, jeżeli jest taka potrzeba, było wznowienie pracy takiej komisji, która by mogła dokonać przeglądu wszystkiego, zarówno jeśli chodzi o zakończenie zwrotu ziemi, jak i o oświatę, egzaminy, o okres przejściowy przy zdawaniu tych egzaminów” – zaznaczyła Grybauskaitė.
Tymczasem Prezydent Andrzej Duda podkreślił, że mieszkający na Litwie Polacy są lojalnymi obywatelami tego kraju, toteż zasługują na odpowiednie ich traktowanie. „Chciałbym podkreślić, to nie są przyjezdni, to są rodziny, które tutaj mieszkają z dziada pradziada. To są ludzie, którzy są związani z tą ziemią, to jest ich ojcowizna. Oni są lojalnymi obywatelami Litwy i za to im bardzo dziękowałem” – powiedział Prezydent Duda.
Podkreślił jednocześnie, że bardzo ważne jest, aby Polacy na Litwie mieli możliwość wychowywania dzieci w polskiej tradycji. „Oczywiście Litwa jako państwo ma prawo oczekiwać, że na maturze będzie zdawany język litewski, to jest dla mnie całkowicie naturalne i ja nie widzę w tym żadnego problemu. Ale chciałbym także, żeby poziom kształcenia w języku polskim w szkołach, do których chodzą dzieci pochodzenia polskiego, mógł być dobrze realizowany i żeby był im zapewniony odpowiedni poziom nauczania tak, żeby później z powodzeniem mogli zdawać na studia, rozwijać się i pracować” – mówił Andrzej Duda.
Oprócz udziału w oficjalnych uroczystościach, poświęconych 100-leciu niepodległości Litwy, Prezydent Andrzej Duda spotkał się również z polską mniejszością na Litwie, przedstawicielami firm PKN Orlen i Orlen Lietuva oraz przedstawicielami polskiego biznesu na Litwie.
Ostatnim, ale nie mniej ważnym, punktem wizyty Prezydenta był cmentarz na Rossie, mający szczególne znaczenie dla każdego Polaka. Na najstarszej wileńskiej nekropolii, przy Mauzoleum Matki i Serca Syna, gdzie jest pochowane serce marszałka Józefa Piłsudskiego, odbyła się ceremonia złożenia wieńca. Tam też Prezydent RP Andrzej Duda wraz z Małżonką Agatą Kornhauser-Dudą spotkał się z przedstawicielami ZHP na Litwie i Wileńskiej Młodzieży Patriotycznej.
Fot. Marian Paluszkiewicz