Więcej

    Wędrówki ulicami wileńskimi: na Świętojańskiej mieszkali magnaci

    Czytaj również...

    W kamienicy pod nr 9 w latach 1840-59 znajdowała się redakcja „Kuriera Wileńskiego” Fot. Justyna Giedrojć
    W kamienicy pod nr 9 w latach 1840-59 znajdowała się redakcja „Kuriera Wileńskiego” Fot. Justyna Giedrojć

    Ulica Świętojańska (Šv. Jono g.). rozciąga się od ulicy Zamkowej (Pilies g.) do ulicy Uniwersyteckiej (Universiteto g.). Liczy zaledwie 190 metrów, ale właśnie tutaj znajdowały się najważniejsze budynki miasta. Jest jedną z najstarszych ulic.

    Pierwsze pisma, w których pojawia się jej nazwa, pochodzą z XIV wieku. Tutaj znajdował się główny rynek z ratuszem. Ulicę zamieszkiwały najważniejsze rody Wilna: Radziwiłłowie, Pacowie oraz Sapiehowie. Długo uchodziła ona za centrum handlowe i kulturalne miasta, a stare budynki można oglądać po dziś dzień.
    Wszystkie dwukondygnacyjne kamienice pochodzą z XVI-XVII w. (niektóre później przebudowane), mają wartość zabytkową.

    Ulica Świętojańska wielokrotnie zmieniała swą nazwę. W okresie zaboru carskiego, kiedy Wilno wchodziło w skład imperium rosyjskiego, była to ulica Iwanowskaja. Przed drugą wojną światową — Świętojańska. Podczas okupacji niemieckiej od 1941 r. do 1944 nazwa jej brzmiała S. Johangasse. W czasach radzieckich była ulicą imienia Balysa Sruogi (litewski poeta, prozaik, profesor Uniwersytetu Litewskiego w Kownie).

    Wchodząc w ulicę Świętojańską od Uniwersyteckiej pierwszym budynkiem pod nr 3, który widzimy po prawej stronie, jest były Pałac Paców. Obecnie należy on do ambasady Rzeczypospolitej Polskiej.
    Pałac powstawał na przełomie XVI/XVII wieków. W pierwszej połowie XVII wieku właścicielami zostali Radziwiłłowie, później Kazimierz Sapieha, a dopiero w połowie XVII wieku wszedł w posiadanie Paców. W 1655 w czasie wojny polsko-rosyjskiej budynek został spalony. Odbudowany po wojnie należał m. in. do starosty generalnego żmudzkiego Piotra Michała Paca, hetmana wielkiego litewskiego Michała Kazimierza Paca oraz kasztelana żmudzkiego Józefa Franciszka Paca. W 1764 odziedziczył pałac ostatni z Paców — marszałek generalny litewski Michał Jan Pac.

    Najbardziej malownicza część zespołu budowli akademickich — kościół pw. św. św. Janów ze stojącą obok dzwonnicą Fot. Justyna Giedrojć
    Najbardziej malownicza część zespołu budowli akademickich — kościół pw. św. św. Janów ze stojącą obok dzwonnicą Fot. Justyna Giedrojć

    W 1783 pałac w złym stanie technicznym nabył kanclerz wielki litewski Aleksander Michał Sapieha, który dokonał gruntownej przebudowy, nadając mu obecną formę. Po powstaniu listopadowym w 1831 skonfiskowany przez władze carskie m. in. za udział w powstaniu ówczesnego właściciela — generała Franciszka Sapiehy.
    W skonfiskowanym pałacu urządzono siedzibę rosyjskiego gubernatora.
    Od roku 1912 w pałacu znalazła siedzibę rosyjska resursa szlachecka i restauracja Russkij Mir. Po II wojnie światowej władze sowieckie przekazały budynek pracownikom łączności i służył jako Dom Kultury Łącznościowców. Po powstaniu niepodległego państwa litewskiego mieściła się tu Poczta Litewska.
    W 2007 roku Pałac Paców został oficjalnie zakupiony przez ministerstwo spraw zagranicznych RP z przeznaczeniem na nową siedzibę ambasady RP na Litwie, konsulatu generalnego RP oraz Instytutu Polskiego w Wilnie. Za ten obiekt rząd polski zapłacił prawie 10 mln euro.

    W sąsiedztwie Pałacu Paców, w drugiej połowie XVIII w. we własnej kamienicy z rodziną mieszkał słynny wileński architekt Wawrzyniec Gucewicz. Za projekt przebudowy Katedry Wileńskiej, której nadał obecny klasycystyczny kształt, Gucewicz otrzymał od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego medal „Merentibus” („Za zasługi”). Siedziba Gucewiczów przetrwała drugą wojnę światową. Co prawda, została dość poważnie uszkodzona podczas działań wojennych, ale jak twierdzą dzisiejsi architekci, można było ją odbudować. Niestety, w latach 50. i 60. wyburzano spalone przez Niemców kamienice. Na miejscu domu największego architekta Wilna urządzono parking samochodowy i skwer.

    Dom pod nr 9 znany jest jako kamienica Ladzikowska (od nazwiska pierwszego właściciela — Marcina Ladzika). W1818 r. wynajął ją redaktor „Kuryera Litewskiego”, Antoni Marcinkowski. Były tu mieszkania, redakcja (później także w latach 1840-59 „Kuriera Wileńskiego”), kancelaria. Natomiast drukarnię urządzono w podwórzu, w byłej stajni i wozowni. Właśnie w tej oficynie drukowano dziewięć tomów „Dziejów starożytnych narodu litewskiego” Teodora Narbutta. O tym w swej książce pt. „Historia ulic wileńskich Świętojańska, Dominikańska, Trocka” pisze A. R. Čaplinskas.

    hist-ulice-09-fot.3U wylotu uliczki z prawej strony stał pałac Radziwiłłów zwany „Kardynalią”. Podczas drugiej wojny światowej pałac był częściowo zrujnowany. Niestety, spotkał go ten sam los co i dom Gucewicza. Pałac zburzono i wybudowano na jego miejscu szare betonowe budynki mieszkalne, które szpecą ten piękny zakątek Starówki.
    Całą lewą stronę ulicy idąc w stronę kościoła pw. św. św. Janów zajmują kamienice należące do uniwersytetu. W domu nr 2 na rogu z ul. Uniwersytecką w XVII w. mieściła się apteka jezuicka, a na początku XIX w. apteka uniwersytecka, którą zarządzał prof. Jan Wolfgang. W drugiej połowie XIX w. znajdowała się w tymże budynku księgarnia należąca do słynnej polskiej pisarki Elizy Orzeszkowej.
    W kamienicy pod nr 4 znajdowały się drukarnia i księgarnia Józefa Zawadzkiego. W 1822 roku tu po raz pierwszy w druku ukazały się „Ballady i romanse” Adama Mickiewicza. Przypomina o tym dwujęzyczna tablica pamiątkowa na ścianie budynku.
    Wędrując wzdłuż budynków uniwersyteckich dochodzimy do najbardziej malowniczej części zespołu budowli akademickich — kościoła pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i św. św. Jana Apostoła i Ewangelisty wraz ze stojącą obok dzwonnicą. Na ogół używa się skróconej nazwy tego kościoła — Świętych Janów.

    Na miejscu zburzonego domu Wawrzyńca Gucewicza (z lewej) urządzono parking samochodowy i skwer Fot. archiwum
    Na miejscu zburzonego domu Wawrzyńca Gucewicza (z lewej) urządzono parking samochodowy i skwer Fot. archiwum

    Budowa pierwszego wileńskiego kościoła parafialnego trwała prawie 40 lat i zakończona została w 1426 roku. Wówczas była to budowla gotycka. W 1571 roku kościół został oddany Zakonowi Jezuitów i od tego czasu należy do uniwersytetu.
    Przepiękną fasadę kościoła św. św. Janów w XVIII wieku zaprojektował najwybitniejszy architekt doby baroku wileńskiego Jan Krzysztof Glaubitz. W 1993 roku kościół odwiedził papież Jan Paweł II.
    Majestatyczna dzwonnica oraz barokowa fasada kościoła św. Janów stanowią symbol Uniwersytetu Wileńskiego. Mająca cechy architektury renesansowej dzwonnica powstała w końcu XVI wieku, ale po pożarze w 1737 roku jej górna część została odbudowana w stylu barokowym.
    Licząca 68 metrów wysokości dzwonnica jest najwyższą budowlą na Starówce Wileńskiej.
    Przed trzema laty w wiekowej budowli zainstalowano nowoczesną szklaną windę, która wiezie zwiedzających na wysokość 45 m. Dalej wchodzi się po autentycznych drewnianych schodach na taras widokowy. Tu z czterech stron można podziwiać niepowtarzalną panoramę Wilna.
    ***
    Do dzwonnicy można wejść z ulicy Świętojańskiej od poniedziałku do niedzieli w godz. 10-19.

     

    Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Afisze

    Więcej od autora

    Dr Marzena Mackojć-Sinkevičienė spotka się z noblistami w Lindau

    Idea spotkań młodych badaczy z laureatami Nagrody Nobla zrodziła się z inicjatywy dwóch lekarzy z Lindau, Franza Karla Heina i Gustava Wilhelma Parade oraz hr Lennarta Bernadotte, członka szwedzkiej rodziny królewskiej. Pierwsze spotkanie miało miejsce w 1951 r. W tym...

    Wileńska palma w nowej odsłonie

    Wileńskie palmy oraz sztukę ich wicia zaprezentowano na wystawie w galerii „Židinys”. Ekspozycja powstała w ramach projektu „Verba-rze” (lit. verba – palma). Jego inicjatorką jest Agata Granicka, mistrzyni sztuki ludowej, palmiarka w siódmym pokoleniu.  – Celem projektu jest przybliżenie tradycji...

    Na Litwie ponad 40 tys. dawców krwi — razem oddali jej ponad 32 tys. litrów

    W ub. roku liczba krwiodawców wzrosła o 7 proc. w porównaniu z 2022 r. Udało się też zebrać rekordową, po okresie pandemii, ilość — ponad 32 tys. litrów cennego daru ratującego życie. — W 2023 r. mieliśmy ponad 40 tys. krwiodawców,...

    „Niezrównany spiskowiec” Konstanty Kalinowski

    Konstanty Kalinowski po studiach prawniczych w Petersburgu rozpoczął działalność rewolucyjną na Grodnieńszczyźnie. — Przebrany za kupca wędrownego lub włóczęgę wędrował po wsiach, agitując chłopów do walki z caratem. Tłumaczył im, że zniesienie pańszczyzny jest tylko namiastką, że prawdziwą wolność może...