Więcej

    Wspominając dziedzictwo kompromisu politycznego

    Czytaj również...

    Gediminas Kirkilas Fot. Marian Paluszkiewicz
    Gediminas Kirkilas, wiceprzewodniczący Sejmu Republiki Litewskiej  Fot. Marian Paluszkiewicz

    2 maja br. w Pałacu Władców Wielkiego Księstwa Litewskiego litewscy i polscy politycy, historycy, działacze społeczni uroczyście uczcili 225. rocznicę Konstytucji 3 Maja 1791 r. Natomiast 20 października obchodzimy jeszcze jeden pamiętny dzień – 225. rocznicę „Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów”.

    W 1791 r. Konstytucja państw litewskiego i polskiego — Ustawa Rządowa, znana pod nazwą Konstytucji 3 Maja, stanowiła kulminację reform politycznych, społecznych i gospodarczych, przeprowadzanych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w drugiej połowie XVIII w. Otwierała ona nowe perspektywy egzystencjalne dla Litwy i Polski.
    W dyskusjach na temat Konstytucji 3 maja 1791 r. również obecnie często daje się słyszeć, że likwidowała ona odrębność Litwy, unię polsko-litewską, włączając Litwę w skład Korony. Przy takim twierdzeniu należy jednak postrzegać kontekst historyczny, jak też historyczną perspektywę.

    Oto jak podniośle o nowej Konstytucji wypowiadał się na Sejmie przedstawiciel Żmudzi Maurycy Franciszek Karp: „Ojczyzna już się odradza. Powstaje z gruzów bezrządu. Stawa w rzędzie niepodległych Mocarstw… Jest ustawą, gdyśmy żadnej dotąd nie mieli. Ustawą wolną, nienarzuconą. Ustawą Polską, nie obcą. Ustawą względnie czasu i okoliczności najlepszą”.
    O szczególności Konstytucji 3 Maja dla obywatela Rzeczypospolitej stającego przed wyzwaniami politycznymi M. P. Karp pisał: „Angielskie, Holenderskie, Szwajcarskie, Amerykańskie, Francuskie i tysiączne inne rewolucje, krwią zaczynane, krwią prowadzone, krwią pisane, krwią znaczone, krwią pieczętowane były. Nasza cicho, spokojnie jednomyślnie dokonana (…) Niewygnania. Niekonfiskaty majątków, nie więzienia i śmierć jak w innych Krajach, lecz przekonanie, potrzeba, zgoda i jedność onę wielką szczęśliwości Krajowej przyśpieszyły epokę. Kropla krwi nieukanęła, włos nikomu nie spadł z głowy (…)”.

    Amerykański historyk Robert Howard Lord (1885-1954) nazwał tę Konstytucję bezcennym skarbem wartości duchowych.
    Kontynuując reformę zasad państwa, w dniu 20 października 1791 r. uchwalona została kolejna Ustawa — Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów, wniesiona do Sejmu przez Marszałka Konfederacji Litewskiej Kazimierza Nestora Sapiehę.
    Oto cytat z Zaręczenia:
    „Ku wiecznej pamięci sprawy niżej opisanej, My Stanisław August z Bożej Łaski i Woli Narodu Król Polski, Wielki Książę Litewski, Ruski, Pruski, Mazowiecki, Żmudzki, Kijowski, Wołyński, Podolski, Podlaski, Inflancki, Smoleński, Siewierski i Czernihowski:
    Za zgodą Panów Rad Senatu, tak Duchownych, jako i Świeckich oraz Posłów Ziemskich Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego… stanowimy: iż jako jedną powszechną i nieoddzielną Ustawę Rządową, całemu Państwu naszemu, Koronie Polskiej i Wielkiemu Księstwu Litewskiemu służącą mamy, tak tymże jednym rządem i Wojsko Nasze wspólnie i Skarby w jeden nierozłączny Skarb Narodowy połączone, rządzone mieć chcemy; a to pod następującymi warunkami:

    1mo. Komisją Wojskową i Komisją Skarbową Obojga Narodów równa połowa osób z Korony, a druga równa połowa osób z Wielkiego Księstwa Litewskiego składać mają; a zaś skład Komisji Policii, co do liczby osób oną składających, jako skutek dobrowolnego zezwolenia Wielkiego Księstwa Lit[ewski]ego nie ma nigdy służyć za praeiudicatum, dla tegoż Wielkiego Księstwa Lit[ewski]ego; i owszem wszystkie Magistratury, które by Rzeczpospolita w późniejszym czasie inne, a obu Narodom wspólne stanowić miała, w tych wszystkich liczba równa osób, tak z Korony jako i Wielkiego K[sięstw]a Lite[wskie]go mieszczona być ma.

    2do. Wielkie Księstwo Litewskie mieć będzie takąż samą liczbę ministrów i urzędników narodowych oraz z tymiż tytułami i obowiązkami, jak Korona kiedykolwiek mieć będzie.

    3tio. W Komisjach Wojskowej i Skarbowej prezydencja koleją będzie raz przy Litwie, drugi raz przy Koronie z równym wymiarem czasu.
    4to. Kasa Skarbowa z publicznych Rzeczypospolitej Litewskich dochodów w Wielkim Księstwie Litewskim ma zostawać.

    5to. Sprawy Komisyi Skarbowej sądowi powierzone, co się tyczy Litwy, mieć będą sąd swój z osób w Komisję nie wchodzących ustanowiony w Wielkim Księstwie Litewskim, podług osobnego na to prawa…”.

    Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów przez Sejm zostało uchwalone jednomyślnie, a dnia 22 października zostało ono ujęte w księgach sądowych.
    Podczas międzynarodowej konferencji pt. „Znaczenie historyczne i aktualność Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów z dn. 20 października 1791 r.” przebiegającej 20 października 2008 r. w Sejmie Republiki Litewskiej dr Ramunė Šmigelskytė-Stukienė w swym wystąpieniu odnotowała, że owe Zaręczenie „ustanawiało nowe niewzruszalne stosunki między Litwą a Polską. Relacje dwóch państw we wspólnym państwie federalnym. To rzecz istotna”. Według pani historyk, wzmocnione wspólne państwo polsko-litewskie mogło przeciwdziałać zagrożeniom ze Wschodu. Podczas Konferencji przebrzmiała też myśl, że Zaręczenie stało się częścią pacta conventa, na które ślubowali władca i jego następcy. Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie zaczęto oceniać jako dwóch równorzędnych partnerów politycznych.
    Jeśli poparcie dla Konstytucji 3 Maja ze strony litewskich posłów i senatorów możemy postrzegać jako ustępstwo wobec Polski w imię interesów całej Rzeczypospolitej, to i Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów może zostać uznane za ustępstwo reprezentantów Polski wobec Litwy. Umocniło to konsolidacji polskiego i litewskiego „narodów politycznych”.

    21_pazd_matejko
    Obraz Jana Matejki „Konstytucja 3 maja”

    Wspomnieć dzisiaj o Zaręczeniu Wzajemnym Obojga Narodów z dnia 20 października 1791 r. warto też również dlatego, że dziedzictwo twórców pierwszej spisanej Konstytucji w Europie w postaci kompromisu politycznego jest szczególnie znaczące. Kompromis polityczny jest ważny również w okresie przemian politycznych na Litwie, abyśmy ponownie poprzez „zrywy” nie niszczylibyśmy osiągnięć dotychczasowych władz.
    Politycznego kompromisu potrzeba też politykom Rzeczypospolitej Polskiej poszukującym porozumienia politycznego.
    Kompromis, wsłuchanie się w propozycje oponentów są również niezbędne dla Unii Europejskiej rozstrzygającej nie jeden istotny problem, jak np. kwestię migracji.
    Cała polityka proeuropejska jest właśnie kompromisem. Porozumienie z dnia 20 października stanowi znaczący wkład naszych obojga narodów do tej tradycji.

    Gediminas Kirkilas
    wiceprzewodniczący Sejmu
    Republiki Litewskiej

    Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Afisze

    Więcej od autora

    Prezentacja książki „Tak teraz postępują uczciwi ludzie. Polacy z Wileńszczyzny ratujący Żydów”

    W wydarzeniu wzięła udział autorka książki, Ilona Lewandowska, Danutė Selčinskaja, kierowniczka projektu upamiętnienia ratujących Żydów Muzeum Historii Żydów im. Gaona Wileńskiego oraz przedstawiciele wydawcy, czyli Instytutu Polskiego w Wilnie. Wydarzenie rozpoczęło się od projekcji filmu „Świat Józefa”, który opowiada historię...

    Laurynas Kasčiūnas nowym ministrem obrony Litwy. Wśród priorytetów reforma poboru

    Prezydent ocenił kandydaturę Nominacja Kasčiūnasa została przedłożona prezydentowi przez premier Ingridę Šimonytė w zeszłym tygodniu, a głowa państwa powiedziała, że chce ocenić informacje dostarczone przez służby na temat kandydata.Arvydas Anušauskas, który do tej pory pełnił funkcję ministra, podał się do...

    Centrum Kultury Samorządu Rejonu Solecznickiego zaprasza na koncert chóru „Res Musica” z Gryfina

    Chór też zaśpiewa podczas nabożeństwa. Chór „Res Musica” w Gryfinie działa od 23 lat. Występował w kraju i za granicą. W swoim dorobku posiada złote, srebrne i brązowe dyplomy zdobyte na festiwalach i w konkursach chóralnych. Założycielem i pierwszym dyrygentem...

    Wiec w Wilnie w obronie oświaty [GALERIA]

    Więcej na ten temat w kolejnych numerach magazynu i dziennika „Kuriera Wileńskiego”. Fotodokumentację z wiecu organizowanego przez ZPL przygotował nasz fotoreporter, Marian Paluszkiewicz.