28 października w stołecznym samorządzie odbyła się międzynarodowa konferencja nt. „Prawa mniejszości narodowych w świetle litewskiego prawa a prawo międzynarodowe i oczekiwania mniejszości narodowych”.
Była to okazja do przedstawienia obecnego stanu ochrony praw mniejszości narodowych na Litwie w odniesieniu do zobowiązań międzynarodowych w tym zakresie. Spotkanie naukowców, przedstawicieli instytucji, wszystkich zainteresowanych zostało zorganizowane przez Europejską Fundację Praw Człowieka (EFHR).
Konferencję zagaił mer Wilna Remigijus Šimašius.
Wiceprezes EFHR Krystyna Wojciukiewicz przedstawiła zakres 6-letniej działalności fundacji, która specjalizuje się w udzielaniu nieodpłatnych konsultacji prawnych w kontekście pogarszającej się sytuacji mniejszości narodowych, do czego przyczynił się brak Ustawy o Mniejszościach Narodowych, która wygasła w 2010 roku. Jak zaznaczyła, mimo funkcjonowania kilku organizacji mniejszości narodowych, żadna z nich nie działała na rzecz zapewnienia praw człowieka.
Starszy specjalista Wydziału Kontaktów ze Wspólnotami Mniejszościowymi Departamentu Mniejszości Narodowych przy Rządzie RL Artur Zapolski zaprezentował wyniki rocznej działalności instytucji.
— Polityka w zakresie mniejszości narodowych i jej urzeczywistnienie to dynamiczny proces, którego powodzenie zależy od wszystkich uczestników tego procesu. Żeby oczekiwania mniejszości były zagwarantowane, muszą one być wypowiedziane i usłyszane. Podkreślam, że naszym wspólnym celem jest wychowanie tolerancji i brak zgody na wzniecanie niesnasek narodowościowych — zaznaczył Artur Zapolski.
Jennifer Croft, starsza doradczyni Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, mówiła o potrzebie zapobiegania napięć i konfliktów. Naruszanie praw mniejszości, ich niedostateczne zapewnienie powoduje napięcie, brak zaufania wobec władzy. OBWE konsultuje, udziela rekomendacji w dziedzinie zapewnienia standardów w dziedzinie językowej, oświatowej, kulturalnej.
Głos zabrała również dr Hanna Vasilevich z Europejskiego Centrum ds. Mniejszości (European Centre for Minority Issues) w Niemczech, gdzie sytuacja mniejszości narodowych jest jedną z najlepszych, do czego przyczyniła się m. in. również działalność Centrum.
Dr Elżbieta Kuzborska, sekretarz naukowy Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy, swoją prelekcję poświęciła omówieniu kwestii powiązania oświaty mniejszości narodowych z efektywną integracją mniejszości w społeczeństwie.
— Tylko wtedy, kiedy w tak drażliwej kwestii, jak reformy oświatowe, głos mniejszości jest brany pod uwagę, możemy liczyć na efektywny proces budowania społeczeństwa spójnego, jednolitego, a nie podzielonego i skłóconego — mówiła „Kurierowi” dr Elżbieta Kuzborska.
Jak zaznaczyła, za każdym razem, kiedy planowana jest reforma oświatowa, okres przejściowy powinien być maksymalnie wydłużany, żeby mniejszości miały czas dostosować się do planowanych zmian.
— Kiedy ten okres jest niewystarczający, mamy przede wszystkim spadek poziomu jakości kształcenia, co w efekcie prowadzi do mniejszych możliwości abiturienta szkoły przy wstępowaniu na uczelnie wyższe. Takie tendencje powodują niższy poziom wykształcenia, co prowadzi do niższych zarobków, bezrobocia, a tym samym do niższego standardu życia w społeczeństwie. Oświata mniejszości to gwarancja sukcesu całego społeczeństwa — mówiła dr Elżbieta Kuzborska.
Doc. dr Katarzyna Miksza, wykładowca na uniwersytecie Michała Romera w Wilnie, mówiła o pisowni nazwisk własnych i możliwych rozwiązaniach. Na początku prelekcji zaznaczyła, że nazwisko to dobro osobiste, które identyfikuje osobę. Standardy międzynarodowe zakazują dyskryminacji ze względu na język i nazwy osobowe, które są częścią języka. To Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Europejska Konwencja o Prawach Człowieka, Deklaracja ONZ dotycząca mniejszości narodowych, etnicznych, religijnych i praw językowych tych mniejszości. Z kolei Ramowa Konwencja o Ochronie Praw Mniejszości przewiduje, że osoba należąca do mniejszości powinna mieć możliwość zapisu swego imienia i nazwiska zgodnie z językiem mniejszości narodowych.
— W praktyce wielu państw normą jest nienaruszanie praw mniejszości narodowych w zakresie zapisu nazwisk zgodnie z pisownią oryginalną. Zezwala się na to w Polsce, w Chorwacji, gdzie przyjęte są dwujęzyczne dokumenty osobiste chorwacko-serbskie, albo chorwacko-włoskie. Również Czechy zezwalają na zapis nazwiska w języku mniejszości, Finlandia zezwala na zgodny z oryginałem zapis osób narodowości Sami. To też Niemcy, Węgry, Włochy, Norwegia — mówiła dr Katarzyna Miksza „Kurierowi”.
Prof. dr Bogusław Grużewski, dyrektor Instytutu Badań Rynku Pracy zaznaczył, że sytuacja mniejszości narodowych w dużej mierze zależy też od zapewnienia odpowiednich warunków ekonomicznych.
Wystąpili również Faina Kukliansky, przewodnicząca Wspólnoty Żydów Litewskich, doc. dr Grigorijus Potašenko, dyrektor Centrum Studiów nad Wspólnotami Kulturowymi na Wydziale Historii Uniwersytetu Wileńskiego, asystent adwokata Ewelina Baliko, dr Łukasz Wardyn, ekspert w dziedzinie praw człowieka, prezes EFHR