Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) rozpoczyna realizację IV edycji projektu „Europejczycy, Polacy, Obywatele”, skierowanego do uczniów klas 9-12. Słuchając co środę o godz. 16.15 audycji w Radiu Znad Wilii oraz czytając artykuły w piątkowych wydaniach dziennika „Kurier Wileński” uczniowie poznają 4 bloki tematyczne „Aktywność obywatelska”, „Globalizacja”, „Transformacja” oraz „Media”. Więcej informacji oraz zasad uczestnictwa szukaj na www.efhr.eu, oraz platformie projektu wos.efhr.eu.
W dzisiejszych czasach istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania państwa demokratycznego ma aktywność społeczna. Polega ona przede wszystkim na działalności jednostek oraz grup społecznych, których głównym celem jest realizowanie zadań i zaspokojenie indywidualnych potrzeb każdego obywatela. Aktywność obywateli przejawia się także poprzez uczestnictwo w powszechnych wyborach, w których mogą oni bezpośrednio wybierać reprezentantów swojego państwa. Bardzo ważne w tym procesie jest to, aby organy państwowe (np. rząd, czy samorząd) chroniły i przestrzegały praw jednostki.
Postawy obywatelskie kształtować należy od najmłodszych lat. Bardzo ważną rolę pełni tu szkoła, która rozwija postawy prospołeczne m. in. poprzez umożliwienie działalności samorządów uczniowskich. Na późniejszych etapach edukacji uczniowie mają możliwość udzielania się w organizacjach młodzieżowych, samorządach studenckich oraz podejmowania praktyk w organizacjach pozarządowych, wielu także korzysta z możliwości wyjazdów zagranicznych w ramach wymian studenckich (np. programu Erasmus+). Za przykład posłużyć może też program praktyk i wolontariatu prowadzony przez EFHR.
Aktywne społeczeństwo to takie, w którym jednostki dbają o siebie nawzajem i stają w obronie praw każdego z członków społeczności. Nie przyglądają się biernie niekorzystnym decyzjom podejmowanym przez władzę, ponieważ czują się odpowiedzialni za losy społeczności, której są częścią. Aktywność przejawiać się może również chęcią dyskusji oraz zaangażowania w rozwój wspólnoty.
Do najczęstszych i najbardziej istotnych form aktywności społecznej można zaliczyć prawo do publicznych zgromadzeń (przede wszystkim różnego rodzaju manifestacje, pikiety i marsze) oraz możliwość zrzeszania się (w partie polityczne, organizacje pozarządowe, związki zawodowe, fundacje czy stowarzyszenia). Oba prawa zostały objęte statusem międzynarodowych praw człowieka przez Powszechną Deklarację Praw Człowieka (1948 r.) i Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (1966 r.). Dodatkowym dokumentem prawnym dopełniającym omawiane zagadnienie jest Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (1950 r.). Ratyfikacja ostatniego dokumentu jest wymogiem przystąpienia do Rady Europy, a więc także Polska i Litwa są sygnatariuszami Konwencji. Gwarantuje ona każdemu prawo do swobodnego stowarzyszania się i zgromadzeń, włącznie z prawem tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich dla ochrony swoich interesów.
Na Litwie wyżej opisywane formy aktywności społecznej są zagwarantowane przez Konstytucję Republiki Litewskiej, która w Art. 36 wskazuje, że „nie można obywatelom zabronić lub przeszkadzać w zgromadzeniach pokojowych. Tego prawa nie można ograniczać, chyba że ustawą i tylko wtedy, gdy należy chronić państwo lub bezpieczeństwo społeczeństwa, porządek publiczny, zdrowie ludzkie lub moralność albo prawa i wolności innych osób”.
Na terytorium Litwy organizacje społeczne i kulturalne mogą działać na podstawie ustawy o stowarzyszeniach z 22 stycznia 2004 r. (Lietuvos Respublikos Asociacijų įstatymas). Stowarzyszenie może zostać założone, gdy przynajmniej trzech założycieli osiągnęło pełnoletność. Ponadto mieszkańcy Litwy mają prawo do zakładania fundacji charytatywnych wspierających różne dziedziny jak np. nauka, sport, edukacja, religia, kultura, opieka zdrowotna itp. W 2016 r. na Litwie działa ponad 1600 organizacji pozarządowych. Więcej informacji o organizacjach można znaleźć pod adresem www.3sektorius.lt.
Poza uczestnictwem w wyborach, referendach, aktywność społeczna może przejawiać się w inicjatywie obywatelskiej, czyli możliwości zgłoszenia własnego projektu ustawy przez grupę obywateli. Innym rodzajem aktywności jest instytucja konsultacji społecznych, w których po przedstawieniu planów i projektów przez organy władzy, obywatele mogą się wypowiedzieć w danej kwestii. Nietypową formą aktywności jest także nieposłuszeństwo obywatelskie, czyli świadome i celowe naruszanie, nieprzestrzeganie prawa, które ma na celu zwrócenie uwagi na łamanie praw człowieka lub zmianę niewłaściwego według obywateli prawa. Należy jednak pamiętać o tym, że nasze motywacje niekoniecznie muszą znaleźć uznanie w oczach reszty społeczności, dlatego należy dokładnie przeanalizować każdą naszą decyzję o demonstracji własnych poglądów.
Aktywność społeczna jest odzwierciedleniem poziomu rozwoju państwa demokratycznego, które chroni prawa swoich obywateli. W państwie, które prowadzi aktywny dialog z mieszkańcami i realizuje ich postulaty, aktywność społeczna osiąga wyższy poziom, ponieważ obywatele mają przekonanie, że ich działanie ma realny wpływ na kształt otaczającej ich rzeczywistości.
Zastanów się! Jakie formy aktywności społecznej podjąłeś/podjęłaś już w swoim życiu? Następnie spójrz na swoje otoczenie, przeanalizuj działalność swoich bliskich i wymień 3 formy aktywności, jakie udało ci się zaobserwować i opisz każdą jednym zdaniem. Zamieść swoją odpowiedź do 23 listopada na forum dyskusyjnym na platformie wos.efhr.eu i wygraj dwa bilety do kina na dowolnie wybrany film!
EFHR