21 lutego, przypada Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego, który został ustanowiony przez UNESCO 17 listopada 1999 roku. Jego data upamiętnia wydarzenia w Bangladeszu, gdzie w 1952 roku pięciu studentów uniwersytetu w Dhace zginęło podczas demonstracji, w której domagano się nadania językowi bengalskiemu statusu języka urzędowego.
Obchody tego dnia mają na celu podkreślenie różnorodności językowej świata, promocję wielojęzyczności, a także zwrócenie uwagi na liczbę języków zagrożonych i ginących.
– Dla każdej narodowości własny język ojczysty jest bardzo ważny. Język ojczysty – to wartość ogromna. Należy go pielęgnować. Statystyki z lat 2017-2018 mówią, że liczba uczniów klas pierwszych w szkołach polskich nie zmniejsza się, ale nawet powoli rośnie. Myślę, że rodzice dokonują dobrego wyboru. Trzeba znać różne języki, trzeba ich uczyć. Opanowanie materiału w szkole z językiem ojczystym na pewno daje bardzo wiele, ponieważ nie tylko kształci, ale i wychowuje, a to jest rzecz bardzo ważna – powiedziała „Kurierowi Wileńskiemu” Krystyna Dzierżyńska, wiceprezes Stowarzyszenia Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna”.
Według UNESCO, niemal połowa z 6 000 języków świata jest zagrożona zanikiem w ciągu 2-3 pokoleń. Od 1950 r. zanikło 250 języków. Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego ma w założeniu dopomóc w ochronie różnorodności językowej jako dziedzictwa kulturowego.
– Dla mnie, mój język ojczysty jest największą wartością, co nie oznacza, że nie musimy znać innych języków, ale język ojczysty jest ponad wszystkimi językami. Doskonale wiemy, że u nas tutaj, na Wileńszczyźnie stosunek do języka polskiego jest bardzo zróżnicowany. Część naprawdę dba o poprawność językową. Niektórzy uczniowie mają podobne zdanie jak ja, starają się mówić poprawnie po polsku, ale to wynoszą już z domu. Olimpiada z języka polskiego wzbudza zainteresowanie literaturą i kulturą polską oraz zachęca uczniów do zdobywania wiedzy. To bardzo dobrze, że mamy tego rodzaju olimpiadę. Tych, którzy mówią naprawdę ładną polszczyzną, szczerze mówiąc jest mało. To jest przykre. Niestety, są rodziny, gdzie o poprawność języka polskiego nikt nie dba. Wiele rodzin dotknęła rusyfikacja przymusowa i w domu nadal rozmawiają po rosyjsku, oglądają rosyjską telewizję. Propaganda rosyjska zrobiła swoje i to przekazuje się z pokolenia na pokolenie – powiedziała „Kurierowi Wileńskiemu” Czesława Osipowicz, polonistka w gimnazjum im. Jana Pawła II w Wilnie.
Szacuje się, że polski jest językiem ojczystym dla około 45 milionów ludzi. W różnym stopniu zna go niemal 50 milionów osób na świecie. Według danych Departamentu Statystyki na Litwie obecnie mieszka około 165 tys. obywateli polskiej narodowości. Większość z nich za język ojczysty uważa język polski.
– Rodzina odgrywa największą rolę w tym, czy posługujemy się swoim ojczystym językiem. Jeżeli w domu rodzina dba o swój język ojczysty, to w przyszłości młody człowiek nie będzie zastanawiał się, jakiego języka używać na co dzień i w jakim wychowywać swoje dzieci. Jeżeli mamy mieszaną rodzinę, to każdy rodzic powinien z dzieckiem rozmawiać w swoim ojczystym języku. Nie może to być jakaś mieszanka językowa. Każdy powinien dbać o swój język ojczysty – zaznaczyła Czesława Osipowicz.
Według danych spisu powszechnego z 2011 roku, gdzie zadano pytanie o język i zgodnie z nowoczesnym duchem, w liczbie mnogiej o języki ojczyste. 77,1 proc. Polaków uznaje język polski za ojczysty. Z innych badań wynika jeszcze smutniejszy obraz – tylko 70 proc. Polaków Wileńszczyzny w domu (rodzinie) na co dzień rozmawia w języku polskim.
Mimo wielu problemów liczba uczniów w polskich szkołach stopniowo się zwiększa. Według danych Stowarzyszenia Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna”, w szkołach polskojęzycznych na Litwie naukę rozpoczęło w roku szkolnym 2017/2018 niemal 11,5 tysięcy uczniów. W klasach pierwszych w tym roku uczy się 1 060 dzieci. Szkoły polskie pozytywnie wyróżniają się na tle innych szkół na Litwie. Dzięki pomocy państwa polskiego dzieci mają tam szanse na znacznie lepsze warunki nauki niż w szkołach litewskich. Obecnie na Litwie działa około 80 szkół z polskim językiem nauczania.
ZGŁOSZONO PROJEKT USTAWY
O MNIEJSZOŚCIACH NARODOWYCH
Socjaldemokraci zgłosili projekt ustawy o mniejszościach narodowych, który zezwalałby na używanie w urzędach samorządowych obok języka państwowego również języka mniejszości narodowych, w tym polskiego oraz na zapis miejscowości w języku mniejszości, w których dana mniejszość narodowa stanowi nie mniej niż 1/3 mieszkańców. Zgodnie z tym założeniem, język polski obok języka litewskiego obowiązywałby w rejonie solecznickim, gdzie Polacy stanowią 77,8 proc. mieszkańców, w rejonie wileńskim – 52,1 proc.
W rejonie trockim ustawa prawdopodobnie nie będzie działać, ponieważ mieszka tam 30,1 proc. Polaków.
Na Litwie mieszkają przedstawiciele 154 narodowości. Litwini stanowią 84,2 proc. mieszkańców, Polacy – 6,6 proc., Rosjanie – 5,8. proc.
Fot. Marian Paluszkiewicz