W przededniu Świąt Bożego Narodzenia ukazała się książka „Zawsze wierni »Piątce« 2” napisana przez znaną, wileńską dziennikarkę, autorkę wielu publikacji – Krystynę Adamowicz. Jest to kolejna edycja poświęcona historii legendarnej polskiej szkoły na Piaskach.
– Po wielu zmaganiach w walce o los pierwszego wileńskiego polskiego gimnazjum, zwanego „Piątką”(dziś Gimnazjum Inżynieryjne im. Joachima Lelewela), społeczność szkolna, obecna i była, na swych zebraniach i spotkaniach proponowała, aby kontynuować publikowanie wspomnień jej absolwentów. Wydana w roku 2013 na 70-lecie szkoły książka „Zawsze wierni „Piątce”, jest świadectwem niezłomności w przetrwaniu i walce o tożsamość narodową społeczeństwa polskiego na Ziem Wileńskiej. To na podstawie dziejów jednej szkoły, na podstawie wielu interesujących wspomnień absolwentów, tej powojennej, legendarnej polskiej placówki kultury i oświaty, da się odczytać walkę społeczności polskiej Wilna i Wileńszczyzny o przetrwanie w swej tożsamości narodowej – mówi autorka książki, Krystyna Adamowicz.
Wielu Czytelników tamtej pierwszej książki wzruszało się nad losami swych kolegów i stawiało pytanie: skąd taka szlachetna i patriotyczna duchowość tamtych pokoleń? Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w obecnym wydaniu.
– Niektóre wspomnienia zamieszczone w drugiej części „Zawsze wiernych »Piątce«”, dają odpowiedź, że źródło tej duchowości stanowi rodzina polska, religijna, gotowa oddać za ojczyznę swoje życie. Duch patriotyzmu został przekazany dzieciom i wnukom przez żołnierza walczącego o Polskę Niepodległą, oficera polskiego, zamordowanego w Katyniu, Polaka, walczącego pod Monte Casino, wujka – legionisty, spoczywającego na Rossie obok Serca Marszałka, dziadka czy pradziadka biorącego udział w powstaniu styczniowym. O tych rodzinach, ich determinacji w służeniu Ojczyźnie opowiadam w tej edycji. Bardzo bym chciała, aby czytelnicy odebrali część pierwszą i drugą jako całość, dlatego właśnie w drugiej części przytaczam najbardziej wymowne fragmenty z pierwszej – kontynuuje autorka.
Krystyna Adamowicz nadal korzystała ze zbiorów nieodżałowanego śp. Jana Pakalnisa.
– To właśnie tam znalazłam jeszcze dotąd niepublikowany „Testament Zdzisława Tuliszewskiego”, który, będąc już ciężko chorym w szpitalu, napisał swoje wspomnienia nie tylko o szkole, którą bardzo kochał, ale też o tym, jak chłopak wileński widział zmiany zachodzące w Wilnie w okresie zmieniających się okupantów. To w tej części czytelnicy znajdą wspomnienia o patriotycznych rodzinach polskich, które musiały przeżyć wojnę, wieczny ból utraty bliskich, a którym siły dodawała wiara i nadzieja – zaznacza.
Czytelnicy znajdą tu także kronikę walki społeczności szkolnej oraz jej absolwentów lat dawnych i niezbyt dawnych o zachowanie szkoły na Antokolu, oświadczenia, petycje, opis akcji protestów, wymownie ilustrowanych, różne dokumenty. Bez oskarżeń, bez szukania winnych, po prostu w imię tego, że to już przeszło do historii. Prawda jest zawsze najciekawsza.
I rzecz wyjątkowa dla wilnian, żeby nie powiedzieć – unikalna – czytelnicy znajdą też „Pamiętnik” wybitnego architekta Wilna okresu międzywojennego, prof. Stefana Narębskiego, m.in. autora projektu szkoły na ulicy Piaskowej i szeregu innych, wspaniałych obiektów Wilna, w tym też sakralnych.
Dzięki zbiegowi okoliczności, „Pamiętnik” został udostępniony autorce przez jego wnuka, Lecha Narębskiego, który jest w Toruniu znakomitym konserwatorem zabytków. Podobnie jak dziadek, który po wileńskim okresie całe niemal dalsze życie spędził w Toruniu. Miasto w tamtym okresie było miejscem, które przyjęło wielu profesorów z Uniwersytetu Stefana Batorego.
– Pani Maria Sobolewska, która mieszka w Warszawie, ale bardzo interesuje się Wilnem, przede wszystkim Zwierzyńcem, gdzie mieszkali jej przodkowie, przeczytała kiedyś w internecie mój artykuł o Zwierzyńcu, napisała do mnie, w poszukiwaniu śladów swych dziadków. Rozpoczęłyśmy korespondencję. Z czasem pani Maria przysłała mi katalog z wystawy prac prof. Stefana Narębskiego, zaprezentowanej na wystawie w Muzeum Okręgowym Torunia. Prace te stanowią przebogatą spuściznę życia i twórczości Profesora. W tym katalogu znalazłam fragmenty z „Pamiętnika” Stefana Narębskiego. Część tych wspomnień wybitnego architekta świadczyła o wyjątkowo ciekawych spostrzeżeniach życia wilnian. W Wilnie przeżył on okresy zaboru carskiego, okupacji niemieckiej i sowieckiej, a Polacy zawsze wykazywali swoją postawę patriotyczną. Zwróciłam się więc do muzeum z prośbą o pozwolenie opublikowania w swej książce tych nadzwyczajnych wspomnień, pytałam też, gdzie bym mogła otrzymać całość „Pamiętnika”. Już nazajutrz wnuk Stefana Narębskiego, Lech Narębski, przysłał mi 40 stron pamiętnika, pisanego na maszynie i poprawianego własnoręcznie przez profesora. Jestem mu bardzo wdzięczna. Sądzę, że czytelnicy sami znajdą tam wiele interesujących rzeczy i podzielą ze mną tę wdzięczność – wspomina Krystyna Adamowicz.
Dodaje, że w toku pracy nad książką spotkała się z życzliwością wielu ludzi, w tym prezesa i wiceprezes Polskiej Macierzy Szkolnej, Józefa Kwiatkowskiego i Krystyny Dzierżyńskiej, radnej samorządu m. Wilna z ramienia AWPL-ZChR, Renaty Cytackiej, pracowników Domu Kultury Polskiej, kierownika Wydziału Konsularnego Ambasady RP, Marcina Zieniewicza, oraz pani konsul Irminy Szmalec.
– Dziękuję też za współfinansowanie wydania przez Senat RP oraz Fundację „Pomoc Polakom na Wschodzie”. Niech ta publikacja jeszcze bardziej utwierdzi nas w miłości do naszego miasta, swej legendarnej szkoły, do wszystkiego, co jest polskie – mówi autorka.
***
Promocja książki „Zawsze wierni „Piątce” 2” odbędzie się 12 stycznia 2019 roku o godz. 11.30 w auli Domu Kultury Polskiej (ul. Naugarduko 76). Będzie to też okazja spotkania z jej bohaterami, absolwentami (lub ich dziećmi czy wnukami) legendarnej szkoły, ludźmi, którym w najtrudniejszym okresie powojennym zawdzięczamy utrzymanie polskości na Ziemi Wileńskiej. Jednocześnie odbędzie się promocja „Pamiętnika” wybitnego architekta Stefana Narębskiego. Uroczystość uświetni występ Artystycznego Polskiego Zespołu Pieśni i Tańca „Wilia”, którego powstanie jest ściśle związana z „Piątką”.