Kilka dni temu reprezentowałam Europejską Fundację Praw Człowieka na spotkaniu z przedstawicielami Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) zorganizowanym w celu omówienia sytuacji mniejszości narodowych na Litwie.
Takie spotkania OBWE organizuje cyklicznie, aby monitorować główne wyzwania oraz problemy, z którymi mierzą się mniejszości. Główny temat poruszony podczas spotkania to nieuchwalenie od 10 lat ustawy o mniejszościach narodowych. To właśnie w 2010 r. straciła moc ustawa regulująca prawa mniejszości na Litwie. I mimo wielu spraw sądowych, a także wszczęcia przez Komisję Europejską postępowania przeciw Litwie nadal nie mamy aktu prawnego zapewniającego prawo do oryginalnej pisowni imion i nazwisk. Stan oświaty mniejszości narodowych na Litwie także interesuje przedstawicieli OBWE – zauważają oni brak odpowiedniego programu i materiału do nauczania języka państwowego, brak możliwości składania egzaminu państwowego z języka ojczystego.
Na spotkaniu poruszono także temat zbliżającego się spisu powszechnego ludności. Jedno z pytań ze strony OBWE dotyczyło tego, czy przy spisie będzie można identyfikować język ojczysty. Niestety, Departament Statystyki przy Rządzie RL takiej informacji nie uzyska z rejestrów, natomiast w planowanej ankiecie online takie pytanie też nie jest przewidziane. Wysoki komisarz OBWE ds. mniejszości narodowych nie tylko monitoruje sytuację mniejszości narodowych w poszczególnych krajach, lecz także sporządza oraz publikuje szczegółowe rekomendacje dla konkretnych krajów i obszarów.
Są to chociażby rekomendacje z Bolzano dotyczące mniejszości narodowych w relacjach międzypaństwowych czy haskie rekomendacje odnośnie do praw związanych z edukacją mniejszości narodowych itd. Przykładowo rekomendacje wysokiego komisarza OBWE z Lund z 1999 r. w sprawie skutecznego uczestnictwa mniejszości narodowych w życiu publicznym wskazują konkretne działania mające na celu zapewnienie mniejszościom równych szans wyborczych, np. obniżenie progów wyborczych dla komitetów reprezentujących mniejszości czy preferencyjne ustalanie granic okręgów wyborczych. Rekomendacje w języku angielskim oraz rosyjskim są dostępne na stronie internetowej OBWE. Podsumowanie tych dokumentów oraz udostępnienie przynajmniej streszczeń w języku polskim oraz litewskim powinno być jednym z zadań dla organizacji mniejszości narodowych na Litwie.
Ewelina Dobrowolska
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym “Kuriera Wileńskiego” nr 11(31) 14-20/03/ 2020