Odznaczenia państwowe są przyznawane wyróżnionym i zasłużonym osobom decyzją prezydenta Litwy, emerytura państwowa to dodatkowa nagroda.
– Każdy, kto otrzymuje państwowe odznaczenie, moim zdaniem, zasługuje na to. Byłem mile zaskoczony, że ostatnio nikt nie został odznaczony Medalem Orderu Krzyża Pogoni, gdzie na rewersie znajduje się napis Už narsumą (Za odwagę). Cieszę się, że zostały odznaczone osoby zasłużone dla nauki, medycy, sportowcy – mówi dla „Kuriera Wileńskiego” Vilius Kavaliauskas, jeden z najbardziej znanych na Litwie kolekcjonerów odznaczeń.
Najwyższą nagrodą państwową na Litwie jest Order Witolda Wielkiego. Ustanowiony został w 1930 roku na pamiątkę 500. rocznicy śmierci księcia Witolda. Przyznawany jest obywatelom litewskim i obcokrajowcom za wybitne zasługi cywilne i wojskowe dla państwa litewskiego. Następnie jest Order Krzyża Witolda, Order Wielkiego Księcia Litewskiego Giedymina, Order za Zasługi dla Litwy. Każdy order dzieli się na pięć klas.
– Moim zdaniem, Litwa przyznaje zbyt mało państwowych odznaczeń. Mamy o wiele więcej zasłużonych ludzi. W porównaniu z Finlandią, która jest podobnej wielkości co Litwa, przyznajemy o 30 proc. mniej odznaczeń. Możemy uhonorować o wiele więcej ludzi. Na przykład, możemy odznaczyć o wiele więcej nauczycieli, lekarzy z prowincji. Prawie w każdym miasteczku są ludzie, którzy całkowicie oddają się swojej pracy. Można też uhonorować nasze mniejszości narodowe, które pielęgnują swoje tradycje, dzięki czemu nasza kultura jest kolorowa, różnorodna. Bardzo mało ludzi kultury otrzymuje odznaczenia państwowe. Dziwne też jest to, że ludzie biznesu nie otrzymują żadnych odznaczeń państwowych. A przecież to oni tworzą miejsca pracy, wysławiają nasz kraj za granicą poprzez swoją produkcję – podkreśla Vilius Kavaliauskas.
Nagrody państwowe są zwykle noszone przez odznaczonych w święta państwowe, dni upamiętniające jakieś rocznice oraz podczas innych okazji życia publicznego. Zamiast oryginalnych odznaczeń państwowych, medali i innych odznak honorowych można nosić również jeden z zamienników odznak premiowych: wstążkę, miniaturę, rozetę. Wstążki są przywiązane tylko do munduru, miniatury – tylko do strojów wieczorowych, rozeta – do ubrań cywilnych. Medale i inne insygnia oraz ich zamienniki nie mogą natomiast być noszone przez osobę skazaną na karę pozbawienia wolności lub tymczasowo aresztowaną.
– Każde przyznane odznaczenie państwowe to przede wszystkim bliższe stosunki obywatela z państwem. To znak ze strony państwa, że człowiek jest bardzo ważny. Właściciel państwowego odznaczenia zostaje wpisany do państwowej, złotej księgi honoru. Jeżeli odznaczona osoba robi wstyd państwu, to może być pozbawiona orderu. Dla mnie osobiście jest bardzo ładne to, że wielodzietne matki otrzymują medale Orderu „Za zasługi dla Litwy”. To na prawdę piękna tradycja – podkreśla jeden z najbardziej znanych na Litwie kolekcjonerów odznaczeń.