Wojsko maszeruje w kierunku powszechnego poboru

„Nawet bez wprowadzenia powszechnego poboru, Litwa prawdopodobnie wcieli do wojska wszystkich młodych mężczyzn zdolnych do służby w ciągu 6-8 lat z powodu zmian demograficznych” – oświadczył minister ochrony kraju Arvydas Anušauskas.

Społeczeństwo sceptyczne

Ministerstwo Ochrony Kraju w ubiegły czwartek podało do wiadomości publicznej wyniki studium dotyczącego oceny możliwości powszechnej obowiązkowej służby wojskowej.

 „Studium nie jest decyzją polityczną w sprawie powszechnego poboru. To nie jest projekt ustawy, nie jest to ustawa. Studium jest rodzajem badania, które ma na celu przyjrzenie się wszystkim możliwym okolicznościom” – zaznaczył Anušauskas.

Zgodnie z analizą, do wojska mogłoby być wcielanych rocznie do 6,1 tys. młodych mężczyzn lub prawie 12 tys. młodych ludzi, jeśli uwzględni się kobiety. Jednak tylko niewielka część społeczeństwa, 14 proc., popiera obowiązkową służbę wojskową dla kobiet, podkreślił Anušauskas, dodając, że taka możliwość musi być jeszcze rozważona. W krajach skandynawskich, m.in. w Norwegii i Szwecji, kobiety „w imię równości’’ są powoływane do wojska. Minister dodał, że rozpatrywany jest wariant kompromisowy:

,,To pobór młodych mężczyzn, a kobiet – drogą ochotniczą. To studium stanowi ramy analityczne do dyskusji wśród decydentów i uczestników procesu politycznego na temat wprowadzenia powszechnego obowiązku wojskowego i nie jest kompleksowym studium wykonalności. We wnioskach studium nie proponuje się wprowadzenia powszechnego obowiązku wojskowego, a jedynie przedstawiono ocenę możliwej liczby poborowych, środków potrzebnych do poboru oraz możliwych konsekwencji takiej decyzji, gdyby została przyjęta” – podkreślono w komunikacie ministerstwa ochrony kraju.

Bez odroczenia

Jak dodał minister Anušauskas, nie przewiduje się odroczenia służby. „Obecnie odroczenia są tylko dla studentów szkół wyższych, co musi pozostać zachowane” – zaznaczył. W badaniu zaprezentowanym przez resort ochrony kraju omówiono jednak możliwość zniesienia odroczenia służby wojskowej ze względu na studia.

Minister przyznał też, że część młodych mężczyzn w wieku poborowym nie może pełnić służby wojskowej ze względu na problemy zdrowotne.

,,Jednak istniejąca sytuacja demograficzna pokazuje, że nawet bez wprowadzenia powszechnego poboru, po 6-8 latach i tak wcielimy praktycznie każdego młodego człowieka zdolnego do służby” – poinformował minister.

Czytaj więcej: Ministerstwo Ochrony Kraju podpisało umowę o budowie trzech miasteczek wojskowych

Do wojska również kobiety?

Projekt powszechnego obowiązku wojskowego zakłada dwa możliwe modele zasadniczej służby wojskowej, w tym obowiązkową służbę wojskową kobiet. Dwa możliwe warianty obowiązkowej służby wojskowej: każdego roku powołanych zostanie około 6 100 chłopców w wieku 18-19 lat lub około 11 900 chłopców i dziewcząt w wieku 18-19 lat. W dokumencie wskazano, że w przypadku podjęcia decyzji o wprowadzeniu powszechnego obowiązku wojskowego, wezwani do służby wojskowej zostaną młodzi ludzie, którzy ukończyli szkołę podstawową i średnią oraz osiągnęli wiek 18-19 lat. Zniesiona zostałaby też możliwość odroczenia służby wojskowej ze względu na studia na uczelniach wyższych.

Kary czy więzienie za unikanie obowiązku?

Za niewypełnianie obowiązków poborowego grozi odpowiedzialność karna za uchylanie się od służby (grzywna, areszt albo pozbawienie wolności do 3 lat).

„Młodzi ludzie, którzy nie odbyliby służby i nie mają z niej prawnego zwolnienia, nie będą mogli uzyskać prawa jazdy, ubiegać się o stanowiska urzędnika państwowego, studiować na uczelniach wyższych i otrzymać pożyczki gwarantowanej przez państwo na sfinansowanie studiów” – napisano w projekcie.

Ponadto zaznacza się, że w celu uniknięcia ewentualnego uchylania się od służby, możliwe byłoby wezwanie młodej osoby w późniejszym wieku, aby nie stwarzać w ten sposób nieuzasadnionych oczekiwań uniknięcia służby w przyszłości. Przewidziane są również środki zachęcające, takie jak ulgi podatkowe.

Odroczenie służby wojskowej byłoby możliwe ze względu na różne okoliczności: niepełnosprawności danej osoby, wyroku skazującego, sytuacji rodzinnej lub szczególnie ważnych okoliczności, które mogłyby zaszkodzić poborowemu, członkom jego rodziny lub ich mieniu. Z projektem można zapoznać się na stronie internetowej ministerstwa – kam.lt.

Nie chciał do woja…

W ubiegłym tygodniu w Kownie sąd ukarał grzywną w wysokości 800 euro 22-letniego mężczyznę za unikanie poboru do obowiązkowej służby wojskowej.

Podczas śledztwa przygotowawczego A. B. przyznał się do winy jako podejrzany. Powiedział, że jako poborowy został wpisany na listy kandydatów do służby wojskowej. Dowiedział się o tym wiosną 2021 r., kiedy otrzymał pismo informujące go o karze administracyjnej za niewykonanie obowiązków. Jak przyznał, był świadomy obowiązku odbycia obowiązkowej służby wojskowej, którą każdy młody człowiek powyżej 18 roku życia musi odbyć. A. B. sprawdzał wcześniej, czy znajduje się na listach poborowych, ale nie zrobił tego w 2021 roku.

Młody człowiek trzykrotnie otrzymał listy z mandatami. Dwukrotnie zapłacił grzywnę w wysokości 15 euro i grzywnę w wysokości 100 euro. Zapłacił, lecz nie poszedł pełnić służby wojskowej. Prawo klasyfikuje unikanie poboru jako przestępstwo, za które grozi grzywna od 15 do 500 MGL (750-25 tys. euro) lub areszt.

Czytaj więcej: Rozważa się wprowadzenie powszechnego obowiązku służby wojskowej

Strategia szkolenia oporu obywatelskiego

Tymczasem rząd już zatwierdził strategię szkolenia w zakresie oporu obywatelskiego w celu zwiększenia odporności społeczeństwa na zagrożenia zewnętrzne i zapewnienia należytej gotowości na potencjalny konflikt zbrojny. Dokument ma zatwierdzić jeszcze sejm.

Podstawowym zadaniem strategii jest budowanie odporności obywateli poprzez uniemożliwienie na przykład potencjalnemu agresorowi przeprowadzania korzystnych dla niego ataków informacyjnych i cyberataków. Strategia przewiduje też poszerzanie wiedzy i umiejętności obywateli w stawianiu oporu – również zbrojnego.

Poparcie dla zwiększania budżetu obronnego

Według niedawno przeprowadzonego sondażu 71 proc. obywateli Litwy popiera decyzję władz o przeznaczaniu 2 proc. PKB na obronność. W ciągu roku wskaźnik ten wzrósł o 5 punktów procentowych, a o 10 punktów, do 47 proc., wzrosło poparcie społeczne dla decyzji, by do 2030 r. wydatki na obronność wynosiły 2,5 proc. PKB.

„Rosnące poparcie społeczne dla zwiększania budżetu obronnego pokazuje, że ludzie rozumieją obecne zagrożenia dla bezpieczeństwa i potrzebę reagowania poprzez wzmacnianie naszych zdolności” – ocenił minister Arvydas Anušauskas.

Z sondażu przeprowadzonego w grudniu wynika też, że rośnie zaufanie do wojska; ufa mu 74 proc. respondentów i jest to najwyższy wskaźnik od 2014 r. O 7 punktów, do 79 proc., wzrosła liczba osób, które pozytywnie oceniają zawód wojskowego.

89 proc. mieszkańców Litwy pozytywnie ocenia członkostwo kraju w NATO. W porównaniu z rokiem ubiegłym odnotowano tu wzrost o 2 punkty proc. O 5 punktów proc., do 88 proc., wzrosło poparcie dla obecności w kraju sił sojuszniczych.

***

Litwa ponownie wprowadziła częściowy pobór do wojska w 2015 r. w odpowiedzi na działania Rosji na Ukrainie. Obecnie co roku do wojska wcielanych jest ponad 3,8 tys. mężczyzn w wieku 18-23 lat oraz młodzi mężczyźni, którym z powodu studiów odroczono służbę do 26. roku życia.