Do Sejmu wpłynął projekt ustawy, na mocy której pies przewodnik będzie mógł w pełni pomagać osobom niepełnosprawnym w odzyskiwaniu przez nich samodzielności i mobilności. Dzięki takiemu przewodnikowi człowiek z niepełnosprawnością może poczuć się uniezależniony od ludzi zdrowych.
| Fot. adobe stock
Według danych Ministerstwa Opieki Społecznej i Pracy w 2020 r. na Litwie ogółem było 153 651 osób z niepełnosprawnościami, w tym 3 033 z ciężką niepełnosprawnością. Poseł Justas Džiugelis, członek sejmowej Komisji Praw Osób Niepełnosprawnych, wystąpił właśnie z projektem ważnych zmian w ustawie o integracji społecznej osób niepełnosprawnych, dobrostanie i ochronie zwierząt oraz świadczeniach transportowych. Proponuje, aby weszły one w życie 1 lipca 2022 r.
– W kraju mamy dość dużo osób niepełnosprawnych, dlatego też trzeba pomyśleć o tym, żeby chociaż jakoś ulżyć im w i tak trudnym życiu. W wielu krajach ludzie z niepełnosprawnością korzystają z pomocy psów przewodników. Pies przewodnik lub pies asystujący to specjalnie przeszkolony pies, którego zadaniem jest pomoc osobie niepełnosprawnej w codziennych czynnościach, a jego obecność zapewnia właścicielowi poczucie bezpieczeństwa i niezależności – mówi „Kurierowi Wileńskiemu” poseł Justas Džiugelis.
Pies oficjalnie wkroczy do urzędu
W projekcie proponuje się zalegalizowanie pojęcia psa przewodnika, ustalenie kompetencji odpowiednich instytucji zajmujących się szkoleniem zwierzęcia, procedury rejestracji i szkolenia przewodnika psa, wydawania dokumentów potwierdzających jego status, prawa i obowiązki niepełnosprawnego korzystającego z pomocy psa przewodnika.
Podczas udzielania pomocy osobie niepełnosprawnej pies asystujący będzie musiał być oznaczony znakami wyróżniającymi, których opis zostanie zatwierdzony, a warunki i tryb ich wydawania ich zostaną ustalone przez Ministerstwo Rolnictwa lub upoważnioną przez niego instytucję. Osoba z niepełnosprawnością korzystająca z pomocy psa przewodnika miałaby prawo do korzystania z infrastruktury transportu publicznego oraz świadczeń przewidzianych w ustawie o preferencjach transportowych. Minister transportu i łączności w rozporządzeniu określi warunki i tryb podróżowania komunikacją miejską z psem asystującym.
– To bardzo ważny krok. W ramach proponowanych zmian osoba niepełnosprawna korzystająca z pomocy psa przewodnika będzie uprawniona do bezpłatnego przewozu zwierzęcia lokalnymi (miejskimi i podmiejskimi) regularnymi autobusami i trolejbusami, dalekobieżnymi autobusami regularnymi, pociągami osobowymi, regularnymi promami bez wydzielonego miejsca lub koi. Osoba niepełnosprawna będzie mogła wejść i przebywać w przestrzeniach publicznych i budynkach użyteczności publicznej razem z psem przewodnikiem. Ministrowie środowiska, kultury, zdrowia, edukacji, nauki i sportu oraz sprawiedliwości określą warunki dostępu do przestrzeni publicznych i budynków użyteczności publicznej – wymienia parlamentarzysta.
Czytaj więcej: Zwierzęta jak ludzie, ludzie jak zwierzęta
Obywatel pies
Na żądanie osoba niepełnosprawna będzie musiała przedstawić dokument lub jego kopię potwierdzającą, że towarzyszące jej stworzenie jest psem pomocnikiem. Ustawa o dobrostanie i ochronie zwierząt proponuje, aby pies przewodnik był psem przeszkolonym do udzielania pomocy osobie niepełnosprawnej w ramach programu szkolenia przewodników psów i wpisanym na listę zatwierdzoną przez dyrektora Państwowej Służby Żywności i Weterynarii. Projekt przewiduje opracowanie programu szkolenia przewodników psów przez osoby prawne, których główną działalnością jest prowadzenie takiego szkolenia i ich przygotowanie zwierząt do udzielania pomocy osobie niepełnosprawnej.
Gdy osoba niepełnosprawna nie będzie już w stanie zapewnić niezbędnej opieki psu asystującemu, takie zwierzę zostanie zwrócone do podmiotu, który zajmuje się szkoleniem psów przewodników.
– Tak naprawdę już teraz niektórzy niepełnosprawni na Litwie korzystają z pomocy psów przewodników, niestety, dotychczas nie było to zatwierdzone prawnie. Dlatego też napotykają trudności z wejściem z takim psem do apteki, szpitala, sklepu, transportu publicznego. Już niedługo osoba niepełnosprawna nie będzie miała żadnych problemów i spokojnie będzie się poruszała ze swoim przewodnikiem, gdzie chce – cieszy się członek sejmowej Komisji Praw Osób Niepełnosprawnych.
Litwa wypada blado na tle UE
Obecnie już 12 państw członkowskich Unii Europejskiej poczyniło postępy w regulacji pomocy dla osób niepełnosprawnych w ich krajowych porządkach prawnych. W Chorwacji pomoc psów przewodników reguluje odrębna ustawa o poruszaniu się osoby niedowidzącej z takim zwierzęciem. Ustawodawstwo daje osobie niepełnosprawnej możliwość wejścia z psem przewodnikiem do placówek gastronomicznych, sklepów, szpitali, kościołów, szkół, na wydarzenia kulturalne i sportowe, do wszelkich przestrzeni publicznych i instytucji, korzystania z komunikacji miejskiej oraz taksówki. Osoba niepełnosprawna nie musi dodatkowo płacić za przejazd psa pomocnika. Psy pomocnicy noszą specjalne szelki lub kamizelki z logo szkół, które je szkoliły. Psy asystujące są też czipowane i trafiają do rejestrów psów asystujących.
W Austrii psy asystujące otrzymują spersonalizowane dowody tożsamości, noszone na obroży lub kamizelce, z kodem kreskowym, który można wykorzystać do odczytania danych kontaktowych osób, z którymi można się skontaktować w nagłych wypadkach. Psy pomocnicze są szkolone przez specjalne szkoły. Głównymi organizacjami międzynarodowymi szkolącymi psy asystujące są Międzynarodowe Stowarzyszenie Psów Asystujących (ADI) oraz Międzynarodowa Federacja Psów Przewodników (IGDF).
– Krajowe szkoły tresury psów akredytowane przez ww. organizacje międzynarodowe oraz szkolące psy asystujące w programach tych organizacji uzyskują status członkowski. Zgodnie z programami szkoleniowymi organizacji międzynarodowych psy asystujące swobodnie podróżują po trasach międzynarodowych i są uznawane za psy asystujące w każdym obcym kraju. Jak podaje Europejski Komitet Normalizacyjny, przygotowywany jest obecnie dokument, który ustanowi wspólny standard dla psów przewodników, zasady ich przygotowania, znakowania, rejestracji, wytyczne dotyczące wsparcia finansowego oraz zalecenia dotyczące ustawodawstwa krajowego – mówi poseł Justas Džiugelis.
Prawo na Litwie nie reguluje statusu psa przewodnika, nie przewiduje kompetencji organów w tym zakresie, nie ma procedur regulujących rejestrację, oznakowanie, insygnia, szkolenie psa przewodnika, brak procedury wydawania dokumentów potwierdzających jego status i obowiązki. Ustawa o świadczeniach transportowych nie reguluje prawa osoby niepełnosprawnej korzystającej z pomocy przewodnika psa do bezpłatnego przewozu psa przewodnika.
Litwa przyjęła na siebie odpowiedzialność za wdrożenie postanowień Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych do krajowych przepisów i praktyk. W realizacji postanowień konwencji niezbędne jest podjęcie skutecznych i odpowiednich środków w celu wyeliminowania dyskryminacji osób niepełnosprawnych w celu uniknięcia jakiegokolwiek wykluczenia, wykluczenia lub ograniczenia niepełnosprawności, które narusza prawa i podstawowe wolności osób z niepełnosprawnością.
Czytaj więcej: Dokarmiać bezdomne zwierzęta tylko zgodnie z prawem
Szkolenie psiego asystenta
Obecnie w Bałtyckim Centrum Kynologicznym na Litwie szkoli się cztery psy asystujące, ale z powodu braku regulacji prawnych nie mogą mieć oficjalnego statusu pomocników.
– Każdy przypadek jest indywidualny. Przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę, jaką niepełnosprawność ma człowiek i według tego należy szkolić psa: czy jest to dziecko z objawami ze spektrum autyzmu, osoba, która ma trudności z poruszaniem się, osoba głucha. Przy każdym typie niepełnosprawności jest potrzebny pies asystent, który będzie przeszkolony pod daną niepełnosprawność, ponieważ inaczej pomaga pies osobie głuchej, a inaczej osobie, która ma problemy z poruszaniem się – opowiada „Kurierowi Wileńskiemu” Vytautas Gustaitis, założyciel, prezes Bałtyckiego Centrum Kynologicznego na Litwie.
Bałtyckie Centrum Kynologiczne na Litwie nie szkoli psów dla osób niewidomych ani słabowidzących, ponieważ infrastruktura w naszym kraju dla takich osób nie jest w pełni rozwinięta.
– Jednak jak tylko pojawiły się zapowiedzi procedowania takiej ustawy, zaczęliśmy szkolić takie psy. Na psów przewodników zazwyczaj wybiera się rasy: golden retriever, labrador, owczarek niemiecki. Szczenięta kupujemy od sprawdzonych hodowców. Wybrać odpowiednie szczenięta jest bardzo trudno – nie kryje Vytautas Gustaitis.
Nie każde szczenię może być szkolone na psa przewodnika – wiele zależy od jego usposobienia, dlatego psy są selekcjonowane pod względem ruchliwości, zachowywania spokoju, skłonności do bycia posłusznym i szkolonym. Nie wybiera się szczeniąt lękliwych, niechętnych do kontaktu z człowiekiem. Nie bez znaczenia pozostaje psie zdrowie – do pracy wybierane są zwierzęta w pełni zdrowe. Dyskwalifikujące są natomiast problemy ze wzrokiem, słuchem i układem ruchu.
– Szkolenie psa przewodnika trwa dwa, trzy lata, a cena zaczyna się od 20 tys. euro. Już teraz mamy zamówienia. Ponieważ taki pomocnik kosztuje, ważne, aby jak najszybciej ustawa weszła w życie. Wówczas państwo będzie mogło przynajmniej jakąś część kompensować. Wiele osób z niepełnosprawnością korzysta z pomocy takich przewodników i to im bardzo pomaga w życiu – powiedział prezes Bałtyckiego Centrum Kynologicznego na Litwie.
Jak mówi, pies asystujący wymaga specyficznej opieki, dostosowanej do jego sposobu życia. Nawet po pomyślnym ukończeniu szkolenia musi być ciągle szkolony i stymulowany do nauki. Osoba niepełnosprawna powinna z nim wciąż pracować lub współpracować z wykwalifikowanym w szkoleniu psów lekarzem weterynarii czy behawiorystą.
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” nr 4(12) 29/01-04/02/2022