Skąd taka dziwna i niewątpliwie pesymistyczna myśl w pięknym słonecznym dniu, na placu w jednym z najcudowniejszych miejsc na świecie? Otóż przyszła do mnie po wizycie w katedrze św. Marka, której przeważająca część jest przez większość czasu dostępna jedynie dla turystów, którzy zapłacą za wstęp, nie zaś dla ludzi, którzy chcieliby się w niej modlić.
Obraz z Wenecji wciąż nie daje mi spokoju. Jak to się stało, że najpiękniejsze świątynie w Europie zamieniliśmy w zarabiające na siebie swoiste muzea? Czy naprawdę nie można inaczej zapewnić utrzymania świątyń, by otwierając je dla zwiedzających, jednocześnie nie ograniczać ich sakralnego charakteru?
Czytaj więcej: Ksiądz z parafii im. św. Jana Bosko – Kawalerem Orderu Gwiazdy Włoch
Tymczasem katedra św. Marka w Wenecji jest dosłownie opanowana przez turystów jako jeden z celów (jak każdy inny) turystycznej eskapady. Tej katedry ludzie zazwyczaj nie odwiedzają, by się w niej pomodlić, by obcować w niej z Bogiem, by oderwać się na chwilę od tego, co tu i teraz. Próżno by szukać tam jakiegoś pielgrzyma. Na pewno tacy są, ale giną w tłumie zwiedzających. Większość odwiedzających przechadza się po niej spacerem, nadając relację na social media, przyglądając się dziwnej grupce modlących się w bocznej kaplicy, no i oczywiście płacąc za wstęp. O zgrozo, wielu mężczyzn wchodzi do katedry w kapeluszach czy czapkach i nikt im nie zwraca uwagi na niestosowność tego zachowania. Ludzie głośno rozmawiają, jedzą, robią zdjęcia, nawet wtedy, gdy garstka wiernych uczestniczy we mszy świętej.
Czytaj więcej: Po wiedzę do Włoch
Co zatem zostało z katedry św. Marka poza wspaniałą architekturą i sztuką sakralną? Czy to wciąż bijące serce Wenecji? Zresztą los katedry św. Marka nie jest obcy innym wspaniałym świątyniom w Europie i na świecie. Czy można utrzymywać, że prawdziwą katedrą jest miejsce, które funkcjonuje, sprzedając bilety wstępu, a którego wejścia strzeże specjalnie powołana ochrona i którego większość powierzchni przeznaczona jest zazwyczaj na zwiedzanie?
Dużo podróżuję po świecie i wiem, że w wielu najcudowniejszych świątyniach tak właśnie jest, że biletuje się wstęp, a funkcje sakralne są ograniczone. Co prawda zazwyczaj w małej kaplicy bocznej są jeszcze odprawiane msze (uczestniczy w nich niewiele osób), ale tak naprawdę wierni są w zdecydowanej mniejszości, jakby „przeniesieni z przeszłości”, może jako dodatkowa atrakcja. Niemniej doświadczenie w Wenecji jakoś szczególnie mnie zatrzymało. Może tu chodzi o coś więcej niż tylko te pełne turystów (a nie pielgrzymów) zabytkowe katedry? Może to już ostatnie dni naszej cywilizacji?
Pomyślałem, jak mogła wyglądać katedra św. Marka np. w latach 60. czy 70. ubiegłego wieku, gdy turyści, wchodząc do świątyni, wkraczali jednocześnie do innego świata, czyli sfery sacrum, a właściwe proporcje między potrzebami zwiedzających a charakterem miejsca były zachowane, bo nie liczył się tylko zysk i obrót.
Czy dzisiaj mamy miejsca „wyłączone z obrotu”, nienastawione na komercję i przenoszące człowieka w świat ducha? Czy „uratujemy” nasze katedry, a przez to naszą cywilizację? Nie chodzi mi o sianie katastrofizmu, tylko o postawienie pytania, co jest dla nas naprawdę ważne: zyski z biletów czy uszanowanie sacrum, dzięki któremu powstały tak wspaniałe dzieła architektury? Jeżeli chcemy, żeby to lato nie było ostatnim w historii naszej cywilizacji, zastanówmy się przez chwilę nad tym, jak ocalić nasze katedry i kościoły, a zarazem nas samych, przed coraz bardziej wszechogarniającym profanum.
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 31 (91) 06-12/08/2022