— Pomimo że budynek pałacowy od kilku lat jest nieczynny, Werki odwiedza sporo turystów. Czeka tu na nich wiele atrakcji — mówi Jolanta Radžiūnienė, dyrektorka Parków Regionalnych w Kolonii Wileńskiej i Werkach.
Nazwa miejscowości
Do 1387 r. Werki były własnością wielkiego księcia litewskiego, do 1794 r. — biskupów wileńskich. „Według podania, tu, w gnieździe orła, znaleziono niemowlę —późniejszego wieszcza, praprzodka Radziwiłłów Lizdejkę. Nazwa miejscowości wiąże się z litewskim słowem verkti, czyli płakać — od płaczącego niemowlęcia, a lizdas oznacza gniazdo. Właśnie Lizdejka miał poradzić księciu Giedyminowi założenie Wilna, tłumacząc mu jego sen o żelaznym wilku. Po chrzcie Litwy Jagiełło podarował Werki biskupom wileńskim. Dwór w Werkach stanowiły też Trynapol i Kalwaria” — pisze prof. Tomas Venclova.
Biskupi wileńscy zarządzali Werkami do 1794 r. Biskup Konstanty Kazimierz Brzostowski wzniósł tu pierwszy murowany pałac barokowy z parkiem zagospodarowanym w stylu włoskim.
Czytaj więcej: Narodowe Parki Litwy — miejsca, które warto odwiedzić
Rezydencja Massalskiego
Około 1780 r. dwór przeszedł na własność biskupa Ignacego Massalskiego, który zbudował tu nową rezydencję. Znany wileński architekt Wawrzyniec Gucewicz zaprojektował dwie oficyny po obu bokach pałacu, zaś Marcin Knackfus, prof. architektury na Uniwersytecie Wileńskim, wykładowca Gucewicza, sporządził ogólny plan dworu. Rezydencja Massalskiego stała się jednym z najcenniejszych pałaców klasycystycznych na Litwie, zwany był „wileńskim Wersalem”.
Czytaj więcej: Marcin Knackfus, architekt Jego Królewskiej Mości
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Zburzono główny pałac
W 1839 r. Werki odkupił książę Ludwik Wittgenstein, który kazał zburzyć główny budynek pałacu. Planował wybudować nowy, ale z niewiadomych powodów nie udało mu się tego zrobić. Pozostały tylko oficyny, stajnia, budynki gospodarcze oraz park. Dwór w Werkach znacznie ucierpiał na początku XX w. Wyprzedano wówczas meble, na terenach dworskich budowano domki letniskowe. Do 1940 r. w budynkach zespołu pałacowego były pomieszczenia letniskowe. Od 1960 r. zespół należał do Litewskiej Akademii Nauk i był stopniowo restaurowany.
Z budynków zespołu pałacowego w Werkach pozostało 15 obiektów i park o powierzchni 36 ha. Zachowały się m.in. dwie oficyny dawnego pałacu (wschodnia i zachodnia), dom zajezdny ze stajnią, młyn wodny, budynek wodociągu. Najcenniejsze dekoracje posiada oficyna wschodnia, uważana obecnie za pałac. Odtworzono tu wystrój z czasów księcia Wittgensteina.
Oficyna pałacowa
Oficyna wschodnia, która jeszcze przed kilku laty była otwarta dla zwiedzających, dziś jest zamknięta. Obecnie budynek znajduje się w gestii Litewskiego Narodowego Muzeum Sztuki. Przez pewien czas komnaty oficyny pałacowej były wynajmowane przez filmowców.
— Na razie nie jest wiadomo, kiedy budynek zostanie otwarty dla zwiedzających — poinformowała „Kurier Wileński” Indrė Polimaitienė, rzeczniczka ds. komunikacji Litewskiego Narodowego Muzeum Sztuki (LNDM).
Atrakcje turystyczne
Dwór w Werkach mieści się na terenie parku regionalnego. Malowniczo położony pałac przyciąga mnóstwo turystów.
— W pomieszczeniu sąsiadującym z oficyną dla zwiedzających otwarte jest centrum turystyczne, w którym m.in. jest ekspozycja nawiązująca do historii pałacu. Z pomocą interaktywnych standów można obejrzeć odtworzony wystrój dawnego pałacu, poznać historię tego miejsca. Interaktywna ekspozycja dostosowana jest dla dzieci. Mogą one dowiedzieć się wielu ciekawych rzeczy o różnych zjawiskach przyrodniczych. W parku jest m.in. ścieżka ornitologiczna, która jest atrakcją dla dzieci, na stromych zboczach wzgórza rosną kilkusetletnie dęby o średnicy pnia około 1,5 m. Park regionalny można zwiedzać pieszo lub rowerem, po specjalnie wybudowanej trasie rowerowej — wyjaśnia w rozmowie z „Kurierem Wileńskiem” Jolanta Radžiūnienė.
Jest tu też taras widokowy, z którego roztacza się piękny widok na Wilię i okolice. Od wielu lat przyciąga turystów Droga Krzyżowa Kalwarii Wileńskiej, która też mieści się na terenie parku. Spacerując wzdłuż Wilii można obejrzeć młyn wodny z wodospadem, który istnieje tu od ponad 150 lat oraz zespół klasztorny Trynapol.
Czytaj więcej: Tradycja śp. Jana Mincewicza żyje. Droga krzyżowa zespołu „Wileńszczyzna” w Kalwarii Wileńskiej
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Letnie imprezy w Werkach
— Przez całe lato organizujemy imprezy, na które zapraszamy wszystkich chętnych. 23 czerwca odbędzie się tradycyjna impreza Rasos šventė. Od godziny 19:00 aż do wschodu słońca w pachnącym lipami parku będziemy obchodzić starożytne święto najkrótszej nocy. Będą ogniska, pogańskie obrzędy i puszczanie wianków na wodach Wilii. Będą też tańce i śpiew a także program artystyczny z udziałem zespołów folklorystycznych oraz targ zielarski — zapowiada rozmówczyni.
Informację o letnich imprezach można znaleźć na stronie internetowej (www.pavilniai-verkiai.lt) i na profilu Parków Regionalnych w Kolonii Wileńskiej i Werkach na Facebooku.
Czytaj więcej: Coraz więcej młodych par w Wilnie — nowożeńców z roku na rok przybywa
