29 września na warszawskich Powązkach Wojskowych spoczął Sergiusz Piasecki. Z jego twórczością zetknąłem się w latach 90. Do 1989 r. – z powodu jednoznacznie antykomunistycznej postawy pisarza – wszystkie jego utwory były w Polsce zakazane. Dopiero po upadku PRL zaczęto na nowo wydawać jego twórczość. W ten sposób Piasecki powrócił do obiegu literackiego, a jego dzieła trafiły także do Wilna – miasta szczególnego w jego biografii.
Nie pamiętam dokładnie, jak do naszego domu trafiły dwie jego powieści: „Człowiek przemieniony w wilka” i „Dla honoru Organizacji”. Podejrzewam, że rodzice kupili je przypadkiem podczas jednego z licznych wówczas spotkań kulturalnych. Samo nazwisko autora niewiele im wtedy mówiło; zresztą nie różnili się w tym od większości. Kilka lat później sięgnąłem po „Kochanka Wielkiej Niedźwiedzicy” i kolejne jego dzieła. Spodobały się, ale to właśnie cykl „Wieża Babel” uważam za opus magnum Piaseckiego.
Sergiusz Piasecki był człowiekiem prawicy. Mogłoby się wydawać, że dla mnie – osoby o poglądach lewicowo-liberalnych – jego twórczość powinna być nie do przyjęcia. Nic bardziej mylnego. Powiem więcej: wspomniane dwie powieści uważam za lektury obowiązkowe dla litewskich Polaków. Dlaczego?
Po pierwsze, ze względu na akcję, która rozgrywa się w latach 1939–1943 na Wileńszczyźnie. Po drugie – ze względu na treść. Bohater powieści „Człowiek przemieniony w wilka”, Józef, jest członkiem polskiego podziemia. Piasecki, opisując okupacyjną rzeczywistość, nie ogranicza się do heroicznych postaw. Równolegle odsłania intrygi, karierowiczostwo, zwykłe łajdactwo – wszystko to, co także było częścią państwa podziemnego. To te cechy, o których – niezależnie od naszych poglądów – boimy się mówić głośno.
„W latach 1944 i 1945 r. Sergiusz Piasecki wiedział, że zło komunizmu zabierze nie tylko Wilno, ale zabierze całą Polskę i część Europy. Dlatego z przymusu zdecydował się na emigrację, zostając jednym z najwybitniejszych polskich emigracyjnych pisarzy – piszącym o istocie systemu komunistycznego, przestrzegającym całą Europę Zachodnią przed tym, czym w istocie jest system komunistyczny” – powiedział prezydent RP Karol Nawrocki podczas powtórnego pogrzebu pisarza.
Komentarz opublikowany w wydaniu magazynowym dziennika „Kurier Wileński” Nr 40 (113) 04-10/10/2025