W środę w Muzeum Sztuki Użytkowej w Wilnie zostanie otwarta wystawa „Unia Lubelska i jej epoka w twórczości Jana Matejki”. Jej sztandarowym dziełem jest monumentalny obraz malarza „Unia Lubelska”, który został przywieziony na Litwę specjalnie z Lublina, gdzie na Zamku Lubelskim eksponowany jest na co dzień.
— Jest to ogromne przedsięwzięcie muzealne, patrząc zarówno ze strony technicznej, jak też wymiaru kulturowego i stało się to możliwe dzięki zaangażowaniu instytucji muzealnych i kulturowych z Polski i Litwy — powiedział „Kurierowi” kurator wystawy Marijus Uzorka z Muzeum Narodowego Pałac Władców Wielkiego Księstwa Litewskiego. Do Wilna sprowadzono nie tylko obraz „Unia Lubelska”, ale również wiele innych oryginałów z pożyczonych z ekspozycji Muzeum Narodowego w Warszawie i Krakowie.
— 11 oryginalnych eksponatów przyjechało do nas z Warszawy i 9 z Krakowa. W sumie ekspozycja zawiera 27 dzieł. Pozostałe to reprinty odtworzone dzięki przedstawionym nam przez Muzeum Narodowe w Warszawie cyfrowym kopiom — wyjaśnił nam kurator wystawy.
Organizatorami wystawy po polskiej stronie są oprócz muzeów z Warszawy i Krakowa też polski instytut Adama Mickiewicza oraz Instytut Polski w Wilnie. Ze strony litewskiej wystawę wspiera Muzeum Narodowego Pałac Władców Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Muzeum Sztuki Użytkowej Wilnie, gdzie właśnie rozmieściła się ekspozycja w centrum ze sławnym dziełem polskiego mistrza pędzla historycznego.
Po „Bitwie pod Grunwaldem” obraz „Unia Lubelska” jest największym i nie mniej znanym dziełem artystycznym polskiego mistrza. Obraz został namalowany w 1869 roku, z okazji rocznicy 300-lecia Unii Lubelskiej. Jest wyrazem przejścia malarza od twórczości przesiąkniętej krytyką dziejów do prac przedstawiających w świetle glorii dzieje historie Polski oraz Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Za „Unię Lubelską” Matejko został odznaczony w 1870 roku francuskim orderem Legii Honorowej ustanowionym w 1802 roku przez Napoleona.
Oprócz „Unii Lubelskiej” będzie można obejrzeć 24 kolejne szkice i obrazy Matejki, z których najbliżej tematyki wileńskiej jest obraz przedstawiający króla Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną w pałacu Radziwiłłów w Wilnie.
Wileńska ekspozycja „Unia Lubelska i jej epoka w twórczości Jana Matejki” zawiera też kamea (szlachetny kamień ozdobiony wypukłym reliefem) oraz kopie dokumentów pochodzących z przedstawianego okresu.
Obecna wystaw jest już trzecią przedstawiającą twórczość wybitnego polskiego artysty. Pierwsza została zorganizowana jeszcze w 1959 r. w wileńskim Ratuszu (wtedy Wileńskie Muzeum Sztuki). Wtedy z muzeów w Krakowie, Warszawie, Wrocławia, Poznania, Łodzi do Wilna przywieziono ponad 140 dzieł Jana Matejki pochodzących również z prywatnych kolekcji oraz kolekcji polskich uczelni. Dopiero po 40 latach, w 1999 r. od 14 kwietnia do 10 września, zorganizowano w Wilnie drugą wystawę dzieł Matejki. Wtedy do Wilna przywieziono największy obraz mistrza „Bitwę pod Grunwaldem”.
Tym razem wystawa przedstawiająca twórczość artysty jest organizowana z okazji obchodów 440. rocznicy Unii Lubelskiej. Wystawie patronują ministrowie kultury Polski i Litwy Bogdan Zdrojewski i Remigijus Vilkaitis.
Ekspozycja jest finansowana prawie w całości (koszta transportu, ubezpieczenie dzieł sztuki) przez polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu promocji Polski na Litwie, dlatego organizatorzy po litewskiej stronie nie ponoszą prawie żadnych kosztów.
Otwarcie wystawy odbędzie się w środę, 18 listopada o godz. 16. Wystawa potrwa do 2010 r. 28 marca. Wstęp dla zwiedzających jest płatny.
Z okazji obchodów 440. rocznicy, w dniach 19-20 listopada, również w Muzeum Sztuki Użytkowej odbędzie się międzynarodowa konferencja historyczna „Unia Lubelska — idea i ciągłość”. Wezmą w niej udział ponad 30 historyków z Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy.
Unia Lubelska
Obraz (olej, płótno, 298×512 cm) namalowany w 1869 r. jest jednym ze znanych dzieł malarskich Jana Matejki tworzących cykl poświęcony historii Polski. Upamiętnienia unię Polski i Litwy zawartą na sejmie w Lublinie w 1569 r. Kompozycja skupia się na ceremonii zaprzysiężenia unii w renesansowym wnętrzu Zamku Lubelskiego. Unia Lubelska uchodzi za jedno z najlepszych dzieł Matejki. Po drugiej wojnie światowej, zrabowany przez Niemców obraz odnaleziono we wsi Przesieka w Karkonoszach, wraz z dwoma innymi dziełami Matejki. Na pamiątkę tego wydarzenia, wieś przez krótki czas nazywała się Matejkowice. Obraz jest własnością Muzeum Narodowego w Warszawie, a znajduje się w depozycie w Muzeum Lubelskim na zamku w Lublinie.
Jan Alojzy Matejko
Urodził się w Krakowie w czerwcu 1838, zm. również w Krakowie 1 listopada 1893. — Polski malarz, twórca obrazów historycznych i batalistycznych, znany historiozof. W latach 1852-1858 studiował u Władysława Łuszczkiewicza i Wojciecha Stattlera w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie. W1873 r. sam został dyrektorem tej szkoły. Uczniami Matejki byli, między innymi, znani polscy twórcy Jacek Malczewski i Stanisław Wyspiański.