31 sierpnia, mija 25. rocznica gdy, kwadrans przed północą, Litwę opuścił ostatni żołnierz wojska rosyjskiego. Rosyjscy żołnierze stacjonowali w kraju od 1940 r.
– Faktem jest to, że wojsko rosyjskie Litwę opuściło wcześniej niż Polskę, Niemcy, Łotwę czy Estonię. Możliwe to było dzięki przychylności Borysa Jelcyna oraz udanej i konsekwentnej naszej dyplomacji. Idąc polityczną, pokojową drogą do wyzwolenia naszej ojczyzny, zawsze mieliśmy wyznaczony przed sobą podstawowy cel, priorytet. Naszym głównym celem było stworzyć na Litwie demokratyczny ruch polityczny, zorganizować wolne wybory i stworzyć prawdziwy, reprezentacyjny parlament. Ruch na rzecz Przebudowy (Sąjūdis) te cele urzeczywistnił – powiedział „Kurierowi Wileńskiemu” były przewodniczący Najwyższej Rady, pierwszy przywódca niepodległej Litwy, Vytautas Landsbergis.
24 lutego 1990 odbyły się pierwsze wolne wybory w Litewskiej ZSRR. Zwyciężyli przedstawiciele Sąjūdisu. 11 marca 1990 Vytautas Landsbergis lider Sąjūdisu został przewodniczącym Rady Najwyższej Litwy, tego dnia ogłoszona została niepodległość Republiki Litewskiej.
– Po ogłoszeniu niepodległości w 1990 roku, dążyliśmy do otrzymania wsparcia międzynarodowego i do uznania naszego kraju na arenie politycznej w celu ochrony przed byłą metropolią. Otrzymaliśmy takie uznanie – podkreślił Vytautas Landsbergis.
Kwestię wycofania z kraju wojsk radzieckich litewskie władze podjęły tuż po odzyskaniu przez Litwę niepodległości w 1990 roku. Przed rozpoczęciem wycofywania z Litwy armii rosyjskiej, w kraju stacjonowało ok. pięciu dywizji – ok. 34,6 tys. żołnierzy, 1 000 czołgów, ok. 180 samolotów, 1 901 pancerników. Litwa była pierwszym krajem bałtyckim, który opuściła rosyjska armia. Po upadku Związku Radzieckiego, 31 stycznia 1992 roku, negocjacje zostały odnowione, a 8 września Vytautas Landsbergis i Borys Jelcyn podpisali w Moskwie ostateczne porozumienie, w którym ustalono harmonogram wyprowadzenia wojsk rosyjskich z Litwy.
– Po nawiązaniu dyplomatycznych stosunków ze światem, a także z demokratyczną Rosją, zaczęliśmy dążyć do tego, aby jak najszybciej z Litwy wyprowadzono pozostałe wojska rosyjskie. Taką umowę, z Jelcynem, podpisaliśmy 8 września 1992 roku. Wyprowadzenie wojsk rosyjskich z Litwy miało nastąpić 31 sierpnia w 1993 roku. I to osiągnęliśmy. Gdy na Litwę przyjechał z wizytą śp. papież Jan Paweł II, byliśmy wolni. Papież pobłogosławił już niepodległy kraj – zaznaczył Vytautas Landsbergis.
W 1940 roku Armia Czerwona zajęła Litwę, rozpoczynając 50-letnią okupację kraju. Dopiero 11 marca 1990 roku Litwa ogłosiła deklarację niepodległości i rozpoczęła negocjacje z rządem sowieckim w sprawie wycofania wojsk sowieckich z Litwy. Sowieci nie chcieli się na to zgodzić.
W odpowiedzi Związek Radziecki wprowadził czołgi do Wilna. 13 stycznia 1991 roku Armia Radziecka dokonała szturmu na wieżę telewizyjną ochranianą przez ludność cywilną, a przede wszystkim studentów. Mieszkańcy Litwy bronili przed komandosami Michaiła Gołowatowa wejścia do studia, w którym do ostatniej chwili nadawany był program wolnej Litwy. Ludzie kładli się na ziemię, tworząc żywe zapory przed gąsienicami czołgów. Tego dnia zginęło w Wilnie 14 osób (13 cywilów oraz żołnierz sowiecki, 15 osoba zmarła w lutym), a ponad 600 zostało rannych. Następnego dnia Litwini przyszli tłumnie oddać hołd zabitym. Szturm na parlament nie nastąpił. 21 sierpnia 1991 załamał się w Moskwie pucz Janajewa i sowieckie siły opuściły wieżę telewizyjną w Wilnie, a na placu Łukiskim obalono pomnik Lenina.