| Fot. Marian Paluszkiewicz
W 2021 r. Muzeum Adama Mickiewicza w Wilnie obchodzi 110. rocznicę powstania. Muzeum przy ul. Bernardyńskiej 11 przyjmuje zwiedzających już od ponad wieku.
Z okazji urodzin pracownicy placówki zorganizowali Środę Literacką pt. „Kilka odsłon z dziejów Muzeum Adama Mickiewicza”. Spotkanie, które odbyło się 22 września, poprowadzili Rimantas Šalna, były wieloletni dyrektor placówki, oraz Alicja Dzisiewicz, kustosz, autorka licznych publikacji poświęconych tematyce mickiewiczowskiej. Goście wydarzenia poznali wiele, dotychczas mało znanych faktów dotyczących historii powstawania wileńskiego muzeum. Przy dawnym zaułku Bernardyńskim wieszcz mieszkał od Wielkanocy do czerwca 1822 r., gdy przygotowywał do druku poemat „Grażyna”.
Pierwsza wzmianka o założycielu muzeum
Za datę założenia placówki uważany jest dzień 23 września 1911r. Właśnie wtedy pojawiła się pierwsza wzmianka o jego założycielu. „23 września 1911 r. wileński „Tygodnik Ilustrowany” opublikował artykuł, w którym przedstawił Jana Konrada Obsta, śpiewaka operowego, dziennikarza, redaktora pisma „Kwartalnik Litewski”, oraz jego żonę Różę. Małżeństwo właśnie przeprowadziło się z Petersburga do Wilna. Kilka lat wcześniej para kupiła dom przy ul. Bernardyńskiej 11, gdzie według wileńskiej legendy Adam Mickiewicz mieszkał i przygotowywał do druku „Grażynę”. W pokoju Mickiewicza pod tapetą Obst znalazł potwierdzenie tej legendy – tablicę pamiątkową: „Tu pisana Grażyna / 1822”. Obst twierdził, że obecnie „przygotowuje się” tu Muzeum Adama Mickiewicza” – opowiadała Alicja Dzisiewicz.
Rodzina Obstów przywiozła do Wilna kolekcję cennych książek, mebli, dywanów, obrazów, dokumentów z powstania w 1863 r. i wiele innych przedmiotów, które rozmieściła na drugim piętrze – w prywatnych pokojach Obstów. Zgromadzone w rodzinnej kolekcji portrety, litografie i inne przedmioty związane ze słynnym poetą i jego dziełami stały się częścią ekspozycji nowo otwartego Muzeum Adama Mickiewicza.
„Otwarte w 1911 r. muzeum czynne było zaledwie trzy lata, do wybuchu pierwszej wojny światowej. W późniejszym okresie muzeum też nie mogło sprawnie funkcjonować – najpierw wojna z bolszewikami w 1919 r., potem perypetie powojenne, wreszcie wybuch drugiej wojny światowej” – mówił Rimantas Šalna.
Po 27 latach pobytu w Wilnie rodzina Obstów postanowiła przenieść się do kupionego majątku w Rubnie. 19 stycznia 1938 r. Obst podpisał „Akt darowizny” – przekazał budynek przy ul. Bernardyńskiej 11, z muzeum i eksponatami, na rzecz Uniwersytetu Stefana Batorego. W niespełna rok od chwili podpisania dokumentu przez Obsta wybuchła druga wojna światowa. Ekspozycja została częściowo rozgrabiona, część pamiątek jednak udało się zachować, została przechowana przez pracowników uniwersytetu.
Muzeum zostało odnowione i ponownie otwarte w setną rocznicę śmierci poety, w 1955 r. dzięki staraniom profesora Uniwersytetu Wileńskiego, Lwa Władymirowa, rektora Jonasa Buczasa (lit. Jonas Bučas) i prof. Czesława Kudaby (lit. Česlovas Kudaba).
Czytaj więcej: Adam Mickiewicz po polsku
Losem muzeum zainteresowało się wiele wpływowych ludzi
| Fot. Marian Paluszkiewicz
W czasach sowieckich muzeum faktycznie działało, ale było niedostępne dla zwiedzających. Nie wiadomo nawet, czy dzisiaj muzeum istniałoby, gdyby w 1990 r. jego dyrektorem nie został litewski poeta i publicysta, Rimantas Šalna.
„Pomieszczenie, które należało do muzeum, było w opłakanym stanie i wymagało gruntownego remontu. Pierwsi pomoc zaoferowali śp. wileńska dziennikarka Halina Jotkiałło i jej mąż, pisarz, publicysta, autor wielu książek o wieszczu – Jerzy Surwiło. Dzięki ich publikacjom, m.in. na łamach »Kuriera Wileńskiego«, losem muzeum zainteresowało się wiele wpływowych ludzi. Polski tenor Wiesław Ochman pomógł wykupić sąsiadujące z muzeum mieszkanie stróża i poszerzyć placówkę. W 1998 r., w dwusetną rocznicę urodzin poety, fasada domu Adama Mickiewicza została wyremontowana dzięki pieniądzom Jerzego Teichmanna, męża ówczesnej ambasador RP na Litwie, Eufemii Teichmann. Sprezentowali oni także muzeum popiersie wieszcza” – opowiadał Rimantas Šalna.
Muzeum miejscem wielu spotkań i wydarzeń kulturalnych
Odbywały się tu prezentacje książek, zajęcia edukacyjne dla uczniów szkół polskich i litewskich. W 2009 r. odrodzono tu przedwojenną tradycję spotkań intelektualnych – słynnych przedwojennych Śród Literackich, które dawniej odbywały się w Celi Konrada. Tradycją stały się organizowane co roku konkursy poetyckie, a także wystawy poświęcone wybitnym osobom związanym z Wilnem. Najwięcej pomocy muzeum zyskało dzięki wsparciu mecenatów. Od lat placówkę wspierają przyjaciele z Polski, gdzie zainteresowanie postacią Adama Mickiewicza jest ogromne. Pomaga również Uniwersytet Wileński, do którego placówka należy.
Czytaj więcej: Niezrealizowane wizje architektów wileńskich – pomniki Adama Mickiewicza
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Muzeum wieszcza popularne wśród turystów
„Większość stanowią turyści z Polski. W latach 2016–2018 muzeum odwiedzało nieco ponad 15 000 tys. osób rocznie. 2019 stał się rokiem rekordowym – muzeum przyjęło prawie 24 000 gości. W roku 2020, w czasie wolnym od kwarantanny, przyjęliśmy nieco ponad 2 000 zwiedzających” – mówiła Alicja Dzisiewicz.
Reorganizacja placówki
Zasadnicze zamiany zaszły po reorganizacji muzeum. Na emeryturę poszedł Rimantas Šalna, wieloletni dyrektor placówki. 1 stycznia br. Muzeum Adama Mickiewicza zostało wcielone do nowej formacji uniwersytetu – do Muzeum Uniwersytetu Wileńskiego. Powstało na bazie dawnego Muzeum Nauki UW. Obowiązki dyrektora Muzeum UW Od 1 sierpnia 2020 r. pełni Monika Ramonaitė – doktorantka na Wydziale Historii UW, lektor Wydziału Medycznego UW.
