Więcej

    Niezrealizowane wizje architektów wileńskich – pomniki Adama Mickiewicza

    Czytaj również...

    Granitowy monument o wysokości 4,5 m jest dziełem litewskiego rzeźbiarza Gediminasa Jokūbonisa
    | Fot. Marian Paluszkiewicz

    Kiedy w 1898 r., z okazji setnej rocznicy urodzin Adama Mickiewicza, odsłonięto pomniki poety w Krakowie i Warszawie, w Wilnie Polacy również rozpoczęli starania o zezwolenie na wzniesienie pomnika.

    Odlana z brązu 6-metrowa postać wieszcza, dłuta Henryka Kuny, miała stanąć na 13-metrowym granitowym cokole
    | Fot. archiwum

    „Rząd carski pozwolił postawić pomnik Mickiewiczowi w Warszawie, ale nie było żadnej pewności, że tak ,,zuchwały” zamiar da się zrealizować w Wilnie. Zwłaszcza, że w pałacu pobiskupim pewnie i ciągle buńczucznie czuł się urzędujący generał-gubernator. Dlatego też wobec trwającego terroru, wileńska społeczność polska mogła jedynie zorganizować natychmiastową zbiórkę składek, za które ufundowano brązowe popiersie wieszcza zlokalizowane w akademickim kościele św. Janów. Popiersie zostało odsłonięte w 1899 r. w prawej nawie kościoła św. Janów, dokładnie w tym miejscu, gdzie Mickiewicz, student Uniwersytetu Wileńskiego, zwykł był słuchać mszy świętej (…)” – tak opisuje tamte wydarzenia Mieczysław Jackiewicz w publikacji „Wilno w XX wieku. Ludzie i wydarzenia”.

    Wilnianie nie przestali jednak myśleć o pomniku wieszcza na jakimś placu lub w parku. Zasłużony dla miasta filantrop Józef Montwiłł rozpoczął nawet budowę niewielkiego pomnika w prywatnym, ale dostępnym dla mieszkańców parku na Rossie. Kiedy ustawiono tam cokół, na którym miała stanąć wyniosła figura, mająca w brązie przedstawić poetę z młodych, filareckich lat, władze carskie wyniosły rozkaz „bezzwłocznego zaniechania dalszych prac”.

    Reklama (dobiera algorytm zewnętrzny na podst. ustawień czytelnika)

    Dopiero po wybuchu rewolucji 1905 r. społeczność wileńska uznała, że nadszedł odpowiedni czas na budowę pomnika wieszcza.

    „Rozważano wówczas możliwość ustawienia posągu na Górze Trzykrzyskiej. Powołano Komitet Budowy Pomnika, na łamach „Kuriera Litewskiego” ogłoszono składkę, ale lokalne władze rosyjskie natychmiast zareagowały na „derzost” bezczelnego dziennika i rozkazały natychmiast zamknąć rubrykę składek (…) – pisze Mieczysław Jackiewicz.

    Oficjalnie sprawa ucichła aż do 1921 r. Rada miejska powołała nowy komitet ds. budowy pomnika wieszcza na czele z prof. Ferdynandem Ruszczycem. W 1924 r. kierownictwo komitetu przejął gen. Lucjan Żeligowski, wielki entuzjasta budowy pomnika.

    Tymczasowa wersja pomnika wieszcza o wysokości 12,5 metra powstała z drewna
    | Fot. pl.wikipedia.org

    ,,Trudności gospodarcze i okres inflacji poważnie ograniczyły aktywność Komitetu, a wyraźnym osłabieniem jego prestiżu stał się wyjazd z Wilna gen. Żeligowskiego, który jako osadnik wojskowy zamieszkał w majątku Andrzejewo koło Turgiel i zajął się uprawą lnu. Ze swoistego letargu obudził Komitet dopiero Zbigniew Pronaszko, który przedłożył gotowy projekt pomnika Mickiewicza. Artysta ten w swej krakowskiej pracowni wykonał utrzymany w koncepcji formistycznej projekt pomnika. Tymczasowa wersja pomnika, wysokości 12,5 metra, powstała z drewna. Zaszokowani nowoczesną formą pomnika zarówno członkowie Komitetu Budowy, jak i przedstawiciele władz miejskich, nie wyrazili zgody na jego przyjęcie, zdecydowanie też odmówili lokalizacji na placu przed wileńskim ratuszem. Zainteresowane propozycją Pronaszki były natomiast władze wojskowe. Za wiedzą i aprobatą Marszałka Piłsudskiego makietę Pronaszki ustawiono na terenie wileńskiego garnizonu nad Wilią przy ulicy Sportowej” – czytamy w publikacji „Wilno w XX wieku. Ludzie i wydarzenia”. Co ciekawe, nie zmieniła się nazwa ulicy biegnącej wzdłuż Wilii w okolicach gmachu byłego Pałacu Sportu.

     Uroczyste otwarcie pomnika odbyło się 31 października 1924 r. w obecności Marszałka Piłsudskiego, generalicji i władz miasta.  Wilnianom jednak pomnik się nie spodobał. Wilnianie nazwali ten pomnik „kikimora” i gdy w 1939 r. przeszła nad miastem silna burza z piorunami, a jeden z nich, uderzając w pobliskie drzewo, doszczętnie zniszczył makietę Pronaszki, nikt już tego pomnika nie próbował odbudować.

    Pomnik Adama Mickiewicza miał stanąć pośrodku placu Elizy Orzeszkowej (obecnie Vinco Kudirkos)
    | Fot. Marian Paluszkiewicz

    W 1931 r. Komitet Budowy Pomnika pod przewodnictwem gen. Żeligowskiego zaproponował realizację pomnika według projektu rzeźbiarza Henryka Kuny.

    Adam Mickiewicz miał zostać przedstawiony jako pielgrzym patrzący w dal. Odlana z brązu 6-metrowa postać wieszcza miała stanąć na 13-metrowym granitowym cokole. Na czterech jego ścianach miało się znajdować 12 płaskorzeźb, przedstawiających sceny z ,,Dziadów”.

    Kuna zaproponował dwa rozwiązania lokalizacji pomnika. W pierwszym miałby on stanąć pośrodku placu Elizy Orzeszkowej (obecnie Vinco Kudirkos), w drugim – w pobliżu tego placu na osi ulicy Mickiewicza (obecnie Giedymino), frontem do Katedry. Prace nad pomnikiem szły jednak bardzo wolno. Dopiero w 1939 r. odlany w brązie pomnik zamierzano sprowadzić z Warszawy. Zabrakło jednak poważnej kwoty na transport. Na jej zebranie i dokończenie dzieła Kuny nie starczyło czasu – wybuchła II wojna światowa. 

    W pobliżu pomnika ułożono 6 płaskorzeźb z niezrealizowanego projektu Henryka Kuny
    | Fot. Marian Paluszkiewicz

    W 1939 r. hitlerowcy zniszczyli w Warszawie odlany w brązie posąg i uzyskany w ten sposób metal wywieźli do fabryki zbrojeniowej. Po wojnie, na dawnym placu Orzeszkowej, ustawiono pomnik sowieckiego generała Iwana Czerniachowskiego, jego imieniem także został nazwany plac.  Obecnie jest to plac Vincasa Kudirki, tu też stoi pomnik działacza narodowego, autora hymnu litewskiego.

     Rimantas Šalna, były dyrektor wileńskiego Muzeum Adama Mickiewicza, zauważa, że ponownie do tematu wzniesienia pomnika poety wrócono w 1955 roku.
    – Był to rok bogaty w wydarzenia poświęcone postaci wieszcza. Z okazji setnej rocznicy śmierci poety wznowiona została działalność wileńskiego Muzeum Adama Mickiewicza, otwarto Bibliotekę Publiczną im. Adama Mickiewicza w Wilnie.  W 1955 r. przypomniano też o niezrealizowanych projektach pomnika w Wilnie. Co prawda pomnik poety został odsłonięty dopiero w roku 1984, ale pierwsze po wojnie kroki zostały poczynione akurat wtedy – tłumaczy Šalna w rozmowie z Kurierem Wileńskim.

    Czytaj więcej: Ważna data w historii Muzeum Adama Mickiewicza w Wilnie

    Pomnik Adama Mickiewicza stanął na placyku pomiędzy kościołem św. Anny i bernardyńskim. Granitowy monument o wysokości 4,5 m jest dziełem litewskiego rzeźbiarza Gediminasa Jokūbonisa. W pobliżu pomnika ułożono 6 płaskorzeźb z niezrealizowanego pomnika wieszcza autorstwa Henryka Kuny.


    Reklama (dobiera algorytm zewnętrzny na podst. ustawień czytelnika)

    Afisze

    Więcej od autora

    Zdewastowanie Kalwarii Wileńskiej — efekt antyreligijnej nagonki rozpoczętej przez władze sowieckie

    Walka z religią Był to efekt antyreligijnej nagonki rozpoczętej przez władze sowieckie. W 1929 r. z polecenia Stalina rozpoczęto walkę z religią poprzez utworzenie organizacji propagującej ateizm — Związku Wojujących Bezbożników. Kampania wymierzona była głównie przeciwko cerkwi prawosławnej, a także innym konfesjom. Nowa ateistyczna organizacja była...

    Od końca maja w wileńskiej komunikacji miejskiej nowy system skanowania biletów

    Instalacja nowych aparatów w autobusach i trolejbusach czy układanie kabli elektrycznych odbywają się w nocy. — Nowy system skanowania biletów ma być bardziej przyjazny dla pasażerów — mówi w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” Neringa Žukauskaitė, kierowniczka Działu Marketingu i Komunikacji...

    Miłość do kultury polskiej trzeba rozwijać od małego

    Z satysfakcją stwierdzam, że z roku na rok zainteresowanie dziecięcym festiwalem nie maleje, a wręcz odwrotnie, rośnie – mówi Apolonia Skakowska, prezes Centrum Kultury Polskiej na Litwie im. Stanisława Moniuszki. Tegoroczna edycja festiwalu odbyła się 17 marca w Domu Kultury Polskiej...

    110 lat teatru na Pohulance

    Został zaprojektowany przez architektów Aleksandra Parczewskiego i Wacława Michniewicza. Budowę Teatru Wielkiego w Wilnie, na Pohulance, zainicjował Hipolit Korwin-Milewski. Dzięki własnemu wkładowi finansowemu oraz składkom społecznym innych wilnian Polaków doprowadził do realizacji tego przedsięwzięcia. Zespół, któremu przyszło tu działać, miał...