Więcej

    Relacja Haliny Jotkiałło 13 stycznia 1991. „Dziś żaden uczciwy człowiek nie powinien siedzieć w domu”

    Publikujemy relację Haliny Jotkiałło pt. „Z mojej ulicy” z dnia 13 stycznia 1991 roku. Ówczesna dziennikarka „Kuriera Wileńskiego”, której reportaż mógł ukazać się w druku dopiero 16 stycznia wspomnianego roku, opisuje trwogę, jaka spadła wtedy na całą Litwę i Wilno.

    Czytaj również...

    Z mojej ulicy

    W ubiegły czwartek, po rozmowie z Jerzym Jarzębowskim, pełnomocnikiem PKZ w Wilnie zapewniłam, że wywiad wkrótce zostanie opublikowany w „Kurierze”. Nie potrafię w wytłumaczyć, dlaczego, ale dodałam… jeśli „Kurier” w ogóle się ukaże.

    Pan Jerzy uznał to z pewnością za żart, bo odrzekł: „No, tak źle to nie będzie”.

    W piątek w południe, gdy odtwarzałam nagranie, moją uwagę zwrócił huk na ulicy. Z jedenastego piętra dojrzałam pędzące na ogromnej szybkości samochody opancerzone. Wkrótce w drzwiach mego gabinetu stał uzbrojony, wściekle spoglądający komandos, manipulujący coś przy automacie.

    Gazety nie ma. Smutno

    Na uwagę, żeby zaprzestał  pstrykania, butnie odpalił: „stal nie lubit rżawiet’” (pol. stal nie lubi rdzewieć) i potrącił mnie automatem. Widziałam więc oczy „wyzwoliciela” z półmetrowej odległości. Moja pogarda nie zrobiła na nim najmniejszego wrażenia. W roztargnieniu zamiast do torebki schowałam magnetofon do biurka. Prawdopodobnie go nigdy nie odzyskam.

    Sobota. Gazety nie ma. Smutno. Kilkakrotnie zjeżdżam windą na dół. Jak magnes przyciągają setki ludzi stojących od wczesnego rana przy gmachu Litewskiego Radia i Telewizji. Spokojnie rozmawiają, słuchają przez głośniki relacji z obrad parlamentu, komunikatów. Nad głowami powiewają litewskie flagi narodowe. Przy wejściu do „starego” gmachu jest biało-czerwona. Cieszę się, że Polacy tu są. Stąd przecież nadawane są audycje radiowe i telewizyjne w języku polskim, tu pracują moi byli koledzy redakcyjni.

    Biało-czerwona obok żółto-zielono-czerwonej

    Wilnianka pani Teresa Brużewicz wytrwale trzyma drzewce, na nim barwy: biała i czerwona. A obok żółto-zielono-czerwone. Biegnę na przeciwległą ulicę. Przy Międzymiastowej Centrali Telefonicznej zgromadzili się ludzie. Polski sztandar też jest.

    Na placyku rozłożono ognisko, ludzie ogrzewają ręce. Rozmawiają o zajęciu przez wojsko Domu Prasy. Ktoś zaznacza: „nie damy stacji”. Mój Boże, o czym oni mówią, przecież widziałam na własne oczy, jak okupowali naszą redakcję, pytam, czy są pracownikami centrali.

    — Nie — pada odpowiedź. — Ale dziś żaden uczciwy człowiek nie powinien siedzieć w domu. Solidaryzują się ze wszystkimi ludźmi Litwy i chcemy pokazać swoją pogardę dla takich metod postępowania ze strony sowietów. Wieczorem ludzi jest znacznie więcej. Zarówno przy gmachu Radia i TV, jak i przy Centrali Telefonicznej. Dzień minął szczęśliwie. Nic się w zasadzie tragicznego nie wydarzyło. Dzięki Bogu. Widocznie poprzestali u Domu Prasy.

    „Jak wam, Litwinom, spojrzę w oczy”

    Tego, czego byłam świadkiem w kilka godzin później, nie zapomnę do końca życia. Nie potrafię wykreślić z pamięci drżącego w posadach 9-kondygnacyjnego budynku mieszkalnego. Sypiących się szyb ze wszystkich pobliskich domów, przerażonego spojrzenia sąsiadki — Rosjanki, ukrywającej swe dwie córeczki pod kołdrami. Szyby w jej mieszkaniu wyleciały. Lamentowała: „zwierzęta, co oni robią? Jak wam, Litwinom, będę mogła teraz spojrzeć w oczy”. Pocieszam ją, że nie jest winna. Ale w momencie, gdy na dole rozlegają się setki wystrzałów, gdy wtóruje im huk z działa ogromnego czołgu, gdy reflektory dosłownie zaglądają do każdego mieszkania, moje słowa pociechy, czuję to, brzmią fałszywie.

    Trudno, ale w tamtej chwili nie mogłam inaczej. Nie potrafię, zapomnieć oczu młodej kobiety, której mąż jest tam na dole, a za drzwiami dwoje dzieci. Klęczy na klatce schodowej z uniesionymi do góry rękoma i modli się.

    Do mego mieszkania, mimo że to wysokie piętro, że okna wychodzą na podwórze, przenika żrący dym, cuchnie gazem. Czymś takim rzucają w ludzi. Rannych dźwigają do karetek pogotowia. Raptem dostrzegam kobietę biegnącą na czołg. Policja jest szybsza. Chwytają desperatkę.

    W Polsce 13 grudnia — na Litwie 13 stycznia

    13 stycznia, niedziela. Feralna trzynastka. W Polsce trzynastego grudnia, u nas trzynasty stycznia.

    Ludzie stoją w milczeniu. Przy chodniku płoną świece i znicze. Leżą kwiaty. Podchodzą dzieci, składają po dwa goździki. Być może, nie bardzo zdają sobie sprawę z tragedii, jaka rozegrała się minionej nocy.

    WIĘCEJ NIŻEJ | Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    …Przy Centrali Telefonicznej tłum stoi w milczeniu. Nie potrafią już mówić. Wśród sztandarów widzę biało-czerwony. To rodzina państwa Bartoszewiczów.

    — Pracujecie tu? — Nie, ale chcemy, żeby nasze dzieci widziały, jaka niesprawiedliwość się dzieje. Potem panią Teresę Brużewicz, pana Andrzeja Czernickiego, jak też rodzinę Bartoszewiczów spotykam wśród wielu innych Polaków na placu przy parlamencie.

    Wszyscy razem skandujemy: „Lietuwa, Lietuwa” (pisownia oryginalna — przyp. red.), uczestniczymy we Mszy świętej. Litwini podchodzą do nas. Słyszymy raz po raz: „cieszymy się, ze jesteście z nami, Bóg niech nas wszystkich ma w swojej opiece”.

    Przedsiębiorca-ofiarodawca rozdał szyby do wymiany…

    Na Konarskiego ciężarówka z gotowymi szybami. Ludzie spokojnie stoją w kolejce. Dwaj robotnicy uwijają się żwawo.

    — Skąd przywieźliście szkło? — Z UPTK-2, przecież w waszych domach tyle jest dzieci, jest zimno… Nie jestem pewna, czy dobrze dosłyszałam nazwę przedsiębiorstwa-ofiarodawcy. Nie wypadało przepytywać. Wszyscy się śpieszyli…

    WIĘCEJ NIŻEJ | Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    W poniedziałek do późna w nocy na ulicy Konarskiego stoją ludzie. Kwiatów i zniczy — coraz więcej. Po przeciwległej stronie opancerzone samochody, czołgi i uszeregowani żołnierze z automatami i nahajkami, a za ich plecami— ci, z czerwonymi opaskami na rękawach — „obrońcy ludu”.

    Jeśli Bóg da i będę żyła, wytłumaczę wnukowi, co to jest faszyzm i agresja. O jedno będę prosiła Stwórcę, żebym nie musiała utożsamiać faszysty i agresora z narodem największego mocarstwa Świata.

    Halina Jotkiałło,
    13 stycznia 1991 r.,
    opublikowane w „Kurierze Wileńskim”
    16 stycznia

    Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Afisze

    Więcej od autora

    IX Międzynarodowy Konkurs-Festiwal Polskiej Muzyki Fortepianowej poświęcony Fryderykowi Chopinowi

    Konkurs-Festiwal odbywa się co trzy lata Konkurs-Festiwal odbywa się co trzy lata i jest jednym z najważniejszych, międzynarodowych projektów muzyki fortepianowej na Litwie, poświęcony wybitnemu polskiemu kompozytorowi Fryderykowi Chopinowi. Od 2017 roku projekt cieszy się uznaniem na poziomie międzynarodowym i...

    Przegląd BM TV z dr Katarzyną Biersztańską z programu „Bilingual Future”

    Rajmund Klonowski: W tym przypadku „bilingual” oznacza język angielski jako drugi. Z czy się to łączy? Katarzyna Biersztańska: Program jeszcze powstał w latach dziewięćdziesiątych w miejscowości Łomianki pod Warszawą, dokąd przyjechała brytyjska lingwistka Claire Selby. Dzieci Claire poszły do polskiego...

    „Verba-rze”: wystawa i warsztaty wicia palm wileńskich [GALERIA]

    Oba fotoreportaże wykonał nasz fotoreporter, Marian Paluszkiewicz. Otwarcie wystawy instalacji Granickiej i Vegysa oraz zdjęć Bartosza Frątczaka Warsztaty Agaty Granickiej z wicia palm Więcej na temat tych bardzo charakterystycznych wydarzeń w kolejnym numerze magazynu „Kuriera Wileńskiego”.

    Polscy harcerze na Litwie odznaczeni „Milito Pro Christo”. To medal Ordynariatu Wojska Polskiego

    Polscy harcerze z Litwy wzięli udział w uroczystościach podsumowania 20. rocznicy ogłoszenia Stefana Frelichowskiego patronem harcerzy — na których wręczono wspomniane odznaczenie — wspólnie z harcerzami z Polski, Łotwy, Ukrainy i świata. Podsumowanie 20. rocznicy ogłoszenia Frelichowskiego patronem harcerzy W lutym...