Co warto wiedzieć?
Wybory organizuje Główna Komisja Wyborcza. Wybory odbędą się we wszystkich 60 samorządach Litwy. Każdy samorząd ma jedną radę samorządu i jednego mera. Są oni wybierani na czteroletnią kadencję.
Liczba radnych w samorządach jest zróżnicowana. Zależy ona od tego, ile osób mieszka w danym samorządzie.
Na przykład Wilno ma ponad pół miliona mieszkańców, więc do samorządu miasta Wilna wybieranych jest najwięcej – aż 51 radnych. Birsztany mają mniej niż 5 tysięcy mieszkańców, dlatego tutaj zostanie wybrana najmniejsza liczba radnych – tylko 15 członków rady samorządu.
Kto może głosować w tych wyborach?
Prawo do obierania członków rady samorządu i mera przysługuje stałym mieszkańcom tego samorządu, którzy ukończyli 18 lat – obywatelom Republiki Litewskiej lub obywatelom innych państw, którzy posiadają zezwolenie na pobyt na Litwie.
Wyborcy mogą wybrać radnych i mera tylko wtedy, gdy zadeklarowali miejsce zamieszkania w tym samorządzie co najmniej 60 dni przed wyborami. 60 dni przed wyborami nastąpiło 4 stycznia 2023 roku. Dlatego, jeśli do tego dnia wyborca zadeklarował już swoje miejsce zamieszkania, będzie mógł głosować na członków swojej rady samorządu i mera. Jeśli wyborca przeprowadził się i zadeklarował swoje miejsce zamieszkania po 4 stycznia, zagłosuje na kandydatów tego samorządu, w którym mieszkał wcześniej.
Spis wyborców jest sporządzany na podstawie danych litewskiego Rejestru Mieszkańców, którym zarządza przedsiębiorstwo państwowe Centrum Rejestrów. Dzięki temu nikt nie zostanie dwukrotnie wpisany na listę wyborców.
Jak wynika z danych Głównej Komisji Wyborczej, prawo do głosowania w tych wyborach będzie miało łącznie około 2 mln 390 tys. wyborców. Na całej Litwie będą głosować w ponad 1920 lokalach wyborczych.
Swoją obecność na liście wyborców można sprawdzić na portalu usług elektronicznych www.rinkejopuslapis.lt lub dzwoniąc pod krótki numer informacyjny 1855 lub pod specjalnymi zwykłymi numerami telefonu (od 9 lutego 2023 r.).
Zawiadomienie o wyborach
Kodeks wyborczy stanowi, że gminne komisje wyborcze doręczają wyborcom zawiadomienia wyborcze. Są to zaproszenia informacyjne dla wyborców posiadających prawo głosowania do wzięcia udziału w głosowaniu.
Zawiadomienia te doręcza się osobiście tylko tym osobom, które mają prawo głosowania w domu.
W przypadku pozostałych wyborców zostaną one wrzucone do ich skrzynek pocztowych zgodnie z zadeklarowanym miejscem zamieszkania. Dlatego Główna Komisja Wyborcza apeluje do mieszkańców o stałe sprawdzanie swoich skrzynek pocztowych pod koniec lutego, w okresie poprzedzającym wybory.
Warto wiedzieć, że zawiadomienie o wyborach jest dokumentem o charakterze wyłącznie informacyjnym. Idąc na wybory nie trzeba go zabierać ze sobą.
Gdzie i kiedy głosować?
Wyborcy w wyborach do rad samorządów i wyborach merów mają prawo głosować nie tylko w dniu wyborów. Osoby, które nie mogą przyjść do lokalu wyborczego, mogą głosować z wyprzedzeniem (przedterminowo).
We wszystkich przypadkach, oddając głos, trzeba mieć dokument tożsamości: paszport, dowód osobisty, prawo jazdy, legitymację studenta lub emeryta lub inny oficjalny dokument zawierający zdjęcie i osobisty numer identyfikacyjny.
Obywatele innych państw, którzy chcą głosować w wyborach, muszą dodatkowo mieć przy sobie dokument wydany im przez oficjalne instytucje Republiki Litewskiej potwierdzający status stałego rezydenta (zezwolenie na pobyt czasowy lub stały na Litwie, w zależności od tego, czy dana osoba jest obywatelem państwa Unii Europejskiej, czy nie).
Głosowanie przedterminowe
Wyborcy, którzy nie mogą głosować w dniu wyborów, mają prawo głosować z wyprzedzeniem w wyznaczonych dniach w budynku samorządu lub (i) w innym miejscu przystosowanym do głosowania uzgodnionym z administracją samorządu.
Głosowanie przedterminowe odbędzie się 28 lutego, 1 i 2 marca 2023 r. w godzinach od 7 do 20.
Powtórne głosowanie odbędzie się w dniach 14, 15 i 16 marca 2023 r. w godzinach od 7 do 20.
Głosowanie w specjalnych lokalach wyborczych
Prawo do głosowania w specjalnych lokalach mają wyborcy przebywający w zakładach opieki zdrowotnej; mieszkający w instytucjach opieki społecznej lub opiekuńczej; odbywający służbę lub pracujący w wojsku; pełniący służbę cywilną i służbę na misjach; odbywający karę w miejscach aresztowania lub pozbawienia wolności oraz przebywający w areszcie i miejscach przesłuchań.
Głosowanie w lokalach specjalnych odbędzie się 1, 2 i 3 marca 2023 r. w godzinach pracy punktów specjalnych.
Powtórne głosowanie w lokalach specjalnych odbędzie się 15, 16 i 17 marca 2023 r. w godzinach pracy punktów specjalnych.
Personel specjalnych lokali wyborczych (np. lekarze, pielęgniarki lub personel administracyjny) nie ma prawa do oddania głosu w lokalach specjalnych.
Wykazy lokali specjalnych przed wyborami publikowane są na stronie internetowej Głównej Komisji Wyborczej pod adresem: www.vrk.lt.
Głosowanie w warunkach domowych
W warunkach domowych mogą głosować: wyborcy z niepełnosprawnością; osoby, które opiekują się osobami niepełnosprawnymi lub opiekujący się nimi w domu bliscy; wyborcy w samoizolacji; osoby, które czasowo straciły zdolność do pracy z powodu choroby; osoby powyżej 70. roku życia.
Wyborca, który ma prawo głosować z domu, może poprosić o przyznanie mu tego prawa, jeśli nie chce iść do lokalu wyborczego. Może wypełnić wniosek, że chce głosować w domu i złożyć go na ręce członka komisji wyborczej, który przyniósł zawiadomienie o wyborach.
Wniosek o głosowanie w warunkach domowych można również złożyć: pod krótkim numerem telefonu 1855 lub specjalnym numerem telefonu, pocztą elektroniczną Samorządowej Komisji Wyborczej oraz na stronie internetowej www.rinkejopuslapis.lt
Można to zrobić do 1 marca 2023 r.
Przed powtórnym głosowaniem wnioski wyborców, którzy nie złożyli wniosku o głosowanie z domu w momencie pierwszejtury głosowania, są przyjmowane do 15 marca 2023 r.
W wyznaczonych dniach głosowania w warunkach domowych członkowie komisji wyborczej przychodzą do wyborcy i przynoszą karty do głosowania.
Głosowanie w warunkach domowych odbędzie się 3 i 4 marca 2023 r. w godzinach od 8 do 20.
Powtórne głosowanie z domu odbędzie się 17 i 18 marca 2023 r. w godzinach od 8 do 20.
Głosowanie w dniu wyborów
Głosowanie w wyborach do rady samorządu i wyborach mera odbędzie się 5 marca 2023 r. w godzinach od 7 do 20.
Podczas pierwszej tury wyborcy otrzymają 2 karty do głosowania. Pierwsza karta będzie służyła do oddania głosu na członków rad samorządowych, druga na merów samorządów.
Jeżeli mer nie zostanie wybrany w pierwszej turze głosowania, zostanie zorganizowane powtórne głosowanie, które odbędzie się po dwóch tygodniach, tj. 19 marca 2023 r., w godzinach od 7 do 20.
Podczas powtórnego głosowania wyborcy otrzymają tylko jedną kartę do głosowania i wybiorą jednego mera spośród dwóch kandydatów, którzy otrzymali najwięcej głosów w pierwszej turze.
Ogłoszenie kandydatów i ich list
Zgodnie z Kodeksem wyborczym Główna Komisja Wyborcza co najmniej na 30 dni przed wyborami, tj. przed 3 lutego 2023 r., publikuje listy kandydatów z ramienia organizacji politycznych, koalicji biorących udział w wyborach do rad samorządów i wyborach merów, a także nazwiska kandydatów na merów.
Ogłaszane są numery wyborcze nadane drogą losowania dla list kandydatów poszczególnych organizacji politycznych, numery wyborcze kandydatów i inne informacje istotne dla wyborców, które są dostępne na stronie internetowej Głównej Komisji Wyborczej www.vrk.lt.
Reklama polityczna
Reklama polityczna oznacza rozpowszechnianie pozytywnej lub negatywnej informacji przez polityka państwowego, organizację polityczną, jej członka, uczestnika wyborczej kampanii politycznej, kandydata, w jakiejkolwiek formie i za pomocą wszelkich środków, odpłatnie lub nieodpłatnie, w okresie wyborczej kampanii politycznej lub między wyborczymi kampaniami politycznymi, w celu wywarcia wpływu na wynik wyborów lub wywarcia wpływu na motywację wyborców do głosowania w wyborach, lub w celu promowania polityka państwowego, organizacji politycznej, jej członka lub uczestnika wyborczej kampanii politycznej, kandydata, a także jego pomysłów, celów lub programu.
Płatna reklama polityczna jest zdefiniowana jako reklama polityczna, która jest przygotowywana, produkowana i/lub rozpowszechniana za opłatą lub która wykorzystuje zasoby finansowe do przygotowania, produkcji i/lub rozpowszechniania, z zaangażowaniem osób, które zwykle świadczą takie usługi za wynagrodzeniem.
Płatna reklama polityczna musi wyraźnie odróżniać się od innych rozpowszechnianych informacji. Od początku wyborczej kampanii politycznej do ogłoszenia ostatecznych wyników wyborów musi być wyraźnie oznaczona ze wskazaniem źródła finansowania, sponsora itp.
Nieoznakowana reklama polityczna jest uważana za ukrytą reklamę polityczną. Reklama polityczna oznaczona niezgodnie z ustalonymi wymogami i ukryta reklama polityczna są zabronione.
Kodeks wyborczy stanowi, że za reklamę polityczną nie uważa się:
- zwykłych komunikatów informacyjnych o działalności polityków państwowych, partii politycznych, kandydatów rozpowszechnianych bezpłatnie w okresie kampanii politycznej
- nieodpłatnych informacji o programach wyborczych rozpowszechnianych w środkach masowego przekazu zgodnie z zasadami obiektywizmu i równości uczestników kampanii zachowanymi przez twórców informacji publicznej i media w okresie kampanii politycznej
Przepisy zabraniają rozpowszechniania reklam politycznych:
- na pierwszej stronie periodycznej publikacji prasowej;
- jeżeli ich rozpowszechnianie jest sprzeczne z Konstytucją i ustawami Republiki Litewskiej;
- nieodpłatnie, z wyjątkiem programów dyskusyjnych.
Ponadto zabronione jest instalowanie i rozpowszechnianie zewnętrznych reklam politycznych:
- na budynkach, w których działają instytucje i organy państwowe i samorządowe;
- w i na środkach komunikacji publicznej należących do przedsiębiorstw państwowych lub samorządowych, z wyjątkiem niektórych przypadków;
- na drogach, w strefach ich ochrony sanitarnej; na ulicach i w ich pobliżu, jeżeli może to zasłaniać środki regulacji ruchu, znaki drogowe, utrudniać widoczność, ślepić, rozpraszać użytkowników dróg i w inny sposób zagrażać użytkownikom dróg, a także zabronione jest stosowanie reklam imitujących znaki drogowe;
- na rzeźbach i pomnikach;
- w odległości 50 metrów wokół budynku, w którym znajduje się sala do głosowania;
- bez pisemnej zgody właściciela gruntu, budowli lub innych obiektów, na których lub w których są rozmieszczone;
- na terenach chronionych i nieruchomościach dóbr kultury, a także na ich terytoriach, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez organ odpowiedzialny za ochronę dóbr kultury i przez zarządcę obszaru chronionego.
Agitacja wyborcza i jej zakaz
Agitacja wyborcza, niezależnie od jej sposobów, form i środków, jest zabroniona na 7 godzin przed rozpoczęciem wyborów oraz w dniu wyborów przed zakończeniem głosowania, tj. od godziny 0:00 w dniu 5 marca 2023 r. do godziny 20:00 w dniu 5 marca 2023 r., z wyjątkiem zewnętrznych reklam politycznych wywieszonych przed rozpoczęciem tego zakazu agitacji wyborczej.
W okresie obowiązywania zakazu agitacji wyborczej oraz w czasie głosowania przedterminowego w sali wyborczej i w odległości 50 metrów wokół budynku, w którym znajduje się sala wyborcza, nie mogą znajdować się żadne wizualne i dźwiękowe środki agitacji wyborczej (z wyjątkiem wydawanych przez Główną Komisję Wyborczą).
Główna Komisja Wyborcza przygotowuje specjalne audycje na wybory rad samorządów i wybory merów w dniu 5 marca 2023 r. Audycje te są przygotowywane dla kandydatów na merów każdego samorządu oraz dla przedstawicieli z list kandydatów nominowanych przez organizacje polityczne.. Filmowane programy specjalne emitowane są na największych internetowych portalach informacyjnych działających w Republice Litewskiej www.delfi.lt, www.15min.lt, www.lrytas.lt i www.tv3.lt
Przekupstwo wyborców
Próba wpłynięcia na wolę elektoratu nazywana jest przekupstwem wyborców. Przekupstwo wyborców to także zgoda wyborcy na przekupienie. Przekupstwo wyborców jest zabronione. Warto wiedzieć, że przekupstwo wyborców może zostać ukarane grzywną od 300 do 560 euro, w odniesieniu do osoby przekupywanej jak i przekupującej.
Ważne jest, aby wiedzieć – do próby przekupstwa dochodzi, jeśli ktoś oferuje: prezenty, różne nagrody, pieniądze, artykuły gospodarstwa domowego, wykonanie pracy, usług, bilety na koncerty lub wydarzenia kulturalne itp.
Za przekupstwo wyborców nie uważa się: program działalności organizacji politycznej lub kandydata, program wyborczy; biografia kandydata, publikacje o charakterze informacyjnym, kalendarze, pocztówki, naklejki.
Takie drukowane materiały mogą być rozdawane przez kandydatów dla wyborców.
Można zgłosić próbę przekupstwa lub zmuszania do głosowania niezgodnego z wolą wyborcy:
- dzwoniąc pod ogólny numer alarmowy 112;
- dzwoniąc do Głównej Komisji Wyborczej pod krótki numer telefonu 1855 lub specjalne numery telefonów;
- po napisaniu maila do Głównej Komisji Wyborczej rinkim@vrk.lt
Karty do głosowania
Wszystkim wyborcom, którzy zamierzają głosować, zostaną wręczone dwie karty do głosowania: jedną do głosowania na kandydata na mera samorządu w okręgu jednomandatowym, a drugą do głosowania na listę kandydatów na radnych samorządu w okręgu wielomandatowym.
Na karcie do głosowania wszyscy kandydaci na mera samorządu w okręgu jednomandatowym zostaną wymienieni w porządku alfabetycznym. Przy imieniu (imionach) i nazwisku (nazwiskach) każdego kandydata na mera będzie wskazana nazwa organizacji (koalicji) politycznej, która go nominowała, albo dopisek „Kandydat niezależny“ (lit. „Išsikėlė pats“).
Na karcie do głosowania wszystkie listy kandydatów w wielomandatowym okręgu wyborczym są ułożone według przypisanych im numerów wyborczych w rosnącej kolejności.
Karta do głosowania zawiera nazwę organizacji politycznej (koalicji) oraz imię i nazwisko kandydata wpisanego pod numerem 1. na liście kandydatów.
Obok nazwy organizacji politycznej zamieszczony jest czarno-biały obraz godła (znaku) organizacji politycznej zarejestrowanego zgodnie z prawem.
Na dole karty do głosowania dla wielomandatowego okręgu wyborczego wydrukowano pięć pól, w których wyborca zapisuje (rankinguje) numery wyborcze wybranych kandydatów z tej listy kandydatów, na którą głosował.
Jeśli wyborca kilkakrotnie wpisze numer jednego kandydata w tych polach, kandydat otrzyma tylko jeden głos priorytetowy. Jeżeli wyborca nie będzie rankingował kandydatów z listy organizacji politycznej (koalicji), karta do głosowania nie stanie się w rezultacie nieważna, ale uznaje się, że wyborca wyraził poparcie dla kolejności kandydatów na liście kandydatów sporządzonej przez organizację polityczną (koalicję).
Gdzie można znaleźć informacje o wyborach?
Najbardziej wiarygodne informacje na temat wyborów publikowane są na stronie internetowej Głównej Komisji Wyborczej pod adresem www.vrk.lt, na portalu usług elektronicznych „Strona wyborcy” pod adresem: www.rinkejopuslapis.lt oraz na kontach Facebook i Instagram Głównej Komisji Wyborczej.
Informacje telefoniczne
9 lutego 2023 r. zaczyna działać krótki numer informacji o wyborach 1855. Ta usługa może być płatna dla niektórych użytkowników połączeń telefonicznych.
Na krótki numer 1855 można dzwonić ze wszystkich sieci operatorów działających na Litwie od 9 lutego do 19 marca 2023 r. codziennie, w tym w weekendy, w godzinach od 7 do 20.
Koszt połączenia:
dla użytkowników Tele2 standardowa taryfa jak przy dzwonieniu do sieci tego operatora komórkowego;
dla użytkowników Bitė – 0,12 euro/min, opłata za połączenie nie jest pobierana;
dla użytkowników Telia – 0,11 euro/min, opłata za połączenie 0,05 euro;
dla użytkowników Baltnetos komunikacija– 0,08 euro/min, opłata za połączenie 0,04 euro;
dla użytkowników CSC Telecom – 0,04 euro/min, opłata za połączenie 0,04 euro.
Są to taryfy ustalane przez operatorów telefonicznych. Główna Komisja Wyborcza (VRK) nie otrzymuje żadnych zysków z tytułu administrowania połączeniami.
Wyborcy, którzy nie będą chcieli płacić dodatkowo za informację o wyborach, będą mogli zadzwonić na specjalne zwykłe numery, których taryfa będzie taka sama jak przy dzwonieniu do ich sieci.
Użytkownikom Tele2 – 867807023
Użytkownikom Bitė – 865003406
Użytkownikom Telia – 852361032
Użytkownikom Baltnetos komunikacija – 852059478
Użytkownikom CSC Telecom – 869949098
Numery te będą również dostępne w przypadku, gdy wyborca zadzwoni z zagranicy.
Pod krótkim numerem telefonu 1855 lub specjalnym zwykłym numerem można uzyskać informacje:
- czy dana osoba znajduje się na liście wyborców;
- w którym lokalu wyborczym wyborca może głosować;
- o możliwości głosowania przedterminowego, jeżeli wyborca nie będzie w swoim lokalu wyborczym w dniu wyborów;
- jak głosować, jeśli wyborca zachoruje i nie będzie mógł udać się do swojego lokalu wyborczego w dniu wyborów;
- jak skontaktować się z okręgową lub gminną komisją wyborczą, znaleźć adres komisji wyborczej i inne istotne informacje dla wyborcy.
Jeśli osoba zechce otrzymać szczegółowe informacje o tym, czy jest na liście wyborców, zostanie poproszona o podanie swojego imienia i nazwiska oraz osobistego numeru identyfikacyjnego.
Dane osobowe wyborcy nie będą podawane pod tym telefonem.
Krótki numer telefonu 1855 lub specjalne numery telefonów mogą być również wykorzystywane do zgłaszania wszelkich zaobserwowanych naruszeń prawa wyborczego. Anonimowe skargi wyborców nie będą rejestrowane.
Ewentualne naruszenia prawa wyborczego można zawsze zgłaszać do Głównej Komisji Wyborczej drogą mailową rinkim@vrk.lt.
Do zobaczenia na wyborach!
Główna Komisja Wyborcza Republiki Litewskiej
