„Ikony symbolizują, tak jak krzyż, przemianę śmierci w życie”
W 2014 r., w efekcie rosyjskiej agresji na Ukrainę, dwoje ukraińskich artystów — Sofija Atlantova i Oleksandr Klymenko zaczęło tworzyć niezwykle oryginalny i wymowny projekt artystyczny, który polega na pisaniu ikon na skrzyniach po amunicji. Artyści zwrócili uwagę na to, iż wieka i dna tych skrzyń są bardzo podobne do desek, na których zazwyczaj pisze się ikony. To podobieństwo zainspirowało ich do rozpoczęcia projektu. O. Klymenko o projekcie m. in. mówi tak: „Starotestamentowa idea przekuwania »broni na lemiesze« jest zapłodniona nowotestamentowym motywem wyjścia z piekła (…). Jednak wyjście z piekła mogło nastąpić tylko jako zwycięstwo nad śmiercią, zwycięstwo przez śmierć”. Ikony tworzone na fragmentach skrzyń po amunicji symbolizują, tak jak krzyż, przemianę śmierci w życie”.
Cele charytatywne
Przesłanie prezentowanych na wystawie ikon jest wielowarstwowe. To dzieła sztuki autorstwa utalentowanej pary ukraińskich artystów. Ikony łączą w sobie nowoczesność i tradycję. Ważnym aspektem tych ikon jest historia, którą opowiadają. Można nawet powiedzieć, iż ikony opowiadają wiele historii, które razem tworzą jedną narrację o wojnie i pokoju, ludzkim cierpieniu i nadziei. Dodatkowo ikony mogą być sprzedawane, a uzyskane ze sprzedaży środki autorzy przeznaczają na cele charytatywne – wspierają działalność różnych instytucji medycznych, ratujących życie walczących o swoje państwo i przeżycie Ukraińców.
Dorota Mamaj: „Dobro zawsze zwycięża”
„Wojna na Ukrainie trwa już dwa lata. Dwa lata ukraińscy żołnierze dzielnie odpierają rosyjskiego agresora. Walczą jednak nie tylko wojskowi. O wolną Ukrainę walczy cały naród ukraiński, jak również artyści — autorzy tej wystawy. Ich walka może jest mniej spektakularna, ale również niezwykle ważna. Ikony powstałe na swoistych narzędziach śmierci, jakimi są skrzynie po amunicji, stają się symbolami zwycięstwa życia nad śmiercią. To jest właśnie najważniejsze i optymistyczne przesłanie tej wystawy — dobro zawsze zwycięża” — zaznaczyła dyrektor Instytutu Polskiego w Wilnie Dorota Mamaj.
Podróże po świecie
Ikony w formie wystaw podróżują po świecie. Dotychczas były prezentowane w kilkunastu krajach i ponad 120 lokalizacjach (w tym np. w Parlamencie Europejskim). W 2023 r. wystawa z inicjatywy Instytutu Polskiego w Wilnie była prezentowana w Muzeum Historycznym Małej Litwy w Kłajpedzie, w Muzeum Regionalnym w Kiejdanach oraz w Dworze w Luznawie (Łotwa).
Sofija Atlantova (ur. 1981 r. w Kijowie) — artystka, twórczyni ikon, pisarka. Studiowała w Kijowskim Państwowym Liceum Artystycznym im. T.G. Szewczenki i Narodowej Akademii Sztuk Wizualnych i Architektury.
Oleksandr Klymenko (ur. 1976 r. w Kijowie) — artysta, twórca ikon, krytyk sztuki, pisarz. Członek Narodowego Związku Artystów Ukrainy. Studiował w Narodowej Akademii Sztuk Wizualnych i Architektury oraz w Instytucie Historii Sztuki, Folkloru i Etnologii im M. Rylskiego. Wykładał w Kijowskim Państwowym Instytucie Sztuki Dekoracyjnej i Stosowanej im. M. Boychuka.
Instalacja Sergeja Orlova
Podczas wystawy zostanie zaprezentowana wideo instalacja autorstwa Sergeja Orlova (reżyser i operator, Litwa), stworzona na potrzeby tego projektu, przedstawiająca artystów S. Atlantovą i O. Klimenkę tworzących ikony w pracowni oraz ujęcia zniszczonych miast obwodu kijowskiego, Czernihowa i wschodniej Ukrainy.
Organizatorzy:
Instytut Polski w Wilnie
Muzeum IX Fortu w Kownie