Do grecko-katolickiej cerkwi Świętej Trójcy oraz dawnego klasztoru (ul. Aušros Vartų 7A) prowadzi falista brama klasztoru bazylianów. Jeden z najpiękniejszych zabytków wileńskiego baroku był wzniesiony według projektu wybitnego architekta Jana Krzysztofa Glaubitza.
Czytaj więcej: Glaubitz, mistrz wileńskiego baroku
— Na początku XIX wieku w południowym skrzydle klasztoru urządzono więzienie. W latach 1823-24 osadzono w nim uczestników procesu filomatów i filaretów, a wśród nich Adama Mickiewicza i Ignacego Domeykę, który później emigrował do Ameryki Południowej i został pierwszym ministrem oświaty w Chile. Przekupiwszy strażników, więźniowie spotykali się w celi Mickiewicza. Przyjęła się dla niej nazwa Cela Konrada — opowiada historyk Paweł Giedroyć.
Środy Literackie
Tu Konrad, bohater III części „Dziadów” Mickiewicza, prowadzi zacięty spór z Bogiem i szatanem, przeżywa duchowe odrodzenie, wypowiada „Wielką Improwizację” — jeden z najsłynniejszych monologów w historii literatury światowej.
— Lokalizację Celi Konrada w latach 20. ubiegłego wieku ustalił prof. Juliusz Kłos. W klasztorze więziono również uczestników powstanie listopadowego, a później też Szymona Konarskiego — kontynuuje historyk.
Nad wejściem do dawnego klasztoru umieszczona jest polsko-litewska tablica upamiętniająca autora „Dziadów”. W pierwszej połowie XX w. w części klasztornych pomieszczeń działało białoruskie gimnazjum, towarzystwo naukowe, muzeum.
— W latach 30. z inicjatywy Witolda Hulewicza, ówczesnego prezesa Wileńskiego Oddziału Związku Literatów Polskich, w Celi Konrada zaczęto co tydzień przeprowadzać słynne dziś Środy Literackie. Do urzeczywistnienia pomysłu przyczynili się m.in. Juliusz Kłos i Stanisław Lorentz. W Środach uczestniczyli znani twórcy, wśród nich: Kazimiera Iłłakowiczówna, Melchior Wańkowicz, Konstanty Ildefons Gałczyński, Teodor Bujnicki, Czesław Miłosz. Brał w nich również udział legendarny dziś Jerzy Orda — opowiada Paweł Giedroyć.
Za czasów sowieckich w dawnym klasztorze mieścił się Instytut Inżynierów Budownictwa.
W 1992 r. z udziałem Czesława Miłosza tradycja Śród Literackich została wznowiona.
Czytaj więcej: Środy Literackie 2024. Znamy program i daty
Improwizowana cela
W niewielkiej dobudówce do cerkwi czynna jest ekspozycja, w której można obejrzeć, jak wyglądała cela, w której więziony był Adam Mickiewicz. Dwuczęściowa ekspozycja jest rozlokowana na powierzchni 25 mkw. W jednej znajduje się improwizowana cela, w której stoi wąskie łoże ze słomą, stół, lichtarz z palącą się świecą. Atmosfery więziennego nastroju dodaje zabite deskami okno. W drugiej części dobudówki mieści się ekspozycja przybliżająca życie i twórczość poety, przygotowana przez warszawskie Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza.
Miejsce to odrodziło się dzięki staraniom byłej ambasador RP na Litwie Eufemii Teichman oraz Janusza Odrowąż-Pieniążka, wieloletniego dyrektora Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Małgorzata Kasner, była dyrektorka Instytutu Polskiego w Wilnie, postarała się, by należąca do cerkwi dobudówka została udostępniona dla zwiedzających. Dzięki pomocy finansowej z Polski odtworzono wnętrze celi oraz przywieziono eksponaty.
Czytaj więcej: Czy odrodzi się słynna Cela Konrada?
W hotelu uchodźcy wojenni
Parafia Świętej Trójcy jest parafią ukraińskokatolicką, zaś świątynia greckokatolicka (unicka) jest jedyną na Litwie, gdzie modlą się wyłącznie w języku ukraińskim. Obecnie w dawnym klasztorze bazylianów coraz częściej można usłyszeć mowę ukraińską.
Hotel „U Bazylianów” obecnie jest zamknięty dla turystów.
— Przebywają tu uchodźcy wojenni z Ukrainy. Około 90 osób. Opłacamy ich pobyt tutaj i pomagamy na różne sposoby. Ale środków stale brakuje — mówi „Kurierowi Wileńskiemu” Sigitas Daugnoras z katolickiej organizacji Rycerze Kolumba.
Katolicka organizacja apeluje do wszystkich, którzy chcą się dołączyć do akcji pomocy uchodźcom wojennym. Za ofiarowane pieniądze są kupowane produkty żywnościowe.
Osoby, które chcą ofiarować pomoc, proszone są o kontakt telefoniczny pod nr 8 659 46 041.