W najbliższą niedzielę 16 lutego obchodzimy jedno z najważniejszych na Litwie świąt – Dzień Odrodzenia Państwa Litewskiego. Tego dnia w 1918 r. 20 członków Rady Litewskiej (Taryby) pod przewodnictwem Jonasa Basanavičiusa podpisało Akt ogłaszający niepodległość kraju. Mimo że wśród sygnatariuszy Aktu był Polak, rodzony brat pierwszego prezydenta Polski Gabriela Narutowicza, Stanisław, to do dzisiaj słyszymy, że był to w pewnym sensie oficjalnie udokumentowany „rozwód” Litwy i Polski. „Rozwód”, który nastąpił po ponad 120 latach zaborów i wspólnej walki o „wolność naszą i waszą”.
Aktu Niepodległości Litwy wyraźnie ustanawiał „niepodległość państwa litewskiego, opartego na demokratycznych zasadach, z Wilnem jako stolicą”. Równocześnie Akt proklamował ustanie wszelkich związków łączących Litwę z innymi narodami, w tym z Polakami.
Ten dokument dał początek nie tylko niepodległej Litwie, lecz także sporowi między Litwą a Polską o Wilno. Sporowi, który zatruł relacje między dwoma niepodległymi państwami w okresie międzywojennym, a poniekąd wywiera wpływ, na szczęście coraz mniejszy, do dzisiaj. Oficjalnie został zażegnany przez uznanie Wilna za stolicę niepodległej Litwy przez państwo polskie w traktacie polsko-litewskim z 1994 r.
Jakie dzisiaj znaczenie ma Akt 16 lutego? Ten dokument dał życie niepodległemu państwu litewskiemu, które nie stało się ani częścią Rosji, ani Niemiec. Dwadzieścia lat niepodległości w okresie międzywojennym podłożyło fundamenty dla II Republiki, która powstała po rozpadzie Związku Sowieckiego. Na przełomie lat 80. i 90. XX stulecia, gdy Litwa ponownie wybijała się na niepodległość, I Republika była swoistym symbolem. Symbolem odrodzenia, do którego dążono. Podobnej tradycji, z wyjątkiem Łotwy i Estonii, praktycznie nie zachowały inne narody wchodzące w skład Związku Sowieckiego.
Dzisiaj wolne Litwę i Polskę wiążą strategiczne, sojusznicze stosunki. Nie byłoby to możliwe bez niepodległości, bez Aktu 16 lutego. Zatem uczcijmy wspólnie odrodzenie Litwy.
Czytaj więcej: Ogniska pamięci 16 lutego w Wilnie [GALERIA]
Komentarz opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 7 (19) 15-21/02/2025