Wyniki PISA 2022 pokazują, że litewscy uczniowie uzyskali średni wynik 33/60 punktów, co jest zgodne ze średnią Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Ich wyniki w kreatywnym myśleniu były nawet lepsze od przewidywanych na podstawie wyników z matematyki i czytania. To dobra wiadomość, ale jednocześnie wyzwanie – jak sprawić, aby jeszcze więcej uczniów rozwijało umiejętności niezbędne w XXI w.?
W badaniu PISA 2022 na Litwie wzięło udział 7257 uczniów z 292 szkół. Większość z nich, 6048 uczniów (83 proc.), uczy się w szkołach z językiem litewskim nauczania, natomiast 563 uczniów (8 proc.) w szkołach z językiem polskim, a 646 uczniów (9 proc.) w szkołach z językiem rosyjskim.
Kreatywność – klucz do sukcesu
Badanie PISA 2022 wykazało jednoznacznie, że kreatywność nie jest wyłącznie cechą wrodzoną, ale umiejętnością, którą można rozwijać i kształtować na różnych etapach edukacji. Wbrew powszechnym przekonaniom wysoki poziom kreatywnego myślenia nie zawsze idzie w parze z najlepszymi wynikami z matematyki czy języka.
Uczniowie mogą odnosić sukcesy, nawet jeśli nie osiągają najwyższych ocen w tradycyjnych przedmiotach, ponieważ to umiejętność dostrzegania problemów z różnych perspektyw oraz zdolność do poszukiwania innowacyjnych rozwiązań stanowią fundament kreatywnego myślenia.
Rodzice i nauczyciele powinni zatem aktywnie wspierać kreatywność dzieci, zadając otwarte pytania, takie jak: „Jak inaczej można rozwiązać ten problem?” lub „Co by się stało, gdybyśmy zmienili jeden element w tym rozwiązaniu?”. Powinni zachęcać do eksperymentowania i popełniania błędów bez strachu przed oceną, tworzyć przestrzeń do swobodnego wyrażania pomysłów poprzez sztukę, muzykę czy dyskusje oraz wspierać pracę zespołową i interdyscyplinarne projekty.
PISA 2025: umiejętności cyfrowe
W 2025 r. w centrum uwagi znajdą się kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych i umiejętności cyfrowe, co oznacza, że uczniowie będą oceniani pod kątem umiejętności analizy danych, rozumienia procesów naukowych oraz wykorzystywania technologii w rozwiązywaniu problemów. Nauki przyrodnicze będą sprawdzane w kontekście realnych wyzwań, takich jak: zmiany klimatyczne, zdrowie publiczne czy rozwój nowych technologii, a kompetencje naukowe staną się głównym obszarem badania.
Istotną rolę odegrają także kompetencje cyfrowe, które będą oceniane w ramach nowego modułu „Nauka w cyfrowym świecie” (Learning in Digital World), sprawdzającego zdolność uczniów do korzystania z narzędzi online, analizowania informacji i krytycznego myślenia. Kluczowe będzie nie tylko opanowanie wiedzy teoretycznej, ale przede wszystkim jej praktyczne zastosowanie w rzeczywistych sytuacjach.
Dodatkową nowością będzie wprowadzenie do badania PISA modułu dotyczącego nauki języków obcych (Litwa w 2025 r. nie bierze udziału w badaniu pod kątem dotyczącym nauki języków obcych), co może stanowić zarówno wyzwanie, jak i szansę dla uczniów z różnych krajów. Wszystkie te zmiany skłaniają do refleksji, czy szkoły są gotowe na nadchodzące wyzwania i jak rodzice oraz nauczyciele mogą wspierać dzieci w przygotowaniach do nowej edycji PISA.
Jak przygotować uczniów?
Na Litwie próbne i podstawowe badania PISA odbędą się wiosną br. Do tego testu losowo są wybrani uczniowie urodzeni w 2009 r., którzy uczą się w klasach I (9) – II (10).
Przygotowanie uczniów do PISA 2025 wymaga świadomego rozwijania zarówno kompetencji naukowych, jak i cyfrowych, które będą kluczowe w nadchodzącym badaniu. Rodzice i nauczyciele mogą wspierać dzieci w budowaniu umiejętności analitycznych, krytycznego myślenia oraz zdolności do rozwiązywania problemów w realnych sytuacjach. Jednym z najważniejszych elementów tego procesu jest zachęcanie do eksperymentowania. Proste doświadczenia naukowe przeprowadzane w domu, obserwowanie przyrody czy analizowanie codziennych zjawisk mogą pomóc uczniom lepiej zrozumieć procesy przyrodnicze i mechanizmy rządzące światem.
Równie istotne jest świadome wykorzystywanie technologii w nauce. Aplikacje edukacyjne, interaktywne symulacje oraz nauka programowania rozwijają zdolności analityczne i uczą logicznego myślenia. Technologia staje się integralnym elementem życia codziennego, dlatego umiejętności jej świadomego i krytycznego wykorzystania będą miały kluczowe znaczenie podczas PISA 2025.
Ważnym aspektem przygotowania uczniów do tego wyzwania są rozmowy o nauce i technologii. Dyskusje na temat aktualnych problemów świata, takich jak zmiany klimatyczne, postęp technologiczny czy etyczne aspekty sztucznej inteligencji, pomagają rozwijać umiejętność formułowania argumentów i oceny informacji z różnych źródeł. Krytyczne myślenie i umiejętność zadawania pytań to kompetencje, które będą miały ogromne znaczenie nie tylko w badaniu PISA, ale także w życiu codziennym i przyszłej karierze zawodowej.
Nie można też zapominać o interdyscyplinarności, czyli łączeniu różnych dziedzin wiedzy w praktycznych projektach. Nauki ścisłe i kreatywność wzajemnie się uzupełniają – uczniowie mogą rozwijać swoje umiejętności poprzez projektowanie gier edukacyjnych, tworzenie wizualizacji danych czy konstruowanie własnych eksperymentów. Takie podejście uczy elastyczności myślenia, współpracy i innowacyjnego podejścia do problemów, co jest niezbędne w dynamicznie zmieniającym się świecie.
Kreatywność to umiejętność, którą można rozwijać i warto ją wspierać zarówno w szkole, jak i w domu. Współczesna edukacja powinna integrować różne dziedziny wiedzy, ponieważ nauki ścisłe i kreatywność nie są przeciwieństwami, lecz wzajemnie się wzmacniają.
PISA 2025 skoncentruje się na cyfrowym aspekcie nauk przyrodniczych, dlatego uczniowie powinni rozwijać zarówno zdolności analityczne, jak i kompetencje technologiczne. Dzięki współpracy nauczycieli, rodziców i uczniów edukacja może stać się nie tylko bardziej efektywna, ale także angażująca i dostosowana do wyzwań XXI w.
Czytaj więcej: Edukacja tradycyjna i włączająca – synergia wartości i współczesnych potrzeb
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 12 (33) 22-28/03/2025