Z dobrych wieści – odzyskujemy historię. Justyna Giedrojć opisuje powrót dzieł sztuki związanych z rodem Tyszkiewiczów na swoje prawowite miejsca. Z ciekawostek – przedstawiciel rodu otworzył na Litwie pierwszą elektrownię wodną i uruchomił pierwszą linię telefoniczną, więc jest to jak najbardziej historia związana z teraźniejszością.
Warto odnotować, że na Litwie wystąpi Jakub Józef Orliński, jeden z najwybitniejszych kontratenorów XXI w. To drugi Polak, który śpiewał na otwarciu igrzysk olimpijskich – pierwszym w 1972 r. był Bernard Ładysz, nasz rodak z wileńskiego Zarzecza. Orliński, mimo braku finansowania, dzięki darczyńcom ukończył studia, dając przykład wytrwałości i pokonywania barier. Wniosek — nie mierzmy siebie podług naszych niepowodzeń, ale podług zdolności przekraczania ograniczeń.
Tymczasem Antoni Radczenko przybliża straszną operację polską z lat 1937-1938, rozkaz Jeżowa nr 00485. Na Wileńszczyźnie wciąż mało o tym mówimy, a może nie chcemy – bo to boli. Wymordowano Polaków, którzy zostali w ZSRS, co najmniej 200 tys. Rosja w 1921 r. zobowiązała się ich nie ruszać. Brutalność operacji przestraszyła nawet Stalina, inicjatora. Pozbył się Jeżowa, architekta ludobójstwa, aby ten nie mógł zagrozić jemu samemu.
Mija 15 sierpnia. To podwójne święto: Wojska Polskiego i Wniebowzięcia Maryi Panny. To pierwsze ważne jest także dla Litwy. Bolszewicka Rosja tuż przed Bitwą Warszawską wysłała ponad 2 tys. dywersantów na Litwę – raczej nie na wakacje. Uniknęliśmy tego.
Z kolei „Zielna” to ważne święto całego Kościoła katolickiego, który na Litwie odgrywa rolę historyczną. Tomasz Snarski wyjaśnia, czemu dogmat ogłoszono dopiero po 20 stuleciach oraz skąd (była) popularność imienia Marianna zamiast Maria. Opisuje też scenę z filmu, jak to imię wyjawione sowieckiej urzędniczce przez dziewczynę z Wileńszczyzny sprowadziło kłopoty…
Kościół łączy różne narody. Dowiadujemy się, jak komunistyczna władza w Polsce naciskała, aby w Sejnach nie było litewskich mszy. Przełomową postacią okazał się… Polak papież, św. Jan Paweł II. Postawa papieża pokazała, jakie wartości musi wyznawać Polak.
Dziś Polacy na Litwie, jak i Litwini w Polsce wiodą spokojniejsze życie. Jednak jak mówił Piłsudski: „Być zwyciężonym i nie ulec to zwycięstwo, zwyciężyć i spocząć na laurach to klęska”.
Komentarz opublikowany w wydaniu magazynowym dziennika „Kurier Wileński” Nr 33 (92) 16-22/08/2025