14 czerwca na Litwie jest obchodzony jako Dzień Żałoby i Nadziei. W tym dniu w 1941 roku odziały NKWD rozpoczęły akcję masowych aresztów i wywózek mieszkańców w głąb Związku Sowieckiego — na Syberię.
Mieszkańcy całymi rodzinami byli deportowani w wagonach pociągów towarowych. Dotychczas brakuje dokładnej liczby zesłanych i zaginionych osób. Przypuszczalnie liczbę tę szacuje się na około 17 500 ludzi, z których większa część okazała się na zesłaniu, inni zaś trafili do obozów pracy GUŁAG-u.
W dokumentach NKWD operacja ta figuruje pod nazwą „zsyłka socjalnie obcych elementów”. Cechą szczególną deportacji był ich administracyjny charakter oraz fakt, że były skierowane przeciwko określonej grupie ludzi. Zsyłce podlegali ci, w których teczkach zostały zgromadzone „materiały kompromitujące”: m. in. za udział w walkach niepodległościowych, za sprawowanie urzędów państwowych, przynależność do Związku Šaulisów” itp. Wspólną cechą represji było to, że nikt z zesłanych mieszkańców nie był formalnie osądzony.
Liczba mieszkańców, zesłanych z Litwy, wynosi 12 832 (ustalono losy 12 331 osób). Liczba aresztowanych — 4 663 ludzi (ustalono losy 3 915). Ogólna liczba represjonowanych wynosi około 17, 5 tys. osób. Wśród zesłańców najliczniejszą grupę stanowili Litwini — 11 991 osób, Żydzi — 2 045, Polacy — 1 576. Represje dotknęły także dzieci — wśród deportowanych znalazło się 5 060 dzieci w wieku do 16 lat.
Celem represji było niszczenie rodzin, wpływowych ludzi, najbardziej wartościowych grup społecznych: wojskowych, nauczycieli, dziennikarzy, policjantów i in.
Ogółem w latach 1941-1952 z Litwy deportowano około 135 500 ludzi. W latach 1945-1952 zesłano ponad 32 tys. dzieci.
***
W piątek w Sejmie RL odbyły się uroczystości obchodów Dnia Żałoby i Nadziei.
Zostały złożone wieńce i kwiaty przy pomniku więźniów politycznych i zesłańców przy ul. Ofiarnej (Aukų g.) w Wilnie oraz przy pomniku na stacji kolejowej w Nowej Wilejce.
W wileńskiej Katedrze była sprawowana żałobna Msza św., wieczorem zaś odbyła się godzina muzyki sakralnej.
W obchodach Dnia Żałoby i Nadziei zabrzmiał też polski akcent — w Litewskim Narodowym Teatrze Opery i Baletu odbył się koncert „Polskie Requiem” Krzysztofa Pendereckiego z udziałem orkiestry Filharmonii Wrocławskiej pod batutą Jacka Kasprzyka.