Konferencja „Oświata mniejszości narodowych na Litwie: doświadczenie, teraźniejszość, przyszłość” odbyła się w środę, 16 marca, w Sejmie.
Celem spotkania było omówienie rozwoju oświaty w ciągu ostatnich dziesięcioleci, problemów i osiągnięć szkolnictwa mniejszości narodowych. Spotkanie zostało zainicjowane przez frakcję AWPL w Sejmie z wiceprzewodniczącym, posłem z ramienia Akcji Wyborczej Polaków na Litwie Jarosławem Narkiewiczem na czele.
Jarosław Narkiewicz zaznaczył, że szkolnictwo mniejszości narodowych na Litwie ma głębokie korzenie i doświadczenie. Współcześnie największą część stanowi oświata w języku polskim i rosyjskim. Jak mówił, obecnie liczba uczniów w szkołach polskich na Litwie wynosi około 12 tys., w szkołach rosyjskich — 14 tys. W okresie powojennym mniejszości narodowe musiały bronić swego stanu posiadania przed władzą sowiecką, która miała negatywny stosunek do nauczania w języku polskim.
Nowa redakcja Ustawy o Oświacie z 2011 roku uszczupliła prawa mniejszości narodowych. Sytuacja do dziś pozostaje nierozwiązana.
„Oświata w językach mniejszości narodowych mocno zależała od decyzji polityków, ale złożyła swój egzamin: jakość jej nauczania jest jednoznacznie udowodniona i nie ma konieczności łamania tego systemu. Trzeba ją doskonalić, rozwijać, cieszyć się z faktu, że po ukończeniu szkół polskich i rosyjskich uczniowie zdobywają rzetelną wiedzę,odnajdują się na rynku pracy, w nowych okolicznościach” — podsumował swe wystąpienie Jarosław Narkiewicz.
Genoveita Krasauskienė, wiceminister oświaty i nauki, zaznaczyła, że zmiany demograficzne zachodzące na Litwie, w pierwszej kolejności wpływają na system oświaty: zmniejsza się liczba uczniów, zwiększa się liczba „niepotrzebnych” nauczycieli.
„To powoduje potrzebę optymizacji sieci szkół, co w sposób nieunikniony dotyka też szkoły mniejszości narodowych. Liczba szkół ogólnokształcących, w których uczą się uczniowie mniejszości narodowych, również maleje, podobnie jak w przypadku szkół z litewskim językiem nauczania”.
Jak powiedziała wiceminister, w tym roku zostały zatwierdzone nowe programy nauczania języka litewskiego. „Od 1 września 2016 r. przygotowane szkoły mogą rozpocząć pracę według nowych programów nauczania języka litewskiego w 1-3 klasach, zaś wszystkie szkoły — w klasach 5,7,9. Do realizacji tych programów będą służyły pomoce metodyczne, przygotowywany jest podręcznik dla klasy 1, szykowane są rekomendacje”.
W sprawie ubiegającej się o akredytację wileńskiej Szkoły Średniej im. Władysława Syrokomli zapewniła, że „nie ma żadnych przeszkód i wszystkie pozytywne decyzje zapadną w najbliższym czasie”.
O prawach mniejszości narodowych jako przyrodzonych prawach człowieka mówiła dr Katarzyna Miksza, przypominając, że to państwo powinno służyć obywatelom, nie zaś obywatele państwu. „Prawa mniejszości narodowych nie są specjalną kategorią praw, nie są to żadne przywileje ani wewnętrzna sprawa państwa. Prawa mniejszości narodowych są prawami człowieka, ich ochronę zapewnia cały szereg dokumentów międzynarodowych. Litwa przyjęła na siebie te międzynarodowe zobowiązania” — przemawiała dr Katarzyna Miksza.
Jak mówiła, jednym z najważniejszych praw jest prawo do nauki w języku ojczystym oraz do korzystania z niego w przestrzeni publicznej. Mówiąc o prawach do nauki, zapomina się o dzieciach, którym należy się szczególna ochrona, a które nie mogą same wyegzekwować przestrzegania swych praw. Dlatego ich prawa muszą być nadrzędne.
Najważniejszym problemem na Litwie jest brak celowej polityki skierowanej na realizację praktycznej zasady równości.
„Budzi niepokój, kiedy w przestrzeni publicznej osoby oficjalne zaznaczają, że wszyscy obywatele są równi wobec prawa, zaś mniejszości narodowe żądają dla siebie szczególnych praw w dziedzinie korzystania z języka ojczystego. To nie jest wyjątkowe prawo. »Równość” zdaniem polityków oznacza, że wszyscy obywatele będą mówili w jednym języku, wszyscy będą się uczyli w jednym języku. Brak dyskryminacji nie polega na tym, żeby wszystkich traktować jednakowo, zasada równości oznacza, że różne osoby pod względem językowym, rasowym, płciowym mają prawo do samo wyrażenia i zachowania swej tożsamości” — mówiła dr Katarzyna Miksza.
Renata Cytacka, przewodnicząca Forum Rodziców Szkół Polskich Rejonu Solecznickiego, zabrała głos w imieniu rodziców. Problemy z wydawaniem podręczników i inne nazwała sztucznymi, skierowanymi na totalną lituanizację oświaty w szkołach mniejszości narodowych.
Głos zabrali: Józef Kwiatkowski, prezes Stowarzyszenia Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna”, Rimantas Vaitkus, wicekanclerz rządu, Audronė Pitrėnienė, minister oświaty i nauki.
Fot. Marian Paluszkiewicz