Centrum Języka Polskiego, Kultury i Dydaktyki Litewskiego Uniwersytetu Edukologicznego po raz kolejny już organizuje Konkurs Krasomówczy „Pięknie opowiedzieć małą ojczyznę”.
Ma on na celu zwrócenie uwagi na doskonalenie umiejętności poprawnego, jasnego i logicznego formułowania myśli oraz kształtowanie szacunku do ziemi ojczystej i jej kultury. W tym roku w warsztatach przygotowujących wzięło udział 13 uczestników.
— Wydaje mi się, że to bardzo dobra liczba. Komisja może spokojnie wysłuchać wszystkich wystąpień, bez koniecznych przerw — podkreśla w rozmowie z „Kurierem” współorganizatorka konkursu dr Irena Masojć.
— Konkurs krasomówczy nie jest łatwym konkursem. Wymaga przygotowania. Nie można przyjść sobie z ulicy i liczyć na szczęście. Trzeba napisać tekst, nauczyć się. Sama forma wypowiedzi ustnej nie dla wszystkich jest łatwa, ale na pewno warto ją doskonalić — zauważa Irena Masojć.
Język polski jest dla uczniów polskich szkół językiem ojczystym, ale nie oznacza to wcale, że nie sprawia im trudności. Poprawność językowa nie jest łatwa zwłaszcza w środowisku, gdzie nieustannie przenikają się aż trzy różne języki. Czy młodzi Polacy z Wileńszczyzny dobrze znają swój ojczysty język?
— Obserwując uczniów z którymi pracuję, ale też uczniów innych szkół, z którymi spotykam się na konkursach, odnoszę wrażenie, że mamy dwie postawy. Jest grupa, która mówi bardzo dobrze. Zwykle orientują się także we współczesnej polskiej kulturze, dobrze piszą. Najczęściej nie mają oni problemu także z innymi językami, łatwo przechodzą z jednego kodu językowego na drugi. Jest też grupa, dla której język nie stanowi takiej wartości, mówią „najważniejsze, że się rozumiemy” — mówi „Kurierowi” Danuta Szejnicka, przewodnicząca Stowarzyszenia Polonistów na Litwie.
Czasami można zauważyć, że młodzież mówi mieszanką językową. Zdarza się, że brakuje im słów w jednym języku i zaczynają przechodzić na inny
— Młodzież nie ma problemu z komunikacją w języku polskim w zakresie spraw codziennych. Problem pojawia się, kiedy potrzebne są pojęcia z bardziej wyspecjalizowanego zakresu — zauważa Alicja Rosowska, nauczycielka polskiego w Szkole Podstawowej w Kiwiszkach. — Często kontakt z językiem polskim poza szkołą jest zbyt mały. W wielu domach konkurencję z TVP Polonia wygrywają rosyjskie stacje, co sprawia, że dzieci słyszą w swoim otoczeniu właśnie ten język. Rodzina jest w takiej sytuacji najważniejsza, ale w wielu domach ciągle brakuje czasu na rozmowę — dodaje.
— Kiedyś w Wilnie również przeważał wpływ języka rosyjskiego, obecnie coraz bardziej można dostrzec wpływy litewskie — zauważa Danuta Szejnicka. — Większość dzieci uczęszcza na jakieś zajęcia uzupełniające, należy do zespołów czy chodzi do szkół muzycznych. W tym środowisku rozmawiają i uczą się po litewsku. Dużo czytają po litewsku, na różne tematy. Czasem, gdy na lekcjach brakuje im polskich słów, podają litewskie odpowiedniki — wyjaśnia.
Mimo to nie można powiedzieć, że młode pokolenie Polaków nie dba o swój język ojczysty.
— Znam bardzo wiele osób, które nie tylko mówią poprawnie, ale czują język, rozumieją związki frazeologiczne. Zwłaszcza ci, którzy jeżdżą często na obozy, wymiany do Polski, potrafią lepiej się wypowiedzieć, są bardziej zanurzeni w polskiej kulturze — dodaje Szejnicka.
Czasem jednak właśnie szkoła może przeszkadzać w dbałości o czystość ojczystego języka.
— Niemało problemów wynika z tzw. nauczania dwujęzycznego — zauważa Danuta Szejnicka.
— Dzieci na lekcjach historii, geografii czy biologii mają podręcznik w języku polskim, natomiast ćwiczenie w języku litewskim. Oczywiście nauka w taki sposób nie jest łatwa. Dochodzi jeszcze zamieszanie w sferze językowej, zwłaszcza, gdy nauczycielka uwagi do ćwiczeń po litewsku pisze w języku polskim. To jakby potwierdza, że mieszanka językowa, z którą przecież tak często walczymy, jest akceptowana. Wydaje mi się, że ten problem powinien być jakoś inaczej rozwiązany, być może dobrym wyjściem byłby np. polsko-litewski słowniczek pojęć na końcu książki albo w ćwiczeniu — dodaje.
Poloniści zauważają, że inni nauczyciele rzadko stawiają swoim uczniom wymagania dotyczące poprawności konstrukcji wypowiedzi pisemnej, rzadko wymagają dłuższych wypowiedzi ustnych. Większość nauczycieli sprawdza wiedzę uczniów za pomocą wypowiedzi pisemnych, bardzo często testów. Dosyć często zdarza się, że na przedmiotach takich jak np. biologia czy historia uczeń odpowiada na pytania otwarte, ale nauczyciel w ocenie nie uwzględnia budowy tych wypowiedzi. Zdarzają się również testy wyboru.
Międzynarodowe badania pokazują, że uczniowie mają coraz większe kłopoty z ustrukturyzowaną wypowiedzią. W tym roku Ministerstwo Oświaty i Nauki ogłosiło, że czytanie i pisanie ma być priorytetem na wszystkich przedmiotach, nie tylko na lekcjach języków. Na egzaminach z innych przedmiotów mają się pojawiać także pytania otwarte, które będą wymagały dłuższej odpowiedzi.
— Ważne byłoby jednak także to, by ćwiczyć wypowiedź ustną. Obserwuję to jako nauczycielka, ale także jako mama. Uczniowie okazję do dłuższych wypowiedzi mają zwykle na lekcjach języków. Tymczasem jest to jedna z najbardziej przydatnych umiejętności, jaką możemy wynieść ze szkoły — dodaje Szejnicka.