„Będziemy pracowali nad tym, aby wszystkie zapisy traktatu zostały zrealizowane, szczególnie jeśli chodzi o mniejszość polską na Litwie” – w rozmowie z dziennikarzami powiedział marszałek Senatu RP Stanisław Karczewski, który w środę, 24 kwietnia, spotkał się z uczniami i nauczycielami Szkoły Podstawowej im. Andrzeja Stelmachowskiego w Starych Trokach. Wizyta w Starych Trokach odbyła się w przeddzień uroczystego posiedzenia Sejmu RL poświęconego 25. rocznicy podpisania „Traktatu między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Litewską o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy”.
Jak zaznaczył marszałek Karczewski, do szkoły w Starych Trokach przybył z rewizytą, gdyż przed kilkoma tygodniami uczniowie i nauczyciele tej szkoły w 10. rocznicę śmierci patrona szkoły, Andrzeja Stelmachowskiego, gościli w Senacie RP.
Szkoła w Starych Trokach nosi imię Andrzeja Stelmachowskiego od 2011 r. „Z jednej strony – tradycja, z drugiej – nowoczesność. To udaje się państwu we wspaniały sposób połączyć” – zwrócił się marszałek Karczewski do zgromadzonej na sali społeczności szkolnej. Dziękował uczniom i nauczycielom za przyjęcie zaproszenia do Warszawy i pielęgnowanie pamięci o prof. Andrzeju Stelmachowskim, postaci wybitnej i bardzo cenionej w Polsce.
Profesor Andrzej Stelmachowski był marszałkiem Senatu RP w pierwszej kadencji, ministrem edukacji narodowej, doradcą prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, twórcą i wieloletnim prezesem Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, w sposób szczególny wspierał rozwój polskiej oświaty za wschodnią granicą. Ze środków „Wspólnoty Polskiej” zostało odnowionych wiele polskich szkół na Wileńszczyźnie, w tym również w Starych Trokach. Powstała tu nowa przybudówka, w której mieszczą się pracownie, biblioteka z czytelnią oraz współczesna sala sportowo-rozrywkowa, która służy całej społeczności Starych Trok.
Marszałek Karczewski podzielił się swymi wspomnieniami o profesorze Stelmachowskim, który „podjął trud i wysiłek współpracy z Polonią i Polakami mieszkającymi za granicą. (…) To on był tak naprawdę twórcą, wręcz ojcem opieki nad Polakami mieszkającymi za granicą. Jego wzrok był skierowany przede wszystkim na tych Polaków, którzy mieszkają za wschodnią granicą” – mówił Stanisław Karczewski.
Spotkanie uświetniły występy szkolnego zespołu „Tęcza” oraz kobiecego zespołu ludowego „Stare Troki”.
Po spotkaniu marszałek Stanisław Karczewski udał się na kolację z Viktorasem Pranckietisem. Jak powiedział, tematem rozmów z Pranckietisem będzie m.in. oświata „w kontekście niezrealizowanych ustaleń i braku postępu w pracach między komisjami ministerialnymi”.
W spotkaniu marszałkowi towarzyszyła ambasador RP na Litwie Urszula Doroszewska i Marcin Zieniewicz –radca, kierownik Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Wilnie.
Wczoraj, 25 kwietnia, Stanisław Karczewski wziął udział w uroczystym posiedzeniu litewskiego Sejmu, poświęconym 25. rocznicy podpisania „Traktatu o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy między Polską a Litwą”.
***
Traktat między Polską a Litwą, sporządzony w Wilnie 26 kwietnia 1994 roku a podpisany przez prezydentów Algirdasa Brazauskasa i Lecha Wałęsę, miał uregulować zarówno stosunki międzypaństwowe, jak i sytuację mniejszości narodowych. Jego zapisy są nadal aktualne dla mniejszości polskiej na Litwie.
Artykuł 1 traktatu mówi o tym, że układające się strony „kształtują swoje stosunki w duchu wzajemnego szacunku, zaufania, równouprawnienia i dobrosąsiedztwa, opierając się na prymacie prawa międzynarodowego, a szczególnie na zasadach suwerenności, nienaruszalności granic”.
W artykule 13 traktat zobowiązał obie strony do poszanowania międzynarodowych zasad i standardów dotyczących ochrony praw mniejszości narodowych.
W art. 14 zaznaczono, że mniejszości narodowe mają prawo do swobodnego posługiwania się językiem mniejszości narodowej prywatnie i publicznie, do pobierania nauki w języku mniejszości narodowej; do używania swych imion i nazwisk w brzmieniu języka mniejszości narodowej.
Art 15. określa, że układające się strony będą na swych terytoriach chroniły tożsamość narodową, kulturową, językową i religijną mniejszości narodowych. Zaznacza się w nim, że strony w szczególności rozważą dopuszczenie używania języków swych mniejszości narodowych w urzędach, zwłaszcza w tych jednostkach administracyjno-terytorialnych, w których dużą część ludności stanowi mniejszość narodowa; powstrzymają się od jakichkolwiek działań mogących doprowadzić do asymilacji członków mniejszości narodowych wbrew ich woli oraz zgodnie ze standardami międzynarodowymi powstrzymają się od działań, które prowadziłyby do zmian narodowościowych na obszarach zamieszkałych przez mniejszości narodowe.
Fot. Marian Paluszkiewicz