Na Wileńszczyźnie rozpoczęły się prace renowacyjne kwater polskich żołnierzy z okresu wojny z bolszewikami w latach 1919-1920.
W podwileńskich miejscowościach: Mejszagole, Korwiu i Niemenczynie odbywają się renowacje kwater polskich żołnierzy, które odbywają się na zamówienie Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP, pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach projektu ,,Renowacja i rewaloryzacja kwater żołnierzy Wojska Polskiego z 1919-1920 na szlaku bojowym 1 Dywizji Piechoty Legionów na Litwie na Łotwie”.
Prace polegają m.in. na oczyszczeniu pomników. Wykonują je we współpracy polski konserwator i litewska spółka UAB „Žybartuva”.
Ostatnio groby żołnierzy spoczywających w Mejszagole były uporządkowane w 1996 roku. Wówczas, tak jak obecnie, roboty nadzorował prof. Janusz Smaza z warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Ponadto o miejsce pamięci od zawsze dbali mieszkańcy.
W Kwaterze Legionistów Polskich w Mejszagole spoczywa 24 żołnierzy. Znajduje się tu pomnik upamiętniający walczących na początku XX w. Staraniem miejscowego Koła ZPL 3 września 1989 roku na cmentarzu umieszczono urnę z ziemią katyńską oraz tablicę ku czci oficerów polskich zamordowanych w Katyniu. W ten sposób mejszagolanie złożyli hołd pamięci oficerom – ofiarom Katynia: mieszkańcom Mejszagoły Janowi Kasprzykowskiemu i Janowi Łapinowi, Józefowi Szturze ze wsi Osinówka, Antoniemu Kruśnickiemu ze wsi Zielonka, którzy najprawdopodobniej zamordowani zostali w Lesie Katyńskim.
,,Kwatera Wojskowa w Mejszagole jest najlepiej zachowanym miejscem pochówku legionistów w rejonie wileńskim. Widać, że mieszkańcy miejscowości z rozsądkiem dbali o cmentarz” – zauważa Małgorzata Aleksandrowicz, koordynatorka programu „Dziedzictwo Kulturowe”. Dodaje, że renowacja cmentarza w Mejszagole jest jednym z działań Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”, prowadzonych w przeddzień 100. rocznicy wojny polsko-bolszewickiej.
W leżącym w pobliżu Mejszagoły Korwiu, w związku z 80. rocznicą wybuchu II wojny światowej, rekonstrukcji zostanie poddany grób kaprala Jana Stankiewicza, żołnierza 2 Brygady Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej. Pochodził ze wsi Sklewcie koło Podbrzezia. Poległ 5 lipca 1944 r. w Korwiu w walce z oddziałem niemieckim.
W Niemenczynie, gdzie również odbywa się renowacja kwatery legionistów, prace wymagają o wiele więcej wysiłku.
,,Na pomnikach znajduje się kilkanaście warstw farby olejnej, tzw. srebrzanki, której usunięcie na szczęście jest możliwe. Nakład pracy jest natomiast nieporównywalnie większy” – podkreśla Aleksandrowicz. Zaznacza, że w 1932 r. w Niemenczynie przeprowadzana była ekshumacja żołnierzy poległych w latach 1919-1920. Niektórzy byli pochowani na miejscowym cmentarzu i ekshumowano ich do kwatery wojennej. Innych przeniesiono z sąsiednich miejscowości. ,,Znajdują się tu groby 25 legionistów” – dodaje koordynator.
W obrębie niemenczyńskiej kwatery wojskowej pochowani są również powstańcy styczniowi, nieznani żołnierze Wojska Polskiego oraz żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza.
,,Konserwacji zostanie poddana również znajdująca się na zbiorowej mogile tablica, na której widnieje lista strat. Kilka lat temu została postawiona przez lokalne władze” – informuje Aleksandrowicz. Prace konserwatorskie w Mejszagole, Korwiu i Niemenczynie zostaną ukończone w połowie września br.
W zakresie opieki nad Miejscami Pamięci Narodowej Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” w 2019 roku zrekonstruuje kwaterę wojskową w kompleksie cmentarnym na Zakrecie w Wilnie oraz przeprowadzi prace konserwatorsko-rekonstrukcyjne na cmentarzu Garnizonowym w Grygajciach, w pobliżu Nowej Wilejki. Natomiast ze środków Kancelarii Senatu RP odnowione zostaną cztery cywilne nagrobki na cmentarzu Bernardyńskim oraz cmentarzu Słonecznym (św. św. Piotra i Pawła).
Ewelina Mokrzecka
Fot. autorka