Miłość miłością, ale finanse w życiu również są ważne. Dlatego narzeczeni, zanim staną na ślubnym kobiercu, coraz częściej stawiają się najpierw u notariusza. Coraz więcej par decyduje się na podpisanie małżeńskiej umowy majątkowej. W ubiegłym roku takich umów na Litwie zarejestrowano 1913, o 127 więcej niż przed rokiem.
Intercyza, czyli inaczej umowa majątkowa małżeńska, może być podpisana przed ślubem, a także po ślubie, i to niezależnie od tego, ile lat minęło od jego zawarcia. Intercyza dokonana po ślubie nie działa wstecz. A więc wszystko to, co zostało nabyte w czasie ślubu, do dnia podpisania intercyzy, nadal pozostaje wspólne. Jest wyjątek, gdy podpisując małżeńską umowę majątkową, jednocześnie jest czyniony podział majątku. Ale pamiętajmy, że intercyza to nie to samo co podział majątku – mówi „Kurierowi Wileńskiemu” Dalija Svirbutienė, notariusz z pierwszego biura notarialnego rejonu wileńskiego.
– Aby doszło do podpisania intercyzy, obie strony muszą osobiście stawić się u notariusza oraz dobrowolnie wyrazić zgodę na stworzenie dokumentu. Przed ślubem do podpisania małżeńskiej umowy majątkowej potrzebne są jedynie dowody osobiste, po ślubie należy ponadto okazać akt małżeństwa. Notariusze zawsze sprawdzają dane z rejestrów państwowych, w tym z rejestru ludności, i sprawdzają, czy dana osoba jest w związku małżeńskim i kto jest ich małżonkiem. Natomiast podział majątku nie zawsze odbywa się zgodnie. Czasami trzeba go przeprowadzić w sądzie – tłumaczy Dalija Svirbutienė.
Typy umów małżeńskich
Intercyza może mieć kilka wariantów. Najpopularniejsza forma sprowadza się do tego, że od czasu jej zawarcia wszystko, co każdy z małżonków nabywa, trafia do jego majątku osobistego. W razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później. Każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem.
– Rozdzielność majątkowa często jest wybierana przez małżonków jako środek zabezpieczający część majątku w razie ewentualnego niepowodzenia działalności gospodarczej prowadzonej przez jedno z małżonków i powstania z tego tytułu zadłużenia. W ustroju rozdzielności majątkowej, w przeciwieństwie do ustroju opartego na wspólności, każde z małżonków ma znacznie większą swobodę ekonomiczną, co sprzyja prowadzeniu samodzielnej działalności gospodarczej. Albowiem bez rozdzielności majątkowej transakcje powyżej określonej kwoty wymagają zgody drugiego małżonka lub drugi małżonek musi zostać poinformowany o zawarciu takich transakcji – mówi Dalija Svirbutienė.
– Istnieje jeszcze jeden rodzaj intercyzy, a mianowicie intercyza z wyrównaniem dorobków. Pod uwagę biorą ją zazwyczaj małżeństwa, w których jedna ze stron nie pracuje, ponieważ na przykład zajmuje się domem. W takim wypadku po ewentualnym rozwodzie dobra materialne małżonków muszą zostać wyrównane. Bardzo rzadko zdarza się, że podpisywana jest też intercyza nazywana intercyzą z wielkiej miłości. To znaczy wszystko, co moje, jest nasze – wyjaśnia notariusz.
Nie wszystko wolno regulować intercyzą
Z chwilą śmierci jednego z małżonków, mimo że została zawarta umowa rozdzielności majątkowej, cały majątek zmarłego wchodzący w skład jego majątku osobistego – nabyty przed zawarciem związku małżeńskiego i w trakcie jego trwania – w pierwszej kolejności dziedziczą dzieci oraz małżonek w częściach równych.
– Umowy małżeńskie regulują wyłącznie stosunki majątkowe. W umowie małżeńskiej nie można wspomnieć o żadnych relacjach osobistych, a także o relacjach rodziców z dziećmi, kwestiach dotyczących rodzicielstwa i alimentów. Dlatego umowa nie może omawiać na przykład, kto będzie woził dzieci do szkoły, kto będzie je wychowywał, a kto będzie tylko gotował. Ale ludzie często pytają o takie rzeczy – opowiada Dalija Svirbutienė.
– Najczęściej pada pytanie o to, czy możliwe jest odnotowanie, że dzieci pozostają z matką w razie rozwodu. Nie można tego uczynić. Umowa nie może też obejmować zakazu pracy, bezwzględnego wymogu miłości, przynoszenia kawy do łóżka każdego ranka i zachowania wierności. W niektórych krajach, takich jak USA, umowa małżeńska faktycznie zawiera postanowienia regulujące relacje osobiste, w tym odpowiedzialność za niewierność. Dlatego kobiety, które czytały o życiu gwiazd, czasami pytają, czy można odnotować, że jeśli małżonek będzie niewierny, to będzie musiał zapłacić odszkodowanie – uśmiecha się doświadczona notariusz.
Sposób na zadłużonego małżonka
Rejestracja umów małżeńskich na Litwie działa od 18 lat. W tym czasie zarejestrowano ponad 16 tys. takich kontraktów. Większość umów małżeńskich zawieranych jest między 30. a 40. rokiem życia, ale zdarzają się pary 70- i 80-latków, które tego dokonują.
– Z roku na rok wzrasta liczba par, które decydują się na podpisanie małżeńskiej umowy majątkowej. Powody zawarcia intercyzy mogą być bardzo różne. Bywa, że małżonkowie chcą zachować niezależność finansową i jednocześnie uniknąć problematycznego podziału majątku w razie rozwodu. Intercyza małżeńska jest często podpisywana także w sytuacji, kiedy jeden z małżonków ma jakieś problemy finansowe. W tym przypadku intercyza chroni majątek współmałżonka, ponieważ wierzytelności mogą być ściągane wyłącznie z majątku osobistego osoby zadłużonej. Innym powodem, dla którego pary decydują się na umowę majątkową, jest działalność gospodarcza obarczona wysokim ryzykiem finansowym. W takim przypadku intercyza małżeńska może chronić zgromadzony już po ślubie majątek przed egzekucją. Do podpisania umowy często też namawiają rodzice – mówi Dalija Svirbutienė, notariusz z pierwszego biura notarialnego rejonu wileńskiego.
Z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami z mocy ustawy powstaje wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny z wyjątkiem mienia otrzymanego i odziedziczonego).
Powodem zawierania umów przedmałżeńskich jest nie tylko chęć ochrony posiadanego majątku przed zakusami przyszłego małżonka, ale często ochrona przed konsekwencją jego długów. Wejście w związek małżeński z osobą zadłużoną bez prawnego zabezpieczenia się oznacza konieczność regulowania jej zobowiązań.
Umowy majątkowe wbrew ślubom kościelnym
Tymczasem Kodeks prawa kanonicznego nie mówi wprost o intercyzie, za to definiuje małżeństwo jako przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę na całe życie.
– Chrześcijańskie małżeństwo jest na całe życie. Małżeństwo kościelne nie uznaje rozwodu – kiedy pobierasz się, pobierasz się na całe życie. Natomiast sama umowa małżeńska tego nie uwzględnia. Ona mówi o tym, jak będziemy się rozwodzić. Jeżeli więc jeszcze przed zawarciem małżeństwa planujesz sposób, w jaki będziesz się rozwodził, to związek kościelny staje się nieważny – tłumaczy ks. Vytautas Brilius, doktor prawa kanonicznego, sędzia sądu kościelnego przy archidiecezji wileńskiej.
W prawie kościelnym wiele osób dopatruje się zakazu podpisywania intercyzy, gdyż niejako wydziela ona finansowy aspekt małżeństwa. Tymczasem w małżeństwie powinna istnieć wspólnota całego życia.
Fot. Marian Paluszkiewicz
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym “Kuriera Wileńskiego” nr 4(10) 25-31/01/ 2020