Komisja Europejska w 2022 r. opublikowała ranking średniej długości życia dla krajów UE. Litwa zajmuje w nim trzecie miejsce od końca. Średnia długość życia na Litwie wynosi 75,1 roku.
Kobiety na Litwie żyją średnio prawie 10 lat dłużej niż mężczyźni: odpowiednio 80 lat i 70,1 roku. Ta różnica w oczekiwanej długości życia między mężczyznami i kobietami jest najwyższa w UE i wynika głównie z bardzo wysokich wskaźników umieralności z powodu choroby niedokrwiennej serca i przyczyn zewnętrznych, które są bardziej rozpowszechnione wśród litewskich mężczyzn. Jednym z głównych czynników tego nierównego obciążenia chorobami mężczyzn i kobiet jest wyższe rozpowszechnienie szkodliwego spożycia alkoholu wśród mężczyzn.
Czytaj więcej: Babcie i dziadkowie z PUTW w Szkole Specjalnej w Solecznikach
Przestawić się na zdrowy styl życia
Prof. Arvydas Skurvydas, ekspert nauk o zdrowiu z Uniwersytetu Wileńskiego i Uniwersytetu Witolda Wielkiego, autor ponad 200 prac naukowych i książek, w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” dzieli się praktycznymi poradami, jak radzić sobie ze stresem, zdrowo się odżywiać i prawidłowo ćwiczyć, aby uniknąć chorób przewlekłych, wczesnej starości – czyli jak osiągnąć długowieczność.
– Średnia długość życia rośnie. Dowody są jednoznaczne. Chociaż na świecie ludzie żyją coraz dłużej, to niestety mieszkańcy Litwy nie mogą pochwalić się długowiecznością. W naszym kraju też ludzie żyją dłużej niż np. kilkadziesiąt lat temu, ale nie wystarczająco długo. Przyczyn jest wiele, ale przede wszystkim mieszkańcy Litwy żyją w ciągłym stresie i nie prowadzą zdrowego trybu życia – komentuje prof. Arvydas Skurvydas.
Jako pierwszy czynnik długowieczności profesor podaje aktywność fizyczną. Obecnie standardem jest ok. 300 minut ruchu tygodniowo. Oznacza to aktywność pięć razy w tygodniu po 60 minut ruchu o umiarkowanej intensywności. Aktywność jest bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na długowieczność, ponieważ zmniejsza procesy zapalne. Stwierdzono, że mięśnie szkieletowe podczas pracy wytwarzają nawet 1000 naturalnych „leków”, nazywanych miotynami, które leczą w organizmie przedwcześnie starzejące się komórek.
– Drugim czynnikiem wpływającym na długowieczność jest utrzymanie wagi, wskaźnika masy ciała. Bardzo ważne jest, aby wskaźnik masy ciała nie był zbyt wysoki, aby nie było wahań masy ciała. Innymi słowy, zimą przybieramy na wadze, a latem chudniemy, więc występują wahania. Pamiętajmy, że wahania wagi mogą wynosić od 2 do 3 kg, ale nie 10 kg lub więcej – wylicza rozmówca.
Czytaj więcej: Sekret długowieczności obchodzącej 100. jubileusz Leonardy Subotowicz
Bez diety ani rusz
Odżywianie jest bardzo ważne dla długowieczności. Przeprowadzono wiele badań na ten temat. Obecnie złotym standardem żywienia jest dieta śródziemnomorska. Oznacza to ograniczenie czerwonego, przetworzonego mięsa, napoje słodzone powinny być całkowicie wyeliminowane, cukier ograniczony do minimum. Tłuszcze zwierzęce powinny być bardzo ograniczone. Należy spożywać dziennie co najmniej 300 g owoców, warzyw i ok. 40 g niesolonych orzechów. Oliwa jest również bardzo pomocna w procesach przeciwzapalnych. Ryby powinny być spożywane mniej więcej dwa razy w tygodniu. Suplementacja witaminą D jest niezbędna.
– Należy pamiętać, że naturalne substancje, takie jak kwercetyna i fisetyna, odbudowują komórki mózgu. Kwercetyna i fisetyna to składniki odżywcze z grupy flawonoidów. Można je znaleźć w owocach i warzywach. Przez długi czas kwercetyna znajdowała się głównie w: jabłkach, pomarańczach, jagodach, porzeczkach, wiśniach i żurawinie, podczas gdy fisetyna znajduje się w: truskawkach, jabłkach, persymonach, kiwi, brzoskwiniach, winogronach i pomidorach – podkreśla naukowiec.
Aby żyć długo, konieczne jest rozsądne ograniczenie kalorii. Badania pokazują, że przejadanie się jest szkodliwe dla długości i jakości życia. Jeśli od czasu do czasu, np. dwa razy w tygodniu, zminimalizujemy spożycie kalorii i w ciągu roku będziemy mieli sześć lub siedem takich tygodni, to na pewno bardzo pozytywnie wpłynie to na nasze zdrowie.
– Minimalizując kalorie od czasu do czasu, bardzo dobrze wytrenujemy miliardy komórek naszego ciała. Komórki te oczyszczą się podczas postu, zaczną wykorzystywać energię ze zmagazynowanego tłuszczu, zapobiegniemy otyłości trzewnej, która charakteryzuje się nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha, przedłużając tym samym żywotność komórek. Rozsądne ograniczenie kalorii jest fantastycznym lekarstwem na długowieczność – twierdzi profesor.
Dobry sen i sens życia
Regulacja snu jest koniecznością. Sen jest naturalną technologią zapewniającą długowieczność. Dorosłym zaleca się 7–8 godzin snu. Dzieci powinny spać od 8 do 10 godzin. Bardzo ważne jest, aby kłaść się spać w odpowiednim czasie, nie później niż o 23. Jakość snu, czas jego trwania, czas, w którym kładziemy się spać – to wszystko znacznie wpływa na regenerację naszych komórek, zmniejsza stres, zmniejsza stan zapalny i poprawia nastrój.
Kolejnym czynnikiem jest zmniejszenie stresu życiowego. Kortyzol jest potocznie zwany hormonem stresu. Kiedy stajemy się zestresowani, przestraszeni, spanikowani kortyzol zakłóca pracę naszego mózgu. W mózgu mamy 100 mld neuronów, a przez stres możemy stracić miliony z nich. A jeśli struktura mózgu zostanie zakłócona, wpłynie to na zdrowie całego ciała i oczywiście na naszą długowieczność. Stres doprowadza do wielu przewlekłych chorób układu sercowo-naczyniowego. Ze stresem można sobie jednak radzić. Umiarkowane ćwiczenia, zdrowa dieta, ćwiczenia głębokiego oddychania, każda przyjemna aktywność, ćwiczenia rozciągające pomagają zmniejszać poziom stresu.
– Kluczem do długowieczności jest radość życia, poczucie jego sensu. Badania wyraźnie pokazują, że ludzie, którzy mają cele w życiu, którzy widzą, że każdy krok w ich życiu ma znaczenie, rzadziej chorują, żyją dłużej, szybciej dochodzą do siebie po stresie i mniej się go boją. Pozytywność jest również bardzo ważna. Chodzi o próbę pozbycia się wszystkich złych myśli z głowy – podsumowuje prof. Arvydas Skurvydas.
Czytaj więcej: Neurastenia — choroba z wyczerpania
Litwa w ogonie statystyk
Najwyższą oczekiwaną długość życia notuje się w Hiszpanii (83,3 roku), Szwecji (83,1 roku), Luksemburgu i we Włoszech (w obu przypadkach 82,7 roku), a najniższą w Bułgarii (71,4 roku), Rumunii (72,8 roku) i na Łotwie (73,1 roku).
Norwegowie, Szwajcarzy i Islandczycy żyją średnio ponad 83 lata, podczas gdy Litwini żyją 75 lat, pięć lat krócej niż przeciętny Europejczyk. Pod tym względem Litwini są jednymi z ostatnich w Europie, krócej żyją tylko Rumuni i Bułgarzy.
W wieku 65 lat Francuz może żyć jeszcze przez prawie 24 lata, z których 11 lat przeżyje w dobrym zdrowiu i bez ograniczeń fizycznych.
W wieku 57 lat mieszkańcy Litwy najprawdopodobniej już chorują na jakąś przewlekłą chorobę, która uniemożliwia im życie pełną piersią. Przeciętny Szwed zaczyna narzekać na swoje zdrowie dopiero w wieku 73 lat, czyli 16 lat później. W porównaniu ze średnią UE średnia długość życia Litwinów w zdrowiu jest o siedem lat krótsza.
Na Litwie każdego roku na chorobę niedokrwienną serca umiera 20 razy więcej osób niż w Holandii.
Zdrowie psychiczne mieszkańców Litwy jest również powodem do niepokoju. W 2018 r. Litwa miała najwyższy wskaźnik zgonów z powodu samobójstw w UE. Prawie sześć razy więcej osób popełnia samobójstwo na Litwie niż np. na Malcie, w Turcji czy na Cyprze. Wskaźnik ten jest dwukrotnie wyższy od średniej UE.
Raport Komisji Europejskiej „Lithuania: Country Health Profile 2021” wskazuje na te problemy i podkreśla, że wielu z nich można zapobiec. W 2018 r. wskaźnik umieralności, któremu zapobiegła opieka zdrowotna na Litwie, był dwukrotnie wyższy niż średnia UE. Według raportu Komisji Europejskiej prawie połowę wszystkich zgonów na Litwie można przypisać behawioralnym i środowiskowym czynnikom ryzyka (dieta, używanie tytoniu i alkoholu oraz brak aktywności fizycznej).
Czytaj więcej: Mężczyźni częściej popełniają samobójstwa niż kobiety
Francuscy stulatkowie
Na dzień 30 września 2023 r. na Litwie żyło 331 osób w wieku powyżej 100 lat: 291 kobiet i 40 mężczyzn. Najstarsza kobieta ma 109 lat (Kowno). Najstarszy mężczyzna – 109 lat (Dovainonys).
We Francji mieszka 30 tys. stulatków – to największa grupa w Europie, zarówno w liczbach bezwzględnych, jak i w stosunku do ogółu ludności. Aż 86 proc. stulatków to kobiety. Doliczono się zaledwie 4,3 tys. stuletnich mężczyzn, a wśród „superstulatków” – osób powyżej 110 lat – znajdują się już w zasadzie wyłącznie panie. W nieco młodszej grupie (90–100 lat) kobiety stanowią 73 proc. Właśnie z tego kraju pochodziła też najdłużej żyjąca kobieta.
Francja to kraj o jednym z najniższych wskaźników otyłości w Europie, a także na świecie.
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 42 (122) 21-27/10/2023