W dawnym pałacu czynne muzeum
W budynku pod nr 41 mieścił się dawniej pałac Radziwiłłów. Źródła historyczne podają, że w końcu XVI w. stały tu trzy gotyckie domy. Na początku XVII w. na ich miejscu Radziwiłłowie zbudowali renesansowy pałacyk. Przypuszcza się, że to Michał Kazimierz Radziwiłł przyczynił się do budowy pałacu, który spłonął w XVIII wieku. Od 1796 r. w oficynie odbudowanego po pożarze gmachu zaczął działać miejski teatr polski. W 1808 r. pałac od Radziwiłłów odkupił aktor Maciej Każyński. Nowy właściciel zrekonstruował budynek i przystosował do potrzeb teatralnych. Po przeniesieniu teatru do ratusza w pałacu, do 1845 r., grywały tu różne teatry.
— Budynki pałacowe noszą cechy stylu renesansowego i barokowego, dziedziniec zaś wyróżnia się unikalną dwupiętrową galerią. Zachowały się ponadto unikatowe gotyckie piwnice. Podczas licznych badań archeologicznych na terenie zabytku znaleziono kafle z herbami Zaleckich, Tyzenhauzów, Naruszewiczów, więc możliwe, że przedstawiciele tych rodów też byli właścicielami tej rezydencji. W XVII w. istniała tu posiadłość urządzona z przepychem, z przejściami arkadowymi w podwórku, które zachowały się do naszych czasów. W II połowie XIX w. w budynku urządzono mieszkania, sklepy i aptekę. W latach 1974–1982 w byłym pałacu mieścił się Litewski Teatr Młodzieżowy. Od początku lat 90. XX w. mieści się tu Muzeum Teatru, Muzyki i Kina — opowiada Auksė Kapočiūtė-Vaitkuvienė, zastępczyni dyrektora muzeum.
Czytaj więcej: Wzrosło zainteresowanie mieszkańców muzeami
Pałac Janusza Radziwiłła
„Zmienne losów koleje zniszczyły bezpowrotnie wszystkie bez wyjątku pałace Radziwiłłów. Jeden z nich, przy ulicy Ludwisarskiej 4, dogorywa w stanie ostatecznej ruiny (…)” — pisał w 1937 r. o pałacu Janusza Radziwiłła prof. Juliusz Kłos.
Pałac u zbiegu ulic Wileńskiej i Liejyklos (dawnej Ludwisarskiej) był największą rezydencją Radziwiłłów w Wilnie. „Już w XVI w. stał tu pałac Mikołaja Radziwiłła Czarnego. Na początku XVII w. wysoki dostojnik i polityk Wielkiego Księstwa Litewskiego, Janusz Radziwiłł, zbudował tu wytworną rezydencję w stylu renesansowym. Gmach, wzniesiony w kształcie podkowy, składał się z pięciu trójkondygnacyjnych pawilonów. Wewnątrz znajdowały się wspaniałe sale. Pałac słynął z bogatych dzieł sztuki. Po najeździe moskiewskim w latach 1655–1661 oraz wojnie północnej (pocz. XVIII w.) budynki podupadły. Dominik Radziwiłł przekazał je wileńskiemu Towarzystwu Dobroczynności. W czasie I wojny światowej pałac znów popadł w ruinę. Przez wiele lat ten zabytek stał zaniedbany i popadał w ruinę. Zachodni pawilon, przy ulicy Wileńskiej 22, odrestaurowano dopiero w 1984 r.” — pisze prof. Tomas Venclova.
W czasach sowieckich przebudowano oraz przystosowano do uprawiania sportu i innych zajęć część południowego skrzydła dawnego pałacu. W 1990 r. w zachodnim skrzydle otwarto filię Litewskiego Narodowego Muzeum Sztuki. Odbywały się tu wystawy oraz różne wydarzenia kulturalne.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Powstaną nowoczesne przestrzenie wielofunkcyjne
Obecnie trwa renowacja pozostałości pałacu przy ulicy Wileńskiej. Litewskie Narodowe Muzeum Sztuki, w gestii którego nadal znajduje się historyczny obiekt, planuje zaadaptować go na działalność muzealną. Powierzchnia dawnej siedziby magnackiej wynosi około 7 000 m kw., zespół budynków mieści się na terenie 0,8 ha. Planuje się, że zostanie tu umieszczona stała ekspozycja sztuki, powstaną też nowoczesne przestrzenie wielofunkcyjne.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Pałac należał do Kolegium Chemicznego UW
Do rodu Radziwiłłów nawiązują też dzieje budynku, w którym mieści się obecnie siedziba Ministerstwa Oświaty, Nauki i Sportu Litwy (A. Volano 2). W miejscu tym w XVI w. stał pałac Hornostaja, należący później do Radziwiłła Rudego. Przekazał on posesję ewangelikom reformowanym. Budynek został częściowo zniszczony przez katolików, obwiniających ewangelików o ostrzał pobliskiego kościoła pw. św. Michała.
Obecnie wystrój budynku nie przypomina już dawnego pałacu Radziwiłłów. Wielokrotnie go przebudowano pod kierunkiem znanych architektów wileńskich, m. in. Michała Szulca i Juliusza Kłosa. W XIX w. pałac należał do Kolegium Chemicznego Uniwersytetu Wileńskiego. Wielka, okrągła dwupiętrowa sala wykładowa została zbudowana specjalnie dla wykładów słynnego chemika Jędrzeja Śniadeckiego. Na piętrze natomiast było mieszkanie i pracownia znanego artysty malarza Franciszka Smuglewicza. W ub. roku na ścianie budynku odsłonięto dwujęzyczną tablicę pamiątkową poświęconą Jędrzejowi Śniadeckiemu. Litewsko-polska tablica powstała z inicjatywy Litewskiego Towarzystwa Chemików Litwy.
Czytaj więcej: W Wilnie upamiętniono Jędrzeja Śniadeckiego
