Zakaz ten przewidziany jest w przyjętej przez UE w 2019 r. dyrektywie dotyczącej ograniczenia użycia plastiku jednorazowego użytku.
Badanie zlecone przez Komisję Europejską wykazało, że nakrętki należą do dziesięciu najczęstszych rodzajów śmieci znajdowanych na plażach, wybrzeżach i morzach krajów UE.
Litewska ustawa o gospodarce odpadami stanowi, że od tej daty będzie zakazana sprzedaż napojów w butelkach, jeżeli ich nakrętki nie są przymocowane na trwale do pojemników. Większość opakowań napojów, które będą objęte tym zakazem, jest już wyprodukowana z dołączonymi trwale nakrętkami. Okres sprzedaży produkcji ze „starymi” nakrętkami nie jest ograniczony.
Czytaj więcej: Kaczki w plastikowej pianie
Producentom grożą kary
Ustawa o ochronie środowiska stanowi, że niezastosowanie się do ustalonych wymagań grozi karą grzywny od 1,7 do 4 tys. euro. Za powtórne naruszenia grozi kara grzywny od 3 do 6 tys. euro.
Zgodnie z unijną dyrektywą Single Use Plastics (SUP) od lipca 2024 r. wszystkie nakrętki będą musiały być fabrycznie przymocowane do plastikowych butelek.
Obowiązku nie ma, ale…
Obecnie nie ma obowiązku oddawania do skupu nie tylko plastikowych butelek, ale także ich nakrętek, jednak część mieszkańców robi to bez przymusu. Raz — z oszczędności — 10 ct za oddane opakowanie, a dwa — ze świadomości społecznej dbania o ekologię.
Tzw. mały plastik sprawia również kłopoty przedsiębiorstwom komunalnym. Jak stwierdził Gintaras Varnas, dyrektor spółki Užstato sistemos administratorius, w naszym kraju większość butelek trafia obecnie do taromatów z nakrętkami.
„Prawdopodobnie największy efekt nowości odczuje się w tych krajach, w których nie działa system kaucji, a gdzie butelki są często wyrzucane na łono natury, na ulice i tam — prawdopodobnie, wyrzucane są nakrętki. Być może dlatego podjęto taką decyzję” — rozważa Gintaras Varnas.
Czytaj więcej: Taromaty oczyszczają środowisko
Kłopoty recyklingu
Po otwarciu plastikowej butelki nakrętka odpada i gubi się, co wywołuje zagrożenie ekologiczne. Nakrętki należą do dziesięciu najpowszechniej występujących w przyrodzie rodzajów śmieci. Jeżeli nakrętka nie jest zakręcona, trudno ją wykryć na liniach sortujących. Często takie odpady pozostają nieprzetworzone i poddawane są spalaniu, co nie da się poddać recyklingowi.
Kiedy nakrętka jest razem z butelką, wówczas łatwo ją oddzielić w trakcie obróbki.
Gotowość producentów
Od 3 lipca producenci będą musieli sprzedawać produkcję ze zintegrowanymi nakrętkami, aby zapobiec ich zgubieniu. Producenci mieli pięć lat na przygotowania do nowości, ale nie wszyscy jeszcze są do tego gotowi.
„Jesteśmy przygotowani. Na rynek litewski butelki z nowymi nakrętkami wprowadziliśmy już we wrześniu ubiegłego roku” — powiedziała Inga Lungė, przedstawicielka Coca-Cola HBC.
„Przygotowujemy się — testujemy nowe nakrętki, aby ludzie mogli z nich łatwo korzystać i aby nie widzieli dużej różnicy między tym, co było wcześniej, a tym, co jest teraz” — powiedziała Aistė Miliūtė, dyrektorka spółki Birštono mineraliniai vandenys.
| Fot. ELTA, Marius Mokrevičius, opr. red.
Klienci niezadowoleni z unijnej nowości
Plastikowe butelki z nakrętkami przymocowanymi do opakowań, mimo że wkrótce będą jedynymi dostępnymi na sklepowych półkach, już nie przypadły do gustu konsumentom. Przeciwnicy zmian zarzucają im brak funkcjonalności — mówią o trudnościach w nalewaniu napojów czy piciu z butelki.
— Niewygodnie jest pić. Teraz będę musiała nad jezioro zabierać ze sobą szklankę, żeby się czegoś napić? Zrywać będę te nowe nakrętki! — powiedziała nam oburzona wilnianka Alina.
Nowe nakrętki
Wszystkie nakrętki plastikowe w całej UE powinny być fabrycznie przytwierdzone do opakowania od napoju — butelki czy kartonu.
Nakrętki muszą być mocowane do szyjek butelek czy kartonów w oparciu o normy ISO.
Dla wygody klientów, zakrętki będą odginane pod kątem maksymalnie 180 stopni, co ułatwi proces korzystania z produktów bezpośrednio z opakowania.
Powody „zakręconych” zmian
Powodów do wprowadzenia zmian jest kilka — głównie związanych z ekologią i ochroną środowiska. „Wykonane z tworzyw sztucznych zakrętki i wieczka używane do pojemników na napoje należą do artykułów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych najczęściej znajdowanych na plażach w Unii” — napisano w uzasadnieniu unijnej dyrektywy.
Fabryczne przytwierdzenie zakrętki do butelki pozwoli również generować mniej odpadów. Zamiast dwóch odpadów (butelka plus nakrętka) będzie tylko jeden odpad (butelka i trwale przymocowana nakrętka). Obowiązkiem przytwierdzania zakrętek do butelek zostaną objęte opakowania na napoje będące pojemnikami z tworzyw sztucznych o pojemności do trzech litrów.