Jest to już drugie wydanie książki „Ostra Brama w Wilnie”. Dwujęzyczna publikacja jest rozszerzoną i uaktualnioną wersją pierwszego wydania z 1990 r. Jest wzbogacona o nowy materiał ikonograficzny oraz dokumentacyjny, a także o serię fotografii wykonanych w 2022 r. Autorem przekładu na język litewski jest dr Mindaugas Paknys, historyk sztuki z Instytutu Badań nad Kulturą Litewską.
Autorka bardzo wszechstronnie przedstawia dzieje kultu wizerunku Matki Boskiej Ostrobramskiej. Najpierw jednak przeprowadza czytelnika szczegółowo przez historię i formę budynku bramnego i dobudowanej do niego kaplicy z obrazem. W drugiej części wnikliwie prezentuje zawiłe dzieje cudownego obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej i jego wartości artystyczne. Dopiero w trzeciej części przechodzi do omówienia niezwykłego kultu wizerunku, który nie od początku był tak powszechny.
| Fot. Muzeum Dziedzictwa Kościelnego
Prof. Maria Kałamajska-Saeed konstatuje, że ogólnonarodowa sława wizerunku rozpoczęła się po tym, jak Adam Mickiewicz w inwokacji „Pana Tadeusza” napisał jedną z najsłynniejszych fraz w polskiej literaturze: „Panno Święta, co Jasnej bronisz Częstochowy i w Ostrej świecisz Bramie”.
— Kult wizerunku Matki Boskiej Ostrobramskiej stał się tak powszechny dopiero w XIX w. Powstaje wówczas mnóstwo odwzorowań obrazu. Te odwzorowania są drukowane nawet w Niemczech, na Dolnym Śląsku, pod Wrocławiem — podczas prezentacji wydania mówił dr Karol Guttmejer, konserwator zabytkoznawca, historyk sztuki.
Wydanie jest kolorowe zawiera wiele ilustracji.
— Polacy i Litwini mają odmienne poglądy na historię XX w., a dzieło Marii Kałamajskiej-Saeed, która najbardziej szczegółowo zbadała pochodzenie obrazu, przyczynia się do zgody między narodami. Książka ukazuje dwie wspólnoty, duchowe i historyczne powiązanie. To w pełni naukowe wydanie czyta się jak wspaniałą powieść — zaznaczyła prof. Irena Vaišvilaitė, recenzentka publikacji, historyk sztuki, historyk kościoła.
Prof. Maria Kałamajska-Saeed (1941–2023) ukończyła historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. Pracę zawodową rozpoczęła w Pracowniach Konserwacji Zabytków. Była pracownikiem naukowym Instytutu Sztuki PAN, wykładała także historię sztuki na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
„Nie pochodzę z Wilna, nie należę nawet do przedwojennego pokolenia, toteż przy podjęciu tak wileńskiego tematu nie kierowały mną sentymenty osobiste. Zaintrygował mnie fenomen kultu Matki Boskiej Ostrobramskiej, kultu uparcie żywego, wciąż od nowa krzepiącego nie tylko strapionych, ale również niepokornych. Jest w nim niespożyta siła sprawiająca, że rośnie on wśród przeciwności, odradzając się w nowych miejscach i środowiskach” — pisała autorka w pierwszym wydaniu książki „Ostra Brama w Wilnie”.
Nowe wydanie ukazało się po ponad 30 latach od pierwszej edycji.
Czytaj więcej: „Panno Święta, co Jasnej bronisz Częstochowy i w Ostrej świecisz Bramie”