Jak zatem połączyć te aktywności, ucząc jednocześnie dzieci zasad zrównoważonego rozwoju? Oto kilka sprawdzonych propozycji, które na co dzień realizują nauczyciele i rodzice podczas wiosennych porządków.
Świadome planowanie
Pierwszym krokiem skutecznych wiosennych porządków jest świadome planowanie. Wychowawczyni Ania z przedszkola w Wilnie wraz ze swoimi podopiecznymi rozpoczyna wiosnę od stworzenia szczegółowej listy miejsc i rzeczy, które wymagają uporządkowania. Dzieci podczas spaceru po przedszkolu oraz ogrodzie notują, gdzie znajdują się niepotrzebne przedmioty, które mogą zyskać drugie życie lub zostać poddane recyklingowi. Następnie wspólnie decydują, jak ekologicznie zagospodarować poszczególne rzeczy – np. plastikowe butelki przeznaczają na karmniki dla ptaków, a ze starych gazet tworzą dekoracje wielkanocne. To ćwiczenie uczy dzieci podejmowania świadomych decyzji i pokazuje, jak w praktyce dbać o środowisko.
Kreatywny recykling
Rodzina Agaty z rejonu wileńskiego wprowadziła kreatywny recykling jako stały element wiosennych porządków. Wspólnie ze swoimi dziećmi wykorzystują stare pudełka jako organizery na zabawki, a opakowania po jogurtach zamieniają w kolorowe doniczki do sadzenia roślin, takich jak zioła czy kwiaty jednoroczne. Podczas weekendowych warsztatów w domu tworzą też własne zabawki z kartonów oraz biżuterię z koralików i guzików znalezionych podczas porządków.
Dzięki takim działaniom dzieci odkrywają, że wiele przedmiotów, zamiast trafiać do kosza, może mieć praktyczne i kreatywne zastosowanie, rozwijając przy tym wyobraźnię i zaradność.
Agata jako mama również aktywnie propaguje stosowanie ekologicznych środków czystości w swoim domu. Wraz z dziećmi przygotowuje naturalne preparaty do sprzątania na bazie octu, sody oczyszczonej oraz cytryny. Podczas przygotowywania środków dzieci dowiadują się, jak działają poszczególne składniki, a później testują ich skuteczność podczas sprzątania. To działanie pokazuje, że można dbać o czystość bez chemikaliów, jednocześnie troszcząc się o zdrowie rodziny i ochronę środowiska.
Minimalizowanie ilości odpadów
Jednym z praktycznych i łatwych do realizacji sposobów na ograniczanie ilości odpadów w szkolnych społecznościach są cyklicznie organizowane akcje wymiany przedmiotów. Dobrym przykładem jest inicjatywa podejmowana corocznie przez jedną ze szkół w rejonie kowieńskim, gdzie organizuje się wydarzenia polegające na wymianie używanych ubrań, zabawek oraz książek.
Przygotowania do takiej akcji zaczynają się kilka tygodni wcześniej. Wtedy dzieci wraz z rodzicami są zachęcane do wspólnego przeglądu swoich domowych zasobów. Rodziny decydują wspólnie, które z przedmiotów nie są już potrzebne, ale mogą jeszcze długo służyć innym osobom. Przedmioty powinny być czyste, w dobrym stanie, bez poważniejszych uszkodzeń. Takie przygotowanie przedmiotów do ponownego użytku uczy odpowiedzialności, poszanowania własności i świadomości ekologicznej.
W dniu wydarzenia zgromadzone przedmioty są eksponowane na specjalnie wyznaczonych stanowiskach, podzielonych na tematyczne kategorie, takie jak: odzież, zabawki, gry edukacyjne oraz książki dla różnych grup wiekowych. Organizatorzy, często przy wsparciu nauczycieli i wolontariuszy z grona rodziców, pomagają dzieciom w przeglądaniu i wyborze rzeczy, odpowiadają na pytania oraz zachęcają do aktywnego udziału.
Zaletą takich akcji jest nie tylko widoczne zmniejszenie ilości przedmiotów trafiających na wysypiska śmieci, lecz także kształtowanie pozytywnych postaw społecznych i ekologicznych wśród uczniów. Dzieci uczą się dzielić i rozumieją wartość przedmiotów oraz zasobów. Akcje te budują także silne relacje społeczne wśród lokalnej społeczności, tworząc przestrzeń do spotkań, rozmów i wspólnego działania.
Dodatkowo wydarzenia tego typu mogą być uzupełnione przez warsztaty edukacyjne na temat ekologii, recyklingu oraz świadomej konsumpcji. Takie działania pomagają uczniom jeszcze głębiej zrozumieć sens podejmowanych inicjatyw oraz uświadamiają im, jak ważna jest troska o środowisko naturalne.
Sprzątanie terenów zielonych
W wielu szkołach wiosenne porządki mają szczególny charakter i nie ograniczają się do sprzątania klas czy szkolnych korytarzy. Bardzo ważnym elementem takich inicjatyw jest aktywne zaangażowanie uczniów i nauczycieli w akcje porządkowania terenów zielonych: lasów, parków, pobliskich łąk oraz brzegów jezior czy rzek znajdujących się w sąsiedztwie szkoły. Takie działania są nie tylko praktycznym sposobem poprawy estetyki najbliższej okolicy, lecz także znakomitą okazją do ekologicznej edukacji poprzez bezpośrednie działanie.
Organizacja akcji sprzątania poprzedzona jest zwykle krótkim spotkaniem, na którym nauczyciele omawiają zasady bezpieczeństwa, cel działań oraz zachęcają uczniów do refleksji na temat odpowiedzialności za stan środowiska. Podczas samego sprzątania uczniowie wyposażeni w rękawice ochronne i worki na odpady zbierają znalezione śmieci, segregując je według określonych kategorii: plastiku, szkła, papieru czy odpadów mieszanych.
Ważnym elementem tych akcji jest równoczesne prowadzenie zajęć edukacyjnych na świeżym powietrzu. Nauczyciele objaśniają dzieciom, jak długo trwa rozkład poszczególnych rodzajów odpadów, wskazując na konkretne przykłady znalezione podczas sprzątania, takie jak: plastikowe butelki, puszki aluminiowe, opakowania po słodyczach czy foliowe reklamówki. Uczniowie dowiadują się, że plastikowe odpady mogą się rozkładać nawet kilkaset lat, a szkło, choć wydaje się mniej groźne, pozostaje w środowisku przez tysiące lat.
Ponadto nauczyciele wyjaśniają, dlaczego tak istotne jest ograniczanie produkcji śmieci, szczególnie tych plastikowych, pokazując realny wpływ pozostawianych odpadów na dziką przyrodę, zwierzęta i rośliny. Dzieci poznają także sposoby na codzienne ograniczanie ilości produkowanych odpadów oraz uczą się prawidłowej segregacji śmieci.
Wiosenne porządki, wzbogacone o elementy edukacji ekologicznej i świadomości zrównoważonego rozwoju, przynoszą korzyści nie tylko środowisku, lecz także dzieciom, które uczą się odpowiedzialności i empatii. Dzięki takim działaniom najmłodsi dorastają ze świadomością, że ich codzienne wybory mają realny wpływ na świat.
Czytaj więcej: Słuchajmy naszych dzieci!
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 15 (42) 12-18/04/2025