— Szymon Czechowicz był najsłynniejszym malarzem epoki baroku w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Nazywano go geniuszem baroku. Chcąc zgłębić wiedzę na temat twórczości artysty, warto też poznać historię Podhorców. Można to zrobić oglądając wystawę nawiązującą do tej ukraińskiej miejscowości, a dokładniej do kolekcji dzieł sztuki podhoreckiego pałacu — rezydencji magnackiej z XVII w. Wystawa prezentuje blisko sto eksponatów — mówi Mindaugas Puidokas, kierownik marketingu w Muzeum Narodowym Pałacu Wielkich Książąt Litewskich.
— Oprócz obrazów autorstwa znanych europejskich artystów, ekspozycja obejmuje również przedmioty sztuki użytkowej: meble salonowe, lustra, świeczniki, militaria, zbroje husarskie, halabardy. Na wystawie są również wyeksponowane obrazy Szymona Czechowicza — dowiadujemy się.
Obydwie wystawy będą czynna do 28 września br.
Pałac w Podhorcach
Podhorce leżą 80 km na wschód od Lwowa. Miejscowość jest znana przede wszystkim z okazałego zamku, który jest jednym z najważniejszych zabytków architektury obronnej w Ukrainie. Budowla została wzniesiona w pierwszej połowie XVII w. dla hetmana Stanisława Koniecpolskiego.
Do dekorowania pałacu mógł przyczynić się Constante Tencalla, architekt, który tworzył w Wilnie w XVII w. i wzniósł tu kaplicę św. Kazimierza w katedrze oraz przebudował Pałac Królewski.
Na wystawie „Szymon Czechowicz. Mistrz baroku w Podhorcach” zaprezentowane są dzieła o tematyce religijnej.
— Ekspozycja prezentuje 16 płócien mistrza, które zdobiły komnaty w okresie rozkwitu pałacu w Podhorcach — opowiada w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” Mindaugas Puidokas.
Międzynarodowa wystawa jest owocem wieloletniej współpracy Muzeum Narodowego Pałacu Wielkiego Księstwa Litewskiego, Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki im. Borysa Woźnickiego oraz Muzeum Historycznego Lwowa.
Studiował w Rzymie
Opiekunem Szymona Czechowicza był książę Franciszek Maksymilian Ossoliński, podskarbi nadworny koronny. Około 1710 r. magnat wysłał młodego artystę na studia do Rzymu. Tu inspiracją dla niego były m.in. dzieła geniuszy renesansu i baroku, takich jak Rafael czy Guido Reni. W Rzymie Czechowicz zaczął tworzyć obrazy religijne, zwłaszcza sceny z życia świętych i stał się znanym artystą. Temat ten pozostał obecny w jego twórczości aż do śmierci.
Nie wiadomo dokładnie, kiedy artysta powrócił z Włoch, ale już w latach 40. XVIII w. pracował w Warszawie. Jego głównymi mecenasami byli magnaci Sapiehowie. W latach 1747–1749 Czechowicz nawiązał kontakty z właścicielem Podhorców, hrabią Wacławem Piotrem Rzewuskim, dla którego stworzył monumentalny cykl obrazów Drogi Krzyżowej.
W pierwszej połowie lat 50. XVIII w. Szymon Czechowicz pracował w Lublinie i Poznaniu, a około 1758 r. przyjechał do Wilna.
| Fot. www.valdovurumai.lt
Okres wileński
W zniszczonym przez pożar mieście artysta stworzył dużo dzieł.
— Są to m.in. obraz „Ukrzyżowanie” przeznaczony dla kościoła św. Kazimierza, obrazy św. Józefa i św. Jana Ewangelisty, które były umieszczone na ołtarzach kościoła Serca Jezusowego, wizerunek św. Ignacego Loyoli zdobiący główny ołtarz w kościele św. Ignacego — wylicza rozmówca.
Obraz św. Rafała Archanioła dotychczas zdobi ołtarz w kościele św. Rafała. W bocznym ołtarzu świątyni można obejrzeć jeszcze jedno dzieło mistrza „Komunię św. Stanisława Kostki”. Obrazy Czechowicza zdobią boczne ołtarze kościoła św. Teresy.
Najwięcej dzieł artysta stworzył dla kościoła św. Katarzyny. Był to cały cykl składający się z 13 obrazów umieszczonych we wszystkich ołtarzach tej świątyni. Podczas II wojny światowej kościół i klasztor zostały bardzo zniszczone, a siostry benedyktynki zmuszone były uciekać do Polski. Opuszczając Wilno, wywiozły część kolekcji, jednak większość obrazów została.
Dwa dzieła wróciły do kościoła św. Katarzyny
W okresie sowieckim większość namalowanych przez Czechowicza obrazów znalazła się w Litewskim Muzeum Sztuki (obecnie — Litewskie Narodowe Muzeum Sztuki). Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości na mocy umowy pomiędzy Republiką Litewską a Stolicą Apostolską Kościół katolicki na Litwie odzyskał prawa własności m.in. do ruchomych dóbr kultury.
Sporo dzieł sztuki zwrócono kościołom. W 2004 r. na swoje dawne miejsce w ołtarzu głównym kościoła pw. św. Ignacego wrócił obraz Czechowicza „Wizja św. Ignacego Loyoli”. Od 2009 r. w ołtarzu głównym kościoła pw. św. Michała Archanioła, w którym działa obecnie Muzeum Dziedzictwa Sakralnego, znajduje się obraz „Ukrzyżowany”, pierwotnie przeznaczony dla wileńskiego kościoła św. Kazimierza.
Eksponowane są tu również namalowane niegdyś dla kościoła pw. Serca Jezusowego obrazy „Św. Józefa” i „Św. Jana Ewangelisty”.
W 2023 r. do odrestaurowanego kościoła św. Katarzyny wróciły dwa dzieła Czechowicza. W dolnej kondygnacji głównego ołtarza umieszczono obraz „Zaślubiny św. Katarzyny”, na górną część ołtarza powrócił obraz „Trójca Przenajświętsza”.
Twórczości poświęcił czterdzieści pięć lat
Szymon Czechowicz urodził się w 1689 r. w Krakowie. Twórczości poświęcił czterdzieści pięć lat swojego życia, nigdy się nie ożenił. Płótna artysty rozsiane były po całej niemal ówczesnej Rzeczpospolitej.
Wśród większych miast, w których obecnie znajdują się jego dzieła, wymienić można: Kraków, Warszawę, Poznań, Lwów, Wilno. Prowadził również własną szkołę malarstwa, w której lekcje odbywały się za darmo. Wśród jego uczniów był m.in. znany wileński artysta malarz Franciszek Smuglewicz.
Mistrz baroku zmarł w Warszawie w 1775 r. Ostatnie lata spędził jako brat Trzeciego Zakonu św. Feliksa.