Żeby nie pozostawić po sobie tylko wspomnień, warto zastanowić się, co i komu zapisać.
Rozporządzenie swoim majątkiem na wypadek śmierci staje się coraz bardziej popularne. Ludzie mają coraz więcej nieruchomości, mieszkań, a także więcej pieniędzy i dlatego częściej myślą o tym, kto to odziedziczy.
— Do tej pory to najczęściej starsze osoby widziały potrzebę zapisania swojej ostatniej woli, teraz coraz częściej zdarza się, że młodzi ludzie chcą świadomie dokonać rozdziału tego, co już posiadają. Testamenty sporządzają nawet osoby, które mają zaledwie 20 lat — powiedziała „Kurierowi” Dalija Svirbutienė, notariusz 1-go biura notarialnego w rejonie wileńskim.
Jak mówi, kolejne pokolenia dziedziczą po poprzednikach zarówno dobra materialne, jak i pewne zobowiązania moralne. A drogą do dziedziczenia jest testament.
— Wiele przemawia za tym, aby ostatnią wolę spisać w okresie aktywnego życia, gdy jeszcze cieszymy się zdrowiem, a pełnia władz umysłowych pozwala panować nad konsekwencjami podejmowanych w testamencie decyzji. Testament jest oświadczeniem woli spadkodawcy, w którym rozporządza on swoim majątkiem na wypadek śmierci. W testamencie można zawrzeć także inne dyspozycje zobowiązujące do określonych działań, lub dotyczące wydziedziczenia dzieci, wnuków, małżonka czy rodziców. Spadkobierca nie musi nawet wiedzieć o testamencie, — tłumaczy Dalija Svirbutienė.
Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Najprostszą ku temu drogą jest sporządzenie nowego testamentu. Sposobem odwołania testamentu jest też po prostu zniszczenie go przez spadkodawcę.
— Każdy, kto chce sporządzić testament, musi spełnić określone wymogi prawne. Prawo litewskie przewiduje następujące formy testamentów: testament oficjalny to testament sporządzony na piśmie, potwierdzony notarialnie lub przez inne osoby upoważnione — może to być starosta, lekarz lub inne osoby upoważnione — twierdzi notariusz.
Jak zaznaczyła, druga forma to testament prywatny. Taka forma nie może być sporządzona na maszynie do pisania, czy wydrukowana z komputera. Musi być w całości spisana pismem ręcznym przez testatora. Może być on napisany w różnych językach, z błędami ortograficznymi. Taki testament można oddać na przechowywanie notariuszowi, lub innej osobie której ufa się, albo po prostu trzymać w domu. Jeżeli testament był przechowywany w domu, trzeba będzie potwierdzić jego autentyczność w sądzie.
Udział notariusza w sporządzeniu testamentu stwarza pewne zabezpieczenie wobec przyszłych działań podejmowanych przez osoby zainteresowane obaleniem go. Gwarantuje, że został sporządzony zgodnie z przepisami, a ostatnia wola sformułowana precyzyjnie. Takiego testamentu nawet sąd nie będzie w stanie obalić.
— Od 2001 roku mamy nowość, tzw. testament małżeński, gdy małżonkowie swoje majątki pozostawiają po śmierci któregoś z nich jeden drugiemu. Natomiast po śmierci obojga naznaczają spadkobiercą kogoś innego — mówi Dalija Svirbutienė.
Jak twierdzi, często testament określa się jako akt „ostatniej woli”. Nie oznacza to jednak, że można go sporządzić jedynie w ostatnich chwilach życia. Przeciwnie — można sporządzić go niemalże w każdej chwili, odwoływać go można natomiast aż do śmierci. Skutki prawne testament wywiera dopiero po śmierci testatora. Warto sobie uświadomić, że testament jest przejawem tylko testatora woli, bez udziału, a i często także bez wiedzy innych osób. Sporządzenie testamentu jest w zasadzie jedyną możliwą formą zadysponowania majątkiem na wypadek śmierci.
— Spadkobierca wchodzi w ogół praw, ale także i obowiązków zmarłego. Ze spadkiem wiązać się bowiem może także odpowiedzialność za zobowiązania, które ciążyły na zmarłym. Zobowiązania te określane są mianem długów spadkowych. W testamencie też mogą być zapisane pragnienia testatora, które muszą być wypełnione po jego śmierci. Oczywiście, jeśli spadkobierca przyjmuje testament — mówi Dalija Svirbutienė.
Nasza rozmówczyni mówi, że zdarzają się wypadki, gdy w testamencie rodzice wydziedziczają nawet własne dzieci. Zdarza się, że cały majątek jest przekazywany na przykład dla ludzi biednych, czy dla sierot, chociaż w rodzinie są dzieci. Bardzo rzadko przekazuje się majątek na rzecz kościoła. Raczej są wybierane inne instytucje.
— Są ludzie, którzy przekazują majątek i tym samym spadkobiercę obciążają jakimś zobowiązaniem. Dosyć często rozwiedzione kobiety pozostawiają swój majątek dzieciom pod warunkiem, że nie będą obcować z ojcami. Bywają też przypadki, że mieszkanie pozostawiają jednej osobie, a na przykład mienie, które jest w nim, zobowiązują sprzedać, a pieniądze rozdać biednym — opowiada notariusz.
Notariusz zna wiele ciekawych przypadków. Jednym z nich było zobowiązanie spadkobiercy opiekować się drzewem rodzinnym. Zdarza się też, że testator zobowiązuje przechowywać np. kubek z kotem.
Tymczasem prawnicy twierdzą, że testament jest jedynym dopuszczalnym przez litewskie prawo sposobem rozporządzenia majątkiem. Jeśli zmarły nie pozostawi testamentu i nie wyrazi w ten sposób woli co do losów swego majątku, wówczas zgodnie z litewskim prawem następuje dziedziczenie ustawowe według reguł wynikających z Kodeksu Cywilnego. Testament jest dokumentem, który dla swojej ważności wymaga sporządzenia w formie przewidzianej prawem i z zachowaniem wszystkich wymogów Kodeksu Cywilnego.
— Jeżeli spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu, majątek dziedziczą osoby wskazane ustawowo. W pierwszej kolejności są to dzieci i małżonek spadkodawcy. Małżonek dziedziczy 25 proc. całego majątku, resztę dzieci po równo. Natomiast jeśli małżonek spadkodawcy nie żyje, całość majątku w równych częściach przechodzi na dzieci. Jeśli dziecko spadkodawcy nie żyje w momencie otrzymania spadku (czyli w chwili śmierci spadkodawcy), to dziedziczenie przechodzi na jego dzieci lub kolejno na dalszych krewnych (wnuki, prawnuki itd.) — powiedział „Kurierowi” Andrius Misiukas, prawnik.
Jak zaznaczył jeśli zmarły nie miał dzieci, spadek dziedziczą jego małżonek oraz rodzice i rodzeństwo (jeżeli brat lub siostra nie żyją, przechodzi to na zstępnych, czyli ich dzieci, wnuki itd.). Natomiast jeżeli w ogóle nie ma spadkobierców, cały majątek dziedziczy państwo.
Pisanie testamentu staje się coraz bardziej modne wśród młodych ludzi.
— Mam 28 lat, a przed 6 laty napisałem testament, który przechowuje notariusz. Napisałem go nie dlatego, że jestem chory. Ale tak naprawdę od śmierci nikt nie jest ubezpieczony. Jestem rozwiedziony, z pierwszego małżeństwa mam 5-letnią córeczkę. W drugim małżeństwie mam syna — opowiada Konstantinas z rejonu wileńskiego.
Jak mówi mężczyzna, będąc w małżeństwie z pierwszą żoną w spadku otrzymał mieszkanie, czyli prawnie on jest jedynym jego właścicielem. Z drugą żoną nabyli wspólne mieszkanie, czyli właścicielami są on i żona. W razie śmierci jedynĄ spadkobierczynią zostanie jego obecna żona.
— Chciałem, żeby po mnie moje mieszkanie przejęła moja córka. To zrobić mogę tylko za pomocą testamentu. Nie wiem, może jeszcze będę żył lat sto, a może… — mówi Konstantinas.
Tymczasem spadkobiercy nie zawsze jest łatwo spełnić ostatnią wolę zmarłego.
— Szczerze mówiąc moja babcia zawsze była dziwna. Wiedziałem, że majątek po babci oziedziczę ja, bo byłem najbliższą dla niej osobą. Ale nie myślałem, że w testamencie będzie tyle zobowiązań. Przyjąłem testament ze wszystkimi zobowiązaniami, ale wykonać je wszystkie, proszę uwierzyć, dla mnie było nie lada wyzwaniem — opowiada starszy mężczyzna.
Jak mówi, najtrudniejszym zadaniem było zorganizowanie pogrzebu. Babcia chciała, żeby były tylko białe kwiaty, a ona miała być ubrana w ślubną suknię. Następnie, w miejscu jej spoczynku muszą być tylko białe kwiaty.
— Proszę sobie wyobrazić, jak ludzie reagowali na ubiór babci i na mnie, gdy wynosiłem wszystkie kwiaty innego koloru. No, ale ostatnia wola została spełniona i mam czyste sumienie. Sam też chcę sporządzić testament, ale chcę to zrobić teraz, dopóki jeszcze jestem w pełni rozumu i nie zrobię tego swoim bliskim, co mi zrobiła moja babcia. Tak naprawdę nie mam jej tego za złe, ale myślę, że to było lekkie przegięcie — podsumował.
CO TO JEST TESTAMENT
Testament to czynność prawna, w której określona osoba (spadkodawca, zwany inaczej testatorem) rozrządza swoim majątkiem na wypadek swojej śmierci, czyli wskazuje, jaka jest jej wola co do tego, kto i w jakich częściach powinien odziedziczyć jej majątek. W jednym testamencie może być zawarte rozrządzenie majątkiem tylko jednej osoby. Testamentu nie można sporządzić przez przedstawiciela ustawowego czy pełnomocnika.
Osoba, która chce sporządzić ważny testament, powinna mieć pełną zdolność do czynności prawnych (tzn. ukończone 18 lat i brak ubezwłasnowolnienia), być świadoma, tego co robi.