Litwa i Białoruś — to kraje, w których prawa polskiej mniejszości są nie tylko nie respektowane, ale też ograniczane — uważa polski minister spraw zagranicznych Grzegorz Schetyna. Minister przedstawił w Senacie RP zakres i perspektywę polityki polonijnej rządu.
„Polityka polonijna to nie tylko ogólna strategia. To także uważne monitorowanie respektowania praw i swobód poszczególnych społeczności polskich za granicą i ich egzekwowanie w ramach stosunków dwustronnych i wielostronnych wszędzie tam, gdzie prawa te są naruszane, a swoboda ograniczana” — powiedział minister.
Swój regionalny przegląd problemów polonijnych Grzegorz Schetyna nietradycyjnie zaczął nie od krytyki wobec państw, w których sytuacja polskiej mniejszości jest zagrożona. Szef polskiej dyplomacji podziękował więc władzom Czech i Łotwy „za godne i życzliwe rozwiązywanie problemów tamtejszych mniejszości polskich”.
„Dziękuję także innym krajom, które prawa mniejszości i grup narodowych szanują zgodnie z międzynarodowymi standardami, tak jak my respektujemy je w Polsce, traktując przedstawicieli mniejszości jako pełnoprawnych obywateli o szczególnych potrzebach” — powiedział Schetyna.
Litwa obok Białorusi znalazła się natomiast w drugiej części przeglądu regionalnych problemów polonijnych.
„Chcielibyśmy, by ten standard obowiązywał we wszystkich krajach zamieszkania mniejszości polskich. Nie dzieje się tak jednak na Litwie, na której obecnie nie obowiązuje nawet Ustawa o Mniejszościach Narodowych” — zaznaczył Schetyna. Zauważył też, że w krajach demokratycznych, jeśli nie da się rozszerzać zakresu praw mniejszości narodowych, to kanonem przyjętym jest przynajmniej utrzymywanie istniejącego stanu. Minister zaznaczył, że tymczasem na Litwie sytuacja Polaków stale się pogarsza.
„Na Litwie w ostatnim dwudziestoleciu pogorszyła się sytuacja oświaty polskiej, anulowano prawo do umieszczania w miejscach publicznych dwujęzycznych tabliczek topograficznych na terenach zwartego zamieszkiwania mniejszości, na Wileńszczyźnie istnieją drastyczne opóźnienia w zwrocie ziemi. Szczególnie niepokoi (…) trwający obecnie proces akredytacji szkół, w ramach którego zagrożony jest dotychczasowy status niektórych polskich placówek, w tym cieszących się piękną tradycją i wysokimi walorami oświatowymi” — minister Schetyna wymieniał działania litewskich władz skierowanych na ograniczenie praw polskiej mniejszości lub ich brak.
Zdaniem polskiego ministra, w regionie gorsza niż na Litwie sytuacja polskiej mniejszości jest tylko na Białorusi, gdzie tamtejsze władze nadal nie uznają demokratycznie wybrany zarząd Związku Polaków na Białorusi, a działalność kulturalno-oświatowa tej i innych organizacji polskich postrzegana jest jako zagrożenie dla miejscowych władz.
„Pora, by kraje te (Litwa i Białoruś — przyp. red.) uznały, że mniejszość polska, podobnie jak mniejszość białoruska i litewska w Polsce, to wielki potencjał i pomost w naszej sąsiedzkiej współpracy” — zaznaczył polski minister spraw zagranicznych.
Minister Grzegorz Schetyna w trakcie swojego wystąpienia przed senatorami docenił dotychczasową rolę Senatu w opiece nad Polonią. W ocenie ministra polityka polonijna jest istotnym elementem polskiej racji stanu i polskiej polityki zagranicznej, stąd tak ważna jest współpraca pomiędzy różnymi podmiotami zaangażowanymi na rzecz wspierania naszych rodaków poza granicami.
W Senacie szef polskiej dyplomacji poinformował także, że dobiegły końca prace nad rządowym programem współpracy z Polonią i Polakami za granicą w latach 2015-2020, którego tekst został uzgodniony i przedłożony Radzie Ministrów. Zaznaczył także, że krąg partnerów współpracujących z MSZ przy kształtowaniu polityki polonijnej szeroko wykracza poza instytucje rządowe.
„W ramach konkursów dotacyjnych do tej pory podjęliśmy współpracę z ponad 170 organizacjami pozarządowymi, uczelniami wyższymi, samorządami na poziomie gminnym, powiatowym i wojewódzkim, a także kościelnymi osobami prawnymi” — poinformował minister Schetyna. Przypomniał również, że ważnym partnerem resortu jest też Telewizja Polska, którą MSZ współfinansuje kwotą w wysokości 11,3 mln złotych rocznie na działalność kanału TVP Polonia.
Minister zapowiedział powołanie mieszanej grupy roboczej z udziałem przedstawicieli Senatu i MSZ, która rozpocznie prace nad ustawą o finansowaniu wsparcia i współpracy z rodakami mieszkającymi poza krajem.