W Wileńskim Sądzie Okręgowym wczoraj rozpoczęło się rozpatrywanie jednej z największych pod względem objętości i liczby oskarżonych spraw karnych w niepodległej Litwie — sprawy o wydarzeniach styczniowych 1991 roku. W sprawie jest prawie 500 poszkodowanych oraz około 1 000 świadków.
Jeden z najważniejszych świadków wydarzeń, Michaił Gorbaczow, ówczesny przywódca ZSRR, odmówił wszelkich komentarzy na temat 13 stycznia 1991 roku. Rosja także nie zgadza się, żeby Gorbaczow w tej sprawie zeznawał.
Akta sprawy liczą 709 tomów, z czego sam akt oskarżenia — 13 tomów. 65 oskarżonych będzie broniło 65 adwokatów. Już podczas pierwszego posiedzenia sądu zemdlał jeden z adwokatów, została więc wezwana karetka.
Prokurator Prokuratury Generalnej Republiki Litewskiej Daiva Skorupskaitė-Lisauskienė zajmowała się dochodzeniem wydarzeń styczniowych 1991 roku. Brała udział także we wczorajszym posiedzeniu sądu.
— To bardzo trudna sprawa. Dlatego też trwała ona 25 lat. Przede wszystkim mamy aż 65 oskarżonych. Oskarżenia są bardzo poważne — zginęło wówczas 14 osób, tysiące zostało rannych. Wcześniej nie można było zakończyć tej sprawy, gdyż dopiero w 2010 roku wniesiono poprawki do ustawy, że można sądzić zaocznie. Wtedy sprawa ruszyła z miejsca. Mamy nadzieję, że wszyscy winni zostaną ukarani. Oskarżonym grozi od 5 lat pozbawienia wolności do dożywocia — powiedziała „Kurierowi” Daiva Skorupskaitė-Lisauskienė.
Jak zaznaczyła, wszyscy podejrzani, z wyjątkiem obywateli Rosji Genadija Ivanova, który obecnie mieszka w Wilnie i Jurija Meli, będą sądzeni zaocznie.
Vytautas Landsbergis, patriarcha litewskich konserwatystów, pierwszy przywódca niepodległej Litwy powiedział „Kurierowi”, że bardzo wątpi w to, że wszyscy zostaną prawnie ukarani.
— Wielu z nich ukrywa się w państwie uznającym terroryzm, gdzie żadne prawo ich nie dosięgnie. Nie wątpię jednak, że dosięgnie ich kara moralna i zostaną uznani za winnych. Nazwiska ich zostaną ogłoszone na cały świat i do końca swoich dni będą prześladowani przez międzynarodowe prawo karne w każdym kraju — powiedział Landsbergis.
Saulius Skvernelis, minister spraw wewnętrznych powiedział „Kurierowi”, że wreszcie nadszedł koniec zadawnionej sprawy.
— Wreszcie nadeszło logiczne zakończenie. Szkoda, że ten proces tak długo trwał. No, ale wreszcie nadszedł koniec — zaznaczył Skvernelis.
Oskarżenia dotyczą zakazanego przez prawo międzynarodowe zachowania z ludźmi, zabójstw i obrażeń ciała naniesionych osobom chronionym przez prawo międzynarodowe, zakazanego ataku wojennego, użycia zakazanych środków wojennych i in.
Oskarżonych mieszkających za granicą o rozprawie sądowej powiadomiono przez Ministerstwo Sprawiedliwości, dodatkowo wysłano wezwania do miejsc ich zamieszkania. Oskarżonych poinformowano także, że jeżeli zdecydują się uczestniczyć w posiedzeniu sądowym, zostanie tymczasowo zawieszone wykonanie nakazów aresztowania, gwarantuje się im swobodne przybycie na Litwę oraz poruszanie się po kraju.
Jeden z najważniejszych świadków, Michaił Gorbaczow, ówczesny przywódca ZSRR, odmówił wszelkich komentarzy na temat 13 stycznia 1991 roku. Rosja także nie zgadza się, żeby Gorbaczow w tej sprawie zeznawał.
Genadij Ivanov, jeden z oskarżonych, wczoraj podczas posiedzenia sądowego powiedział, że jest niewinny i twierdzi, że był tylko świadkiem. W celu zapewnienia udziału w procesie zabrano mu dokumenty.
„Sam osobiście nie mogłem przyjmować żadnych decyzji” — mówił Ivanov. W czasie agresji sowieckiej był szefem 107 pododdziału artyleryjskiego uzbrojonej piechoty zmotoryzowanej.
Jak mówi, po styczniowych wydarzeniach wrócił do jednostki wojskowej, napisał raport, ocenił sytuację i postanowił zrezygnować ze służby. Twierdzi także, że współpracował z organami ścigania badającymi sprawę. Podejrzany urodził się w 1951 roku w Rosji, obecnie mieszka w Wilnie.
Przed sądem stanął także obywatel Rosji Jurij Meli. Zgodnie z danymi prokuratury podczas szturmu Rosjan na wieżę telewizyjną znajdował się on w jednym z czołgów. Meli został aresztowany przed rozprawą sądową.
Posiedzenia sądu będą miały charakter otwarty, wszystkie będą rozpoczynały się o godzinie 9 i odbywały w sali nr. 12 (Gedimino pr. 40/1). W przypadku braku miejsc na sali posiedzenia będą transmitowane na żywo w holu gmachu Wileńskiego Sądu Okręgowego.